زمین یا پول

گروه مسکن- فرید قدیری: در حالی که براساس الگوی مسکن، امسال باید سال رونق باشد، اما گویا تقاضا در این بازار به شدت کاهش یافته است. امسال بعد از ۴سال رکود منتهی به اوایل سال ۸۵، فعالان بازار مسکن انتظار رونق در خرید و فروش ملک را داشتند، زیرا انبوه تقاضایی که ۴سال به دلیل گرانی، توان خرید ملک را از مردم گرفته بود این انتظار می‌رفت که در تابستان امسال به دلیل ثبات قیمت‌ها بتواند با ورود به این بازار نیازش را تامین کند.

اما شنیده‌ها از بازار این طور حکایت دارد که انتظاری که از حجم تقاضا در تابستان ۸۶ می‌رفت، برآورده نشد.

دلیل این اتفاق را وزیر مسکن در سیاست‌های دولت می‌داند. وی معتقد است چون امسال برنامه ثبت‌نام و ساخت ۵/۱میلیون مسکن در سرلوحه برنامه‌های دولت قرار گرفت، تقاضای موثر از بازار، نقل مکان کرد و به سمت تشکیل تعاونی‌ها رفت.

ما نیز معتقدیم تقریبا همین اتفاق افتاد. تبلیغات و اطلاع‌رسانی‌های گسترده در خصوص واگذاری زمین‌های دولتی به صورت اجاره‌ای به تعاونی‌های مسکن و وعده ساخت ۵/۱میلیون خانه با تسهیلات ویژه دولتی باعث شد دهک‌های پایین درآمدی که تعدادشان هم کم نیست، خانه‌دار شدن را در ورود به تعاونی‌های مسکن ببینند و قید گشت و گذار در خیابان‌ها و پرس‌وجو را در آژانس‌های املاک برای یافتن خانه‌ای متناسب با پولی که دارند، بزنند.

تابستان امسال انبوه‌ صف‌های انتظار در جلوی ادارات تعاون استان‌ها برای ثبت‌نام در مسکن مهر حاکی از این مدعی بود.

آمارها حاکی است تاکنون ۲میلیون نفر در مسکن مهر (به امید استفاده از زمین‌های ۹۹ساله) ثبت‌نام کرده‌اند.

با حذف این رقم از بازار معاملات املاک یعنی همان تقاضای بالفعل در بازار مسکن که اگر دولت بتواند از طریق مسکن مهر به آن پاسخ دهد، عرضه‌وتقاضا در این بازار به تعادل خواهد رسید و مشکل مسکن از سال آینده در ایران حل خواهد شد.

اما آیا به این تقاضای ۲میلیونی پاسخ داده می‌شود؟

وزیر مسکن که همواره در تلاش است، امسال اوضاع مسکن مردم تا حد توان سروسامان پیدا کند، به صراحت اعلام کرده است در سال جاری بیش از ۶۰۰هزار واحد مسکونی موضوع زمین‌های ۹۹ساله ساخته نخواهد شد. اما قرار است زمین‌ها به استعداد ساخت ۵/۱میلیون مسکن به اعضای تعاونی‌ها واگذار شود. در واقع به‌‌رغم آنچه در اواخر سال مبنی بر ساخت ۵/۱میلیون خانه گفته شده بود، اما به تازگی مشخص شده است، امسال خبری از ساخت ۵/۱میلیون خانه نیست.

بنابراین از ۲میلیون تقاضایی که در مسکن مهر ثبت‌نام کرده‌اند و امیدشان خانه‌دار شدن در سال‌جاری برای در امان ماندن از تورم و افزایش قیمت در سال آینده است، کمتر از ۵۰درصد آنها می‌توانند از این موهبت دولت در سال جاری استفاده کنند.

نتیجه چه می‌شود؟

اگر فرض کنیم تا پایان سال ۵۰۰هزار مسکن با تسهیلات دولتی و بر روی زمین‌های ۹۹ساله در کشور ساخته شود، دو اتفاق ممکن است برای مابقی تقاضاهای بالفعل و موثر در سال آینده حادث شود.

اول اینکه مابقی تقاضاها، در بهار سال آینده از خانه‌دار شدن با این شیوه ایده‌آل دولت ناامید شده و مجددا به بازار مسکن روبیاورند و باعث افزایش دوباره تقاضا در این بازار شوند که این مساله با توجه به نزدیک شدن به تابستان ۸۷ باعث تحریک بازار مسکن و صعود قیمت‌ها خواهد شد.

دوم اینکه مابقی تقاضایی که قرار بود امسال به آنها خانه تعلق بگیرد اما نگرفت، همچنان در صف انتظار دریافت زمین‌های ۹۹ساله قرار بگیرد، که در این صورت حجم جدیدی از تقاضا در سال ۸۷ نیز به صف تشکیل شده از سال قبل (۸۶) اضافه خواهد شد و دولت مجبور است اضافه بر ظرفیت، تسهیلات و زمین واگذار کند.

در این صورت لازم است از هم اکنون دولت در بودجه‌ریزی سال ۸۷ به فکر تامین منابع مالی برای بحث زمین‌های ۹۹ساله و تعاونی‌های مسکن باشد.

در این میان به نظر می‌رسد باید معضل زمین بیشتر از تسهیلات مالی دغدغه دولت باشد، چرا که دولت در سال‌جاری ۱۰هزار میلیارد تومان برای اعطای تسهیلات ساخت مسکن در نظر گرفته بود که قرار بود برای ساخت ۵/۱میلیون واحد مسکونی پرداخت شود؛ اما چون زمین‌ها دیر واگذار شد (از نیمه دوم سال) و آماده‌سازی آنها برای ساخت، زمان‌بر است، لذا عملیات ساخت مشمول مرور زمان خواهد شد.

دولت مصمم است معضل مسکن را در کشور برطرف کند؛ اما اینکه چگونه و با چه برنامه‌ریزی می‌خواهد به این هدف برسد، جای بحث است. به هر حال لازم است پیش‌بینی‌هایی که در این ارتباط شد، برای سال آینده مدنظر برنامه‌ریزان قرار بگیرد.