دکتر بابک حاجیان *

چهارشنبه هفته گذشته (۲۱ فروردین‌ماه ۸۷) زمانی که مسوولین وزارت مسکن سالروز افتتاح حساب ۱۰۰ حضرت امام و آغاز فعالیت جهادگرانه بنیاد مسکن انقلاب اسلامی را جشن می‌گرفتند و گذشته را پیش روی خود تحلیل می‌نمودند، رییس‌جمهوری تحلیلی از وضعیت نامطلوب بخش مسکن ارائه کرد. وزارت مسکن و شهرسازی دولت نهم، بزرگ‌ترین کارنامه اجرایی خود را در بخش مسکن، واگذاری‌های زمین‌های ۹۹ساله و نگرش حذف قیمت زمین در سبد قیمت تمام شده مسکن می‌داند. در این گزارش مقرر نیست نقاط ضعف واگذاری اجاره‌ای را مورد بحث قرار دهیم، زیرا که نگارنده به طور بسیط این مهم را در روزنامه دنیای‌اقتصاد مورخ ۱۸/۱۱/۱۳۸۶ تحت عنوان «نقدی بر طرح واگذاری زمین‌های ۹۹ساله» به رشته تحریر درآورده است. تبیین چشم‌انداز واگذاری زمین ۹۹ ساله از آنجا که از بستر علمی و حرفه‌ای کامل برخوردار نبود با چالش‌های فراوانی روبه‌رو گردید. آمارهای ضد و نقیض، گزارش‌های متناقض، مراجع تصمیم‌گیری متفاوت همه و همه به این مهم دامن زدند. طراحی و ایجاد نهادهای مختلف در امر مسکن ظرف مدت بسیار کوتاه از جمله شورای‌عالی مسکن در زمانی که دولت مترصد حذف شوراها است به عنوان سیاست‌گذار، ستاد مسکن استان‌ها در راستای تبیین لباس ۹۹ساله، کارگروه مسکن تحت نظارت مستقیم ریاست جمهوری سازوکار سنتی وزارت مسکن و شهرسازی با حذف مدیریت مالی دو نهاد اندیشگاهی آن؛ یعنی مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن و نیز مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری، افزایش حیطه فعالیت بنیاد مسکن انقلاب اسلامی از شهری با ظرفیت ۱۲هزار نفر به ۲۵هزار نفر از جمله این موارد هستند. طبیعی است براساس آنچه گفته شد وزارت مسکن و شهرسازی به مثابه شیری بی‌یال و کوپال شده است. نماد این ادعا بیانات مقام وزارت است که در ابتدا مدعی «احداث» ۵/۱میلیون واحد مسکونی بوده است، لیکن این ادعا تبدیل به «برنامه‌ریزی» ۵/۱میلیون واحد مسکونی گردید و متعاقبا تبدیل به «واگذاری» عرضه معادل ۵/۱میلیون واحد مسکونی و امروز براساس گزارش ایشان (در روز چهارشنبه ۲۱/۱/۱۳۸۷) شاهد بیان و تایید واگذاری صرفا عرصه متناسب با یک‌میلیون واحد مسکونی می‌باشیم؛ اگرچه مقام وزارت تعاون مدعی اتمام واگذاری عرصه ۵/۱میلیون واحد مسکونی می‌باشد.

صرف‌نظر از چالش‌‌های فوق، اظهارنظر مقام رییس‌جمهوری مبنی بر «منتظر اجرای هرچه سریع‌تر طرح‌های وزارت مسکن هستیم» گویای نارسایی عملکرد دولت در بخش مسکن می‌باشد. مدت‌های مدیدی است که کارشناسان از جمله نگارنده این گزارش اعلام به تدوین برنامه مسکن منطقه‌ای به عنوان یکی از راهکارهای خروج از بحران مسکن مطرح می‌نمایند و امروز دکتر احمدی‌نژاد خواستار تدوین طرح‌های ابتکاری خاص به ویژه در شهرهای بزرگ هستند، زیرا که معتقدند طرح‌های معمولی در حوزه شهرهای بزرگ تاثیر چندانی ندارد. طبیعی است در شهرهای کوچک که اساسا مقوله بحران مسکن کمرنگ می‌باشد، الزاما موضوع حذف بهای زمین در سبد قیمت تمام شده یک استراتژی ناکارآ می‌باشد.

* استاد دانشگاه و کارشناس مدیریت

در بخش مسکن