کاخ‌هاى اصفهان؛ شاهکارهاى معمارى ایرانى
اصفهان، نمونه‌اى است از هنر و تمدن ایرانى که روح بلند و صبور هنرمند ایرانى را مى‌توان در پس طاق‌هاى بلند و کاشى‌هاى خوش نقش و نگار آن جست‌وجو کرد. به راستى در برابر این همه زیبایى، طرح و نقش و رنگ، چه مى‌توان گفت جز نگاهى و آهى و چشمانى که غنچه بصیرتش در پس آن همه رنگ‌هاى بى‌بدیل و ظرافت‌هاى اعجاب‌انگیز به شگفتى مى‌رسد و روح را به وجه دیدن و حقیقت «انسان مظهر شگفتى است» مى‌رساند و کاخ‌ها، این معمارى‌هاى اندرونى زیبا، نمایانگر رازهاى جذاب است؛ چرا که در هر گوشه‌اش و در هر اتاق و راهرو و پیچ راهش حرفى و نشانى و مظهرى نهفته است. کافى است از خم معمارى شگفت‌انگیزش بگذریم تا دنیا‌دنیا حرف، آداب، رسوم، فرهنگ، اصالت و نجابت را حتى از چارچوبه درهایش لمس کنیم.
بودجه ناکافی
مهندس منتظر، عضو هیات‌علمى دانشگاه و مشاور در امور ابنیه تاریخى در خصوص وضعیت بد‌کاخ چهلستون گفت: این کاخ که بناى اول اصفهان است، شدیدا به مرمت نیاز دارد؛ چرا که آخر ایوان آن در مواقع بارندگى چک‌چک مى‌کند و میراث فرهنگى استان، براى مرمت این کاخ‌ها، بودجه‌اى ندارد. وى افزود: سى سال پیش موسسه‌اى ایتالیایى براى مرمت کاخ‌هاى استان دعوت به همکارى شد و صد استادکار درجه یک، مرمت آن را برعهده گرفتند و به حفظ و مرمت آن پرداختند و الان نیز نیاز به دعوت موسسات معتبر در حفظ و مرمت آثار تاریخى احساس مى‌شود؛ چرا که ما خود در این مورد متخصص نداریم، آنهایى هم که هستند بازنشسته و جذب کارهاى دیگر شده‌اند.
مرمت از متخصص محروم است
همچنین مشاور امور ابنیه نیز پیرامون عوامل جانبى کاخ گفت: مرمت کاخ‌ها تنها منحصر به خود کاخ نیست، بلکه محوطه‌هاى آن نیز جزو لاینفک آنها محسوب مى‌شود. وقتى به مرمت کاخ مى‌پردازیم، باید به باغ‌هاى پیرامون آن نیز توجه داشته باشیم. در این کار به مطالعه و بررسى اصولى و تاریخى نیاز دارد که ما در این زمینه نیز متخصص نداریم. وى ادامه داد: درخت‌هاى محوطه باغ‌ها، درختانى با پوشش خاصى هستند که باید شناسایى شده و طرز کاشت و پرورش و تزیین آنها مورد توجه قرار بگیرد تا یک باغ ایرانى حاصل شود؛ مثل باغ فین کاشان. وى با اعتراض به نگهدارى باغ هشت‌بهشت گفت: محدوده این باغ اصلا مشخص نیست و از حالت یک باغ تاریخى خارج شده است. این باغ چند در دارد. سفرنامه‌هاى تاریخى و قدیمى نمایانگر این است که این باغ هشت باغ بوده با هشت گل مختلف؛ اما در‌حال‌حاضر چنین چیزى وجود ندارد و به محوطه آن نیز تجاوزهایى صورت گرفته است.
مهندس منتظر، به وجود کاخ‌هایى چون دبیرخانه، خانه‌هاى بزرگ داوید، سوفیاس و خانه خواجه پطرس اشاره کرد و گفت: این کاخ‌ها وضعیت بهترى دارند؛ چرا که اطراف دانشگاه واقع شده‌اند و رسیدگى بهترى نسبت به آنها صورت مى‌گیرد.
مهندس روانفر، سرپرست میراث فرهنگى استان، عدم وجود بودجه براى ترمیم کاخ‌هاى استان را شدیدا تکذیب کرد و گفت: ما نه تنها براى کاخ‌هاى استان، بلکه براى تمام آثار صفوى، طرح و برنامه داریم و تامین اعتبار کرده‌ایم تا به مرمت اصولى و صحیح آنها بپردازیم. وى افزود: سال گذشته براى ایمن‌سازى و تزئینات آنها ۱۷۰میلیون تومان و امسال براى محوطه‌سازى ۱۰۰میلیون بودجه اختصاص داده‌ایم. وى ادامه داد: کارهاى مرمتى و اصولى، تزئینات، ایمن‌سازى و استحکام در طرح و برنامه‌ریزى هر ساله ما است. روانفر در مورد وجود افراد متخصص در هر زمینه نیز گفت: تمامى این کارها زیر نظر افراد متخصص و صاحب‌نظر صورت مى‌گیرد.
حالت رطوبت کاخ‌ها مربوط به سالیان پیش است
فرشید ابراهیم‌پور، کارشناس امور میراث فرهنگى استان در خصوص مرمت کاخ چهلستون گفت: کاخ چهلستون حدود شش سال پیش توسط میراث فرهنگى استان، به مرمت اساسى رسید. ایوان، ستون‌ها و سقف آن مرمت شده است و این حالت رطوبت به آثار باقی‌مانده از سالیان پیش برمى‌گردد. وى همچنین به وجود افراد متخصص در امور مرمت اشاره کرد و گفت: میراث فرهنگی براى پیشبرد اهداف زیرساختى‌اش از کارشناسان زبده در امور مرمت، مینیاتور و... استفاده کرده است و پیمانکاران خبره‌اى نیز در این زمینه فعالیت دارند. وى افزود: بناهاى تاریخى، آبرو و میراث فرهنگى ما هستند و تمامى سعى ما بر حفظ آبرویمان است.
مهندس منتظر تعداد کاخ‌هاى استان را بسیار زیاد دانست و گفت: بیشتر این کاخ‌ها در زمان ظل‌السلطان از بین رفته‌اند و تنها چند پایه از آن باقى‌مانده است. مثل کاخ آیینه‌خانه، کاخ مروارید (محل تاجگذارى شاه‌سلیمان در خیابان استاندارى)، کاخ‌هاى چهارباغ در هزار جریب و کاخ اصلى باغ شاه‌عباس (در میدان آزادى).
تاثیر معمارى کاخ‌هاى اصفهان بر معمارى دنیا
عضو کادر علمى دانشگاه هنر در مورد تاثیر معمارى اصفهان بر معمارى دنیا گفت: روز به روز تاثیر معمارى اصفهان بر دنیا بیشتر و بیشتر مى‌شود؛ چرا که در آسیا و خاورمیانه به خاطر نداشتن معمارى‌هاى تاریخى و شگفت‌انگیز، به چنین معمارى‌هاى زیبایى علاقه‌مندند و چین کشورى است که با ساختن ماکت دنیا از جمله ماکت آثار تاریخى اصفهان سعى در بازسازى آنها در کشور خود دارد.
پنج کاخ
کاخ عالى‌قاپو: این کاخ با ۴۸ متر ارتفاع عنوان نخستین آسمان‌خراش ایرانى را دارد. این عمارت سلطنتى که در ضلع غربى میدان امام قرار دارد از عجایب معمارى عهد صفوى است که به دستور شاه‌عباس صفوى ساخته شد. شالوده این بنا در عهد تیمور یا سلاطین آل‌مظفر به صورت عمارتى کلاه فرهنگى در میان باغ نقش جهان ریخته شده بود و شاه‌عباس با افزودن پنج طبقه به آن و تعمیر و تغییر طبقه اول، کاخى مطابق میل خود بنا کرد. شاردن، جهانگرد نامى فرانسوى در سفرنامه‌اش مى‌نویسد که عالى‌قاپو عظیم‌ترین بناى مسکونى پایتخت جهان است.
کاخ چهلستون: از نتیجه تحقیقات درباره چهلستون چنین استنباط مى‌شود که باغ وسیع چهلستون از طرح‌هاى عمرانى شاه‌عباس بود که در میان آن عمارتى به شکل کلاه‌فرنگى با اتاق‌هاى کوچکى در اطراف آن، بر‌اساس نقشه‌اى از شیخ‌بهایى احداث شده است.
کاخ هشت‌بهشت: این کاخ در دوره پادشاهى شاه‌سلیمان صفوى در وسط باغى موسوم به باغ بلبل بنا شده است. طلاکارى‌هاى خیرهکننده، کتیبه‌هاى نفیس، آیینه‌کارى‌هاى دلفریب، نقاشى‌هاى استادانه، پرده‌هاى زربفت و گچبرى‌هاى ماهرانه از جمله زیباترین مظاهر این کاخ بوده‌اند که اکثر این تزئینات در طى زمان حکمرانى ظل‌السلطان که میانه خوبى با شاه‌عباس صفوى نداشته، به بهانه تغییر دکور کاخ از میان رفته یا تاراج شده‌اند. در مورد وجه تسمیه و نام کاخ گروهى بر این باورند که نام اصلى کاخ «هشت‌بهشت» و اشاره‌اى به زیبایى خیرهکننده آن که تنها عوالم ملکوتى با آن قدرت برابرى و رقابت داشته‌اند، بوده است.
تالار اشرف: درباره وجه تسمیه این بنا بحث زیاد است. عده‌اى بر این باورند که این بنا به دلیل برترى معمار آن بر باقى کاخ‌هاى صفوى چنین نامگذارى شده؛ اما جمعى نیز بر این باورند که چون اشرف افغان در بین عمارت‌هاى سلطنتى صفویه این قصر را براى سکونت خود انتخاب کرده، این مکان به تالار اشرف موسوم شده است. سال بناى این کاخ نامعلوم و بناى آن را به شاه سلیمان صفوى نسبت داده‌اند.
تالار تیمورى: تالار تیمورى قدیمى‌ترین تالار عهد صفوى است و محل تاجگذارى شاه‌اسماعیل و شاه‌عباس بوده است. سیدین‌نیا، رییس حوزه هنرى در خصوص اسامى این بناها که بناهاى اسلامى و ساخته شده به دست مسلمانان است، گفت: هر‌کدام از این اسامى معناى خاصى براى ما دارد، مثلا چهلستون در فرهنگ اسلامى ما از جایگاه ویژه‌اى برخوردار است یا در مورد هشت‌بهشت در قرآن آمده است که بهشت هشت در دارد و این اسامى از لحاظ معانى و معمارى از لحاظ اصولى بودنش هوشمندانه است.
ارسال نظر