طرح‌های جایگزین انتقال پایتخت
غروب تهران از فراز برج میلاد-عکس: آکو سالمی
معاون شهردار تهران: انتقال پایتخت ۱۰ سال زمان می‌برد
پیشنهاد «طلایی» برای تمرکز زدایی از تهران: مجتمع های اداری - دولتی در یکی از جاده‌های تهران-قم، تهران-ساوه و تهران-قزوین احداث شود

معصومه ایمانی
اطلاعات شش عضو مطرح شورای شهر تهران از «انتقال پایتخت» نشان می‌دهد دولت به دلایلی مشهود قصد عملیاتی برای خروج از تهران را ندارد.
اعضای شورای شهر ساخت و سازهای دولتی در شمال تهران را نمونه عینی از تقویت تمرکز دستگاه‌های اداری و بزرگتر شدن پایتخت سیاسی در تهران می‌دانند و معتقدند مباحث مربوط به انتقال پایتخت فقط در ماه‌هایی از سال که ترافیک و آلودگی هوا در تهران به اوج می‌رسد در دولت و مجلس طرح می‌شود. در همین حال دو عضو پارلمان محلی تهران ضمن اینکه «انتقال پایتخت» را جدی توصیف نمی‌کنند، طرح‌های جایگزین را به دولت پیشنهاد کرده‌اند.
مجتمع‌های اداری به اطراف تهران برود

سردار سابق ناجا و عضو کنونی شورای شهر تهران در این باره به دنیای اقتصاد گفت: برای تمرکززدایی از تهران و حل مشکلات ترافیک و آلودگی هوا، پیشنهاد ایجاد مجتمع‌های اداری در خارج از شهر تهران را داده‌ایم. این مجتمع‌ها می‌تواند در یکی از جاده‌های تهران-قم، تهران-ساوه و تهران-قزوین احداث شود تا هر هموطنی که کار اداری و دولتی دارد، به جای حضور در تهران به آن مجتمع‌ها مراجعه کند.
مرتضی طلایی، عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران تصریح کرد: اولین موضوعی که باید به آن بپردازیم این است که آیا اصولا امکان انتقال پایتخت وجود دارد که در صورت مثبت بودن این جواب، می‌توان بررسی کرد که انتقال پایتخت می‌تواند در کاهش آلودگی هوای تهران و ترافیک، نقشی داشته باشد یا خیر؟
وی افزود: به نظر می‌رسد بحثی که در سال‌های پس از انقلاب بارها مطرح شده و موضوع بحث و گفت‌ وگو در دولت‌های مختلف بوده، ولی هیچ گاه نتایج مشخصی از آن به دست نرسیده، بیشتر در زمان‌هایی بوده که شرایط اجتماعی ترافیک و آلودگی هوا- مانند امروز- منجر به بروز این مساله بوده و هیچ گاه منطق و مطالعات پژوهشی در پس این موضوع نبوده است.
وی با تاکید بر اینکه انتقال پایتخت از تهران در شرایط کنونی ممکن نیست، افزود: اما امکان اینکه در حاشیه تهران در جاده تهران-ساوه، تهران-قزوین یا تهران-قم که زمین به قیمت مناسب وجود دارد، مجتمع‌های اداری کشور را احداث کنیم وجود دارد.طلایی در توضیح جزئیات طرح پیشنهادی خود خاطرنشان کرد: بدین ترتیب وزارتخانه‌ها را از تهران منتقل کرده و تهران فقط سکونتگاهی برای کارمندان دولت خواهد بود و محل کار کارمندان خارج از تهران و در حاشیه این کلانشهر احداث می‌شود.
وی با تاکید بر اجرایی بودن این طرح گفت: اگر سیستم حمل‌و‌نقل سریع و آسان برای کارمندان دولت مهیا شود هر کس از هر گوشه کشور می‌تواند با حضور در مجتمع اداری کارهای خود را انجام داده‌ و به اتمام رساند.
به اعتقاد طلایی، احداث چنین مجتمع‌های اداری هزینه‌های زیادی را نیاز ندارد و یک طرح عملی و اجرایی به نظر می‌رسد.
وی تاکید کرد: در خیلی از کشورهای دنیا که دچار مسائل مشابهی در امور پایتخت خود هستند یا سکونتگاه‌ها را از محل خارج می‌کنند یا ادارات را و از آنجایی که ما نمی‌توانیم سکونتگاه را از تهران خارج کنیم، محیط‌های اداری را از کلانشهر به حاشیه منتقل می‌کنیم و این انتقال به راحتی امکان‌پذیر است.
ادارات الکترونیکی شوند

رییس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران نیز انتقال پایتخت را راه‌حل مناسبی برای حل مشکلات پایتخت نمی‌داند.دکتر معصومه ابتکار، در این مورد به دنیای اقتصاد گفت: موضوع انتقال پایتخت از تهران، براساس الگویی دنبال می‌شود که برخی از کشورهای دنیا آن را انجام داده‌اند، ولی باید در نظر داشت که انتقال پایتخت از تهران، هزینه‌های سنگینی را به دولت تحمیل می‌کند.
وی با تاکید بر این که باید معضلات مربوط به شهر تهران را به نوعی در داخل تهران حل کرد، گفت: همه مشکلات با رفتن دولت حل نمی‌شود، البته بودن ادارات دولتی در تهران مشکل آفرین شده، ولی ایجاد یک شهر جدید نیز هزینه سنگینی را برای کشور در بردارد.
به اعتقاد رییس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران، مشکلات شهر تهران با مدیریت، ساماندهی مسائل، همکاری همه بخش‌ها و کنارگذاشتن دعواها و رقابت‌های سیاسی حل خواهد شد.
وی گفت: این تصور که دیگر نمی‌توان تهران را با این وضعیت اداره کرد تصور درستی نیست و کلان شهرهای بزرگ دنیا برای حل مشکلات خود، از روش‌های گوناگونی استفاده کرده‌اند، به عنوان نمونه توکیو مشکل آلودگی هوای خود را طی یک برنامه ده ساله حل کرد.
ابتکار پیشنهاد داده؛ طرح دولت الکترونیک و استفاده از خدمات به صورت الکترونیکی در تهران که مصوبه دولت گذشته را نیز دارد، به طور جدی‌تر پیگیری شود تا حجم زیادی از سفرهای درون‌شهری که به واسطه حضور در مراکز اداری پیش می‌آید، کمتر شود.
وی گفت: اگر بتوان تمام خدمات را از طریق اینترنت انجام داد و از این شیوه برای انجام پرونده‌های اداری در کشور استفاده کرد در مجموع هزینه‌های بسیار کمتری در مقایسه با انتقال پایتخت بر کشور تحمیل می‌شود.
به اعتقاد ابتکار با این روش در ابتدا می‌توان بحث ترافیک را مدیریت و ساماندهی کرد و سپس بسیاری از مشکلات ناشی از ترافیک، مانند آلودگی هوا را برطرف کرد.
دولت توان مالی ندارد

اما محمدعلی نجفی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر به طور کلی امکان انتقال پایتخت از تهران را رد کرد و گفت: امکان انتقال پایتخت از تهران وجود ندارد و فکر نمی‌کنم که این طرح عملی باشد، چرا که این انتقال، هزینه‌های زیادی روی دست دولت می‌گذارد.
وی با اشاره به وضعیت مالی و اعتباری دولت گفت: در شرایط کنونی، دولت نمی‌تواند هزینه‌های انتقال پایتخت را تقبل کند.
نجفی گفت: به نظر می‌رسد بررسی طرح انتقال پایتخت در مرکز پژوهش‌های مجلس در حد یک طرح باقی بماند.
هزینه‌های مالی و اجتماعی انتقال

مهدی چمران رییس شورای شهر تهران، اما نظر دیگری دارد.چمران معتقد است: با انتقال پایتخت از تهران شاید پایتخت‌نشینان جدید مشکلی نداشته باشند ولی مشکلات شهر تهران حل نمی‌شود.
رییس شورای شهر در گفت‌وگو با دنیای‌اقتصاد خاطرنشان کرد: انتقال پایتخت از تهران هزینه‌های مالی و اجتماعی فراوانی دارد، ولی امکان این انتقال، وجود دارد؛ چرا که کشورهای دیگر نیز این کار را کرده‌اند.
وی با اشاره به انجام تحقیقات جامع در خصوص انتقال پایتخت از سوی مهندس سراج‌الدین کازرونی وزیر اسبق مسکن گفت: ایشان که به تازگی به رحمت خدا رفته‌‌اند، تحقیقات مفصلی را در این خصوص از زمان پیش از انقلاب داشته‌اند و در نامه‌ای به دوستان مجلسی، خواستم که نتایج تحقیقات ایشان نیز مورد بررسی قرار گیرد.
وی یادآور شد: ممکن است پایتخت‌‌نشینان جدید بعد از انتقال پایتخت مشکلی از نظر ترافیک و آب و هوا نداشته باشند، ولی این اتفاق بی‌شک مشکلات شهر تهران را حل نمی‌کند.
دولت شمال تهران را می‌سازد

حسن بیادی، نایب رییس شورای شهر تهران نیز درباره تصمیم دولت به انتقال پایتخت این‌چنین گفت: هر چند مدت یکبار که موضوع آلودگی هوا و ترافیک به مردم و مسوولان فشار می‌آورد، دولت و مجلس به فکر انتقال پایتخت می‌افتند.
البته به نظر می‌رسد موضوع انتقال پایتخت جدی نیست، چرا که خود دولت تصمیم جدی برای این منظور ندارد. بیادی گفت: دولت قصد انتقال پایتخت را ندارد، چرا که هم اکنون اکثر ادارات دولتی در نقاط شمالی شهر در حال احداث است. وی همچنین انتقال پایتخت از تهران را در کاهش آلودگی هوای تهران بسیار موثر دانست و افزود: بنده به عنوان یک عضو شورای شهر تهران با این انتقال موافق هستم، چون بسیاری از مشکلات تهران را کاهش می‌دهد.
تهران قطب شده است

موضوع انتقال پایتخت به طور رسمی و علنی برای اولین بار در سال ۱۳۶۴ مصادف با دویستمین سال پایتختی تهران مطرح شد و پس از جنگ تحمیلی در سال ۱۳۶۸ بار دیگر به طور جدی‌تر مورد پیگیری قرار گرفت. سال‌ها است پایتخت کشورها نه به دلیل مشکلات امنیتی که به دلیل مسائل اقتصادی منتقل می‌شود.
تاکنون کشورهایی چون سریلانکا، قزاقستان، استرالیا، مالزی، پاکستان و برزیل پایتخت‌های خود را جابه‌جا کرده‌اند. هر چند بر اساس اعتقاد عده‌ای از کارشناسان با انتقال پایتخت در کشورهایی مانند پاکستان، ترکیه و برزیل معضل تمرکزگرایی کاهش نیافته و مسائل پیچیده اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در این کشورها ایجاد شده است. معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران در این زمینه به دنیای‌اقتصاد گفت: در دنیا شهرهایی بودند که آلودگی هوا و ترافیک در آنجا به مراتب حادتر از تهران بود، اما دولت در این شهرها با تدوین برنامه جامع توانست به مشکلات فائق شود و اکنون این شهرهای آلوده شرایط مطلوبی به خود گرفته‌اند.
احمد دنیا مالی، معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران با تاکید بر اینکه بحث انتقال پایتخت از تهران، یک موضوع تخصصی است، گفت: باید برای انجام این کار برنامه‌ریزی داشت، چرا که انتقال پایتخت به این راحتی امکان‌پذیر نیست.به اعتقاد دنیامالی، اینکه ما با هر مساله‌ای که برخورد می‌کنیم، جا و فضا را عوض کنیم، از لحاظ برنامه‌ریزی شهری رد شده است و اگر امروز تصمیم به انتقال پایتخت گرفته شده باید ابتدا زیربناهای پایتخت جدید آماده شود.
وی تاکید کرد: آماده‌سازی زیربناهای پایتخت جدید ده سال طول می‌کشد و طبیعتا نمی‌توان در این مدت، فشار مضاعفی را به مردم تحمیل کرد.
معاون شهردار تهران با تاکید بر اینکه بحث انتقال پایتخت یک موضوع حاشیه‌ای است، گفت: با این کار مشکلات را به آینده انتقال می‌دهیم و می‌خواهیم که شرایط مناسبی را بر آیندگان ایجاد کنیم که این روش درستی نیست، چرا که بالاخره این شهر وجود دارد و مشکلات آن حتی با انتقال پایتخت نیز ادامه خواهد داشت.
وی در ادامه به تجربه‌های مشابه کشورهای دنیا در مواجه با آلودگی هوا و ترافیک و بحث انتقال پایتخت اشاره کرد و گفت: به‌عنوان نمونه در آفریقای جنوبی، ژوهانسبورگ مهم‌ترین شهر کشور است، ولی با یک فاصله 10 تا 15 کیلومتری شهر پروتوریا واقع شده که مرکز سیاسی کشور است و همچنین شهر کیپ تاون با فاصله هزار کیلومتری از ژوهانسبورگ، مرکز پارلمان و بحث‌های حقوقی آفریقای جنوبی است.به گفته معاون قالیباف، امروز دنیا به صورتی برنامه‌ریزی می‌شود که فقط یک شهر در کشور قطب نباشد، در حالی که مشکل ما این است که تمام مراکز مهم و اصلی سیاسی، اقتصادی، درمانی و آموزشی در تهران متمرکز شده و به شهرهای دیگر کمتر توجه کرده‌ایم.
وی با اشاره به اصول برنامه‌ریزی شهری گفت: بنابراین هنگامی که فقط یک قطب در کشوری وجود داشته باشد، مشکلات نیز بزرگ‌تر می‌شود که اکنون در تهران ما با این پدیده مواجه هستیم.
انتقال پایتخت نیازمند بررسی بیشتری است

در نهایت حمزه شکیب، رییس کمیسیون توسعه و عمران شورای شهر تهران با اعلام اینکه با کلیات انتقال پایتخت از تهران موافق است، گفت: موافقت با موضوع انتقال پایتخت را بر اساس دید کلی که به این موضوع دارم، بیان می‌کنم.
وی تاکید کرد: انجام یک مطالعه جامع و در نظر گرفتن توجیهات فنی و اقتصادی طرح بسیار ضروری است و باید ابعاد مختلف آن را مشخص کرد. شکیب با اشاره به بررسی‌های انجام گرفته در خصوص موضوع انتقال پایتخت قبل و بعد از انقلاب، گفت: بسیار مناسب است که موضوع یک بار دیگر و با در نظر گرفتن مسائل روز جامعه مورد بررسی قرار گیرد. وی تصریح کرد: باید دید در صورت انتقال پایتخت چه ضررها و ضعف‌هایی نصیب تهران خواهد شد. این موضوع آن قدر مهم است که باید نقاط مختلف آن مورد ارزیابی کارشناسی قرار گیرد.
میلیاردها تومان بار مالی

مخبر فراکسیون مدیریت شهری مجلس نیز در این باره گفت: اگر مهاجرت و تقسیم ناعادلانه خدمات در کشور بررسی شود، دیگر نیازی به انتقال پایتخت به سایر شهرها نیست.
محمد‌رضا حسین‌نژاد اظهار داشت: انتقال پایتخت هزینه‌های بسیار بالایی دربر دارد؛ چرا که در این جابه‌جایی، میلیاردها تومان بار مالی به کشور تحمیل می‌شود.
وی افزود: انتقال پایتخت، موافقان و مخالفان بسیاری دارد که راه‌حلی تلخ، پرهزینه و در حقیقت آخرین راه حل محسوب می‌شود.
حسین‌نژاد با بیان اینکه در بحث مهاجرت و کنترل آن تا حدودی ضعیف عمل شده است، اظهار داشت: قرار است برای کارمندانی که با میل خود، محل خدمتشان را به شهرستان‌ها انتقال داده و از تهران خارج می‌شوند، تسهیلاتی چون واگذاری زمین در نظر گرفته شود؛ که البته این اقدام برای کاهش جمعیت پایتخت کافی نیست. وی گفت: مسوولان باید با الگو گرفتن از کشورهایی مانند مکزیک، برای مهاجرت مردم به پایتخت، شرایط و معیار‌هایی را تعیین کنند تا به این وسیله میزان جمعیت در تهران کنترل شود.