اشاره - احتمال زلزله غروب و حوالی بامداد زیاد است
تهران محصور بین ۱۵گسل
ابرشهرها طیف بسیار گسترده‌ای از انواع بناها، صنایع و افراد در سطوح مختلف اجتماعی را در خود جای داده‌اند و از این لحاظ ساختار پیچیده‌ای را به‌وجود آورده‌اند که مدیریت آن بسیار مشکل است. با در نظر گرفتن این شرایط، سطح بسیار بالایی از آسیب‌پذیری نیز در وجوه مختلف متوجه این ابرشهرها است.
ایران و به‌ویژه شهر تهران همواره در معرض وقوع زمین لرزه قرار دارد.
ابرشهرها طیف بسیار گسترده‌ای از انواع بناها، صنایع و افراد در سطوح مختلف اجتماعی را در خود جای داده‌اند و از این لحاظ ساختار پیچیده‌ای را به‌وجود آورده‌اند که مدیریت آن بسیار مشکل است. با در نظر گرفتن این شرایط، سطح بسیار بالایی از آسیب‌پذیری نیز در وجوه مختلف متوجه این ابرشهرها است. هر ساله چندین میلیون زمین‌لرزه با بزرگای متفاوت در جهان رخ می‌دهد. بسیاری از این زمین‌لرزه‌ها به علل مختلفی چون بزرگای بسیار کوچک و وقوع در مناطق دور، به وسیله دستگاه‌های لرزه‌نگاری کشف نشده باقی می‌مانند. به‌طور متوسط در هر سال ۲ زمین‌لرزه با قدرت نزدیک به ۸ ریشتر، در مواقعی بسیار ویران کننده، در جهان رخ می‌دهد که با خسارات و تلفات سنگینی همراه است. تعداد تلفات انسانی حاصل از زمین‌لرزه در بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۵، ۴۵۷۶۹۸ نفر است.
مخاطرات زمین لرزه در ایران
ایران بخشی از کمربند کوه‌زایی آلپ هیمالیا است. کمربند کوه‌زایی آلپ هیمالیا، به‌عنوان آخرین و جوانترین نواحی کوه‌زایی جهان شناخته شده است. در تحقیقات اخیر مشخص شده است که بیش از ۷۰درصد از شهرهای ایران در معرض زمین لرزه‌های مخرب قرار دارند. از سال۱۳۴۰ تاکنون زمین‌لرزه‌های مختلف و در مواقعی بسیار ویران‌کننده، در مناطق مختلف کشور رخ داده است که با خسارات و تلفات سنگینی همراه بوده‌اند.
در مقام مقایسه می‌توان به زمین‌لرزه‌های مشابه در سایر نقاط جهان اشاره کرد. برای نمونه در سال ۱۹۸۹ زمین‌لرزه ۱/۷ ریشتری کالیفرنیا تنها ۶۲ کشته، همچنین چهار روز قبل از وقوع زمین‌لرزه بم، زمین لرزه‌ای ۶/۶ ریشتری در کالیفرنیای مرکزی به وقوع پیوست که خسارات چندانی به‌جای نگذاشت. در مجموع در قرن بیستم زمین‌لرزه‌های آمریکای شمالی تنها ۱۰۰۰ کشته برجای گذاشته، درحالی که در همین بازه زمانی زمین‌لرزه‌های رخ داده در ایران ۱۲۶۰۰۰ کشته در پی داشته است.
نمونه‌های مقایسه‌ای به وضوح نشان می‌دهد که دلیل چنین تفاوتی در میان خسارات حادث شده تنها شدت زمین لرزه نیست، بلکه نقش اصلی را آسیب‌پذیری محیط‌های شهری ایفا می‌کند. با وجود اینکه از زمین لرزه سال ۱۹۶۲ به بعد، مطالعات و تحقیقات زیادی در ایران صورت گرفته است. هیچ‌یک به نتیجه نرسیده است و سرانجام منجر به ایجاد فجایعی چون خسارات ناشی از زمین‌لرزه بم شده است.
تهران نیز در منطقه‌ای بسیار لرزه خیز واقع شده است. وجود ۱۵ گسل موثر بر حوزه استان تهران نیز دلیلی بر این ادعا است. در این میان سه گسل، که هر یک به تنهایی پتانسیل ایجاد زمین‌لرزه‌ای با بیش از ۷ ریشتر قدرت را دارا هستند، مورد توجه خاص قرار گرفته‌اند. این گسل‌ها عبارتند از: گسل مشا (طول: حدود ۲۰۰کیلومتر)، گسل شمال تهران (طول: حدود ۹۰ کیلومتر)، گسل جنوب ری (طول: حدود ۲۰ کیلومتر). فراوانی زمین لرزه‌های با بزرگی بیش از ۴ ریشتر استان تهران در منطقه حائل ۱۵۰ کیلومتری از سال ۱۹۰۰ تا سال ۲۰۰۴ نشان می‌دهد، بالاترین فرکانس وقوع سالانه زمین لرزه در این منطقه یک سال، کمترین فرکانس ۱۰ سال و فرکانس متوسط ۲ سال است. در میان ۱۱۶ زمین لرزه مورد بررسی قرار گرفته، در حدود ۶ زمین‌لرزه با داشتن شدتی بیشتر از ۶ریشتر به‌عنوان زمین‌لرزه‌های بحرانی معرفی شده‌اند که عموما در بازه‌های زمانی بین ۱۰ تا ۲۰ ساله رخ داده‌اند. در مورد زمان وقوع زمین‌لرزه‌ها در تهران نیز داده‌ها نشان می‌دهد که بیشترین زمین لرزه‌ها در غروب و حوالی بامداد اتفاق افتاده است.
مطالعات آماری انجام شده از سوی برخی متخصصان زمین‌لرزه در زمینه زمین‌لرزه‌های تاریخی ثبت شده در ناحیه ری و تهران حاکی از آن است که با احتمال بیش از ۷۰ درصد به‌طور متوسط هر ۱۵۸ سال زمین‌لرزه‌ای ویرانگر در این ناحیه رخ داده است. براساس همین تحقیقات آخرین زمین لرزه در تهران ۱۷۲ سال پیش اتفاق افتاد. بنابراین می‌توان گفت که وقوع زمین‌لرزه تهران ۱۴ سال تاخیر زمانی دارد.
به‌علت پیچیدگی حوزه مدیریت بحران شهری، حساسیت بالای مخاطرات طبیعی، بالاخص زمین‌لرزه، سبب شده است تا طیف گسترده‌ای از این فعالیت‌های جوامع و تجربیات، متوجه بهبود تصمیم‌گیری‌های مربوط به مدیریت بحران زمین‌لرزه در شهرها شود. اهمیت مقوله فوق در مورد شهرهای ایران بالاخص تهران، به‌عنوان شهری دارای دوازده گسل مؤثر و سه گسل اصلی مستعد وقوع زمین لرزه‌هایی قدرتمند دارای ساختاری بسیار پیچیده و آسیب‌پذیر در این زمینه باید مدنظر قرار گیرد.
ارسال نظر