تحقیق از «مسکن مهر» در «برنامه 90»

لیلا درخشان

فرازونشیب‌های طرح مسکن مهر بیانگر سردرگمی در اجرای طرح است

دکتر حمیده امکچی کارشناس مسکن: نگاه مهرآمیز در مسکن مهر دیده نمی‌شود در یک مرکز مطالعاتی وابسته به وزارت مسکن پیشنهاد شده، برنامه تلویزیونی «۹۰» درباره «مسکن مهر» تحقیق کند. این پیشنهاد که روز گذشته در میزگردی در مرکز مطالعات شهرسازی مطرح شد، اگرچه به ظاهر عجیب به نظر می‌رسد، اما اجرای آن شاید بتواند به شناسایی عاملانی که باعث شدند طرح مسکن مهر کند پیش‌رود، کمک کند.

ناصر رزق‌خواه پیشنهاد‌کننده تحقیق ۹۰ از مسکن مهر در میزگرد «مسکن مهر از ضرورت‌ها تا فرصت‌ها» گفت: اگر رسانه ملی در برنامه‌ای شبیه به ۹۰ با حضور مجری توانمند و مطلعی همچون مجری ۹۰، مسکن مهر را با نقد منصفانه به چالش بکشد بطور قطع گلوگاه‌های موجود در این طرح ملی شناسایی خواهد شد و مسوولان مجبور می‌شوند در این برنامه نسبت به متقاضیان پاسخگو باشند ضمن اینکه در جریان پرسش و پاسخ، یکسری ضد و نقیض‌ها هم بیرون خواهد آمد.

به گزارش دنیای اقتصاد، در ابتدای این میزگرد مهندس سید علیرضا قهاری - رییس مرکز تحقیقات و مطالعات معماری و شهرسازی ایران- سعی کرد طی سخنانی کارشناسان حاضر در جلسه را متقاعد کند که مسکن مهر با همه نقدهایی که به اجرای آن وارد است، اما می‌تواند فرصت‌هایی را برای ساخت‌وساز در کشور فراهم کند که فراتر از خانه‌دار شدن مردم است.

به گفته وی به عنوان مثال، عبور از سنتی‌سازی به صنعتی‌سازی از جمله بارزترین دستاوردهای این پروژه ملی می‌تواند باشد که در صورت تحقق آن ساخت‌وساز کشور متحول خواهد شد. اما نگاه انتقاد‌آمیز کارشناسان حاضر در این میزگرد باعث شد تا این بحث مغفول واقع شود و بیش از هرچیز به نقد مسکن مهر پرداخته شود.

سردرگمی مردم و مسوولان

در این راستا مهندس ناصر رزق خواه کارشناس مسکن تاکید کرد: با توجه به تبلیغات فراوان پیرامون مسکن مهر از یک طرف و با توجه به امیدواری فراوان مردم برای خانه‌دار شدن از رهگذر این طرح، پیشنهاد می‌دهم برنامه‌ای در قالب برنامه نود برای مسکن مهر ساخته شود.

وی گفت: در این برنامه پرمخاطب باید حرف‌ها و اظهارات مسوولان پخش و سپس آنها را در کنار هم قرار دهند تا به سادگی تناقض‌گویی مسوولان آشکار شود.

رزق‌خواه افزود: فراز و نشیب‌های طرح مسکن مهر کاملا بیانگر سردرگمی دولت در اجرای این طرح است و متاسفانه مردم نیز به تبع آن سردرگم شده‌اند و هر روز از ما می‌پرسند که سرنوشت طرح چه می‌شود و از سویی تا به حال بسیاری از مردم نه تنها خانه‌دار نشده‌اند، بلکه نگران هستند که یک میلیون تومانی که بابت وام آماده‌سازی پرداخت کرده‌اند چگونه پس بگیرند.

نامهربانی مسکن مهر با طرح جامع

دکتر حمیده امکچی، کارشناس مسکن نیز اظهار داشت: نگاهی به فراز و فرود‌های طرح مسکن مهر بیانگر آن است که این طرح نمی‌تواند به عنوان یک نقطه اتکا برای نهادینه کردن صنعتی‌سازی در ساخت‌وسازهای کشور ما تلقی شود.

وی گفت: به عنوان مثال واگذاری مدیریت تقاضا و ساخت به تعاونی‌ها، سپس واگذاری امر ساخت به انبوه‌سازان و بعد انحلال تعاونی‌های مسکن و در نهایت واگذاری امر ساخت به گروه‌های ۲ الی ۳ نفره و حذف انبوه‌سازان از این فرآیند کاملا بیانگر آن است که این طرح به هیچ عنوان قادر نخواهد بود تحولی در ساخت‌وساز کشورمان ایجاد کند.

امکچی خاطرنشان ساخت: طرح مسکن مهر با عجله و بدون اتکا به تجربه به تصویب رسید و اگر این پروژه به تاسی از نامش که کلمه مهر را به یدک می‌کشد نگاه مهرآمیزی به طرح جامع مسکن داشت، قطعا شاهد این همه فراز و نشیب در آن نبودیم.

بایدها و نبایدهای مسکن مهر

در همین حال دکتر احمدرضا سرحدی - کارشناس مسکن - دولت و مسوولان مربوطه را در برابر سوالی قرار داد و تصریح کرد: گفته شد سالانه ۵/۱‌میلیون واحد مسکونی برای مردم ساخته می‌شود و زمین را رایگان و وام را هم در اولین فرصت به آنها اعطا می‌کنند، حال این همه وعده و وعید‌ها چه نتیجه عملی داشته است؟ وی تصریح کرد: در بخش واگذاری زمین بیشترین معضل کمبود زمین دامنگیر شهرستان‌ها بوده است، اما حال دولت به جای اینکه نظری به بافت‌های فرسوده کند و از این رهگذر اقدام به تامین زمین کند با بدترین امکان سنجی ممکن زمین واگذار کرده است. به عنوان مثال از جمله این مکان‌ها بوئین‌زهرا است که هزینه اقتصادی ایاب و ذهاب آن برای کسانی که محل کارشان در تهران است آنقدر زیاد است که برای این افراد زاغه‌نشینی به مراتب به‌صرفه‌تر است.

وی تاکید کرد: در همین حال در قالب این طرح به برخی از شهرهای زیر ۲۵هزار نفر جمعیت که در واقع روستا محسوب می‌شوند زمین رایگان واگذار شده است، این در حالی است که روستاها مشکل زمین ندارند بلکه مشکل بافت‌های فرسوده و مقاوم‌سازی بناهای آن در اولویت است که در این راستا باید وام برای نوسازی اعطا می‌شد که این مهم عملی نشد.

سرحدی گفت: بر این اساس دولت در جایی که می‌توانست زمین دهد، این کار را نکرد و از سوی دیگر در فرصت دیگر که می‌توانست وام ارائه دهد، اقدامی انجام نداد.

شفاف‌سازی نشده بود

علاوه ‌بر این حسن محتشم، عضو هیات‌مدیره انجمن انبوه‌سازان استان تهران نیز گفت: شاید دولت در روند مسکن مهر نیتش خیر بوده است، اما فقدان برنامه‌ریزی باعث شده است نتایج مد نظر محقق نشود.

وی گفت: مسلما این پروژه که با هدف تامین مسکن اقشار آسیب‌پذیر تعریف شده است، نمی‌تواند به لحاظ ماهیت مورد انتقاد قرار گیرد.

محتشم تاکید کرد: دولت در ابتدای این طرح اعلام کرد که قیمت زمین را از قیمت مسکن کسر خواهد کرد و در نتیجه قیمت مسکن کاهش خواهد یافت و تسهیلات لازم را به این طرح تزریق خواهد کرد. این در حالی است که در حال حاضر زمین و تسهیلات لازم ارائه نشده است.

محتشم افزود: در همین حال دولت می‌گوید هزینه ساخت با مترمربعی ۳۰۰هزار تومان امکان‌پذیر است و برای اینکه این وعده را در ظاهر محقق کند بر اساس شیوه نامه مسکن مهر که اخیرا در هیات دولت تصویب شد عنوان کرد که ساخت مسکن مهر تا مرحله سفت کاری قابل بهره‌برداری است، این درحالی است که در پی این اقدام مسکن مهر تبدیل به کارگاهی ساختمانی خواهد شد.

وی تاکید کرد: چراکه به عنوان مثال یک روز صاحبخانه‌ای تصمیم می‌گیرد کف خانه‌اش را موزاییک کند و چند ماه بعد نیز ممکن است نظرش عوض شود و بخواهد آن را تبدیل به پارکت کند و مجموع این اقدامات مسکن مهر را مبدل به یک کارگاه ساختمانی خواهد کرد.

محتشم گفت: اگر دولت اقدام به شفاف‌سازی کند و همچنین گوش شنوایی داشته باشد می‌تواند با اتکا به یکسری راهکارهای عملی، این پروژه را از حالت فعلی خارج سازد.

ضعف قابلیت سرمایه‌پذیری زمین‌های مسکن مهر

در ادامه میزگرد دیروز در مرکز مطالعات معماری و شهرسازی، مهندس محمد مهدی مافی - بازرس انجمن انبوه‌سازان استان تهران -گفت: قابلیت سرمایه‌پذیری زمین در شمال شهر تهران زیاد است، اما هرچه به مرکز شهر نزدیک‌تر می‌شویم، از این قابلیت کاسته می‌شود و به همین خاطر بلند مرتبه‌سازی از شمال به جنوب کم می‌شود و این کاهش به جایی می‌رسد که به نقطه صفر نزدیک می‌شویم.

وی افزود: بر این اساس اکثر زمین‌های مسکن مهر قابلیت سرمایه‌پذیری‌شان کم است.

این کارشناس مسکن افزود: البته زمین‌هایی که در این طرح مرغوب بوده‌اند، ساخت‌وساز در آن با سرعت صورت گرفته است و تعاونی‌ها و همچنین انبوه‌سازان با رغبت فراوان ساخت‌وساز را آغاز کرده‌اند.

مافی تاکید کرد: مولفه‌هایی نظیر امکانات زیربنایی و زیستی و رفاهی و ... در افزایش یا کاهش توجیه اقتصادی سرمایه‌گذاری در زمین‌های مسکن مهر دخیل است که با توجه به اینکه اکثر زمین‌های مسکن مهر فاقد امکانات زیربنایی هستند، همین امر باعث شده تا سرمایه‌گذاران به این پروژه جذب نشوند و در نتیجه مشکلات زیادی برای این پروژه ملی رخ داده که امیدواریم با دوراندیشی مرتفع شوند.

مکان‌یابی نادرست، احتمال شکست

از دیگر سو دکتر حمید ماجدی، کارشناس مسکن نیز گفت: مکان یابی نادرست زمین‌های مسکن مهر شکست این پروژه را محتمل ساخت. وی افزود: در همین حال با آنکه دولت اعلام کرده بود که یک میلیون تومان آورده نقدی برای آماده‌سازی زمین‌های این طرح لازم است، اما در واقع ۸‌میلیون تومان هزینه آماده‌سازی زمین‌های این طرح است.

ماجدی گفت: علاوه‌بر این با توجه به هزینه‌های گزاف ساخت‌وساز نتیجه این شد که تسهیلات تخصیص یافته تکافوی هزینه‌‌های ساخت‌وساز را نداشته باشد.

وی تاکیدکرد: دولت برای چنین پروژه‌ای ساخت‌وساز به روش تعاونی‌سازی را تعریف کرد، اما با توجه به اینکه در شرایط فعلی کشورمان روحیه تعاون در بین مردم ما حاکم نیست، این روش ساخت به مشکل برخورد.

وی تصریح کرد: اما دولت به جای اینکه به فکر راهکار برای حل این معضل باشد، صورت مساله را پاک کرد و ساخت‌وساز به روش‌های ۲ الی ۳ نفره را تصویب کرد که نتیجه آن رواج حاشیه‌نشینی خواهد شد.

ماجدی تاکید کرد: در مجموع واگذاری زمین در قالب ۹۹ ساله طرح مثبتی بود اما از سوی دیگر دولت باید با ابزارهای مالی این طرح را سامان دهد.