گفت‌وگوی دنیای اقتصاد با عضو موثر کابینه در پیشبرد برنامه‌های بخش مسکن
وزیر تعاون: مسکن مهر را به سرانجام می‌رسانیم
قسمت اول
تامین تسهیلات ساخت بستگی به توان نظام بانکی دارد
حمایت‌ها و پیگیری‌ها تا حصول نتیجه و صاحبخانه‌شدن همه ثبت‌نام‌کنندگان ادامه دارد
مسکن مهر با این ظرفیت در دنیا منحصر به فرد است
عکس: آکو سالمی
قسمت اول
تامین تسهیلات ساخت بستگی به توان نظام بانکی دارد
حمایت‌ها و پیگیری‌ها تا حصول نتیجه و صاحبخانه‌شدن همه ثبت‌نام‌کنندگان ادامه دارد
مسکن مهر با این ظرفیت در دنیا منحصر به فرد است
«مسکن مهر» طرحی که سال گذشته با وعده صاحبخانه‌شدن بیش از یک میلیون خانوار در سراسر کشور سر زبان‌ها افتاد، اکنون بیشتر از آن که برنامه‌ای موثر در حوزه مسکن برای عموم تلقی شود، امیدها و ابهامات متعددی را برای مردم به وجود آورده است.
تاکنون ۳میلیون و ۵۰۰هزار خانوار از میان ۱۷میلیون خانوار موجود در کشور در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند به امید آنکه بعد از یک الی دو سال صاحبخانه شوند.این در حالی است که بیش از یک سالی از ثبت‌نام تعداد زیادی از این افراد می‌گذرد؛ اما تاکنون این طرح به‌طور شفاف خودش را نشان نداده است.برخی از ثبت‌نام‌کنندگان حتی مسیر انصراف از طرح را در پیش‌گرفته‌اند.چرا بعد از یک سال از اجرای طرح مسکن مهر هنوز حتی یک آپارتمان هم در قالب این طرح به مرحله ساخت نرسیده است؟
علت کندی در روند پیشرفت کار چیست؟
آیا تعاونی‌های مسکن باید باز هم امیدوار باشند؟تغییرات به‌وجود آمده در محتوای طرح مسکن مهر در سال‌جاری چیست؟
آیا ورود مستقیم رییس‌جمهوری به مسکن می‌تواند تاثیری در شتاب‌گرفتن عملیات ساخت مسکن مهر و به طور کلی رفع بحران مسکن داشته باشد؟
این پرسش‌ها که بدون شک بخش قابل‌توجهی از نگرانی‌های اعضای تعاونی‌های مسکن را تشکیل می‌دهد، در گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با وزیر تعاون مورد بررسی قرار گرفته است. محمد عباسی جزو معدود اعضای کابینه است که کاملا و تمام وقت درگیر پیشبرد برنامه مسکن مهر است.وی همچنین عضو کارگروه و کمیته ویژه مسکن در دولت است که این عضویت نشان‌دهنده توانایی و تاثیرگذاری او در بخش مسکن است. چه آنکه تحلیل‌های این عضو کابینه از محتویات تصمیم‌گیری‌های کارگروه مسکن نظیر مالیات بر معاملات مکرر مسکن و مالیات بر خانه‌های خالی نیز خواندنی است. متن گفت‌وگوی ما با محمد عباسی، وزیر تعاون را در زیر بخوانید:
فرید قدیری
میترا یافتیان
به عنوان اولین سوال بفرمایید که طرح مسکن مهر نخستین بار از سوی چه کسی ارائه شد؟
موضوع تعاونی‌های مسکن مهر توسط وزارت تعاون ارائه شده است.
بنابراین قبل از اینکه شما این طرح را ارائه کنید در جای دیگری مطرح نبوده است. این طور نیست؟
ببینید در کل مجموعه دولت نسبت به اینکه باید برای حل مساله مسکن کمک شود، نظرها مثبت و تاکید شخص رییس‌جمهور بوده است. در لایحه‌ای هم که به مجلس ارائه شد، پیشنهاد شده بود که چند وزارتخانه از قبیل وزارت تعاون و وزارت مسکن در این باره با هم همکاری کنند؛ اما بعدا قرار شد چگونگی اجرای آن به شیوه کنونی و در قالب طرح مسکن شهری پیگیری شود.
درباره عنوان طرح چطور؟ این نام از کجا نشات‌گرفت؟
این کلمه برای ملت ایران زیباست؛ همچنین با الهام از عاطفه مردم نسبت به مهر، دولت مهر و... همه این موارد دست به دست هم داد تا این طرح با عنوان مسکن مهر ارائه و اجرایی شود.
آقای وزیر در حال حاضر ۲میلیون ثبت‌نام‌کننده مسکن مهر که قبل از سال ۸۷ در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند و حائز شرایط نیز شناخته شدهاند بی‌صبرانه منتظر تحویل زمین هستند. خیلی از این تعاونی‌ها نیز طی این مدت با مراجعه مکرر به ادارات استان مربوطه و برخورد سرد مسوولان با آنها به کلی از طرح ناامید شدهاند. پیام شما به این افراد چیست؟
به طور کلی ما باید موضوع تعاونی‌های مسکن مهر را بیش از پیش برای مردم بشکافیم و توضیح دهیم و جدای از اینکه اصل طرح چه ویژگی‌هایی دارد، باید قبول کنیم که این کار تقریبا در دنیا منحصر به فرد است. ضمنا این طرح موجب دلگرمی مردم شده است.
همچنین تجربه کشورهایی که تاکنون طرح‌هایی مشابه با مسکن مهر را به اجرا درآورده‌اند، نشان می‌دهد به اندازه و حجمی که این طرح در این فاصله زمانی کوتاه در کشورمان اجرایی شده، در دنیا اتفاق نیفتاده است. براساس طرح تعاونی‌های مسکن مهر اعلام شد که هر متقاضی فاقد مسکن می‌تواند در این طرح ثبت‌نام کند.
در سال گذشته یک میلیون و ۵۰۰هزار سهمیه داشتیم؛ اما امسال اعلام کردیم که برای ثبت‌نام هیچ محدودیتی لحاظ نشده است؛ هر مقدار که در کشور ما کشش وجود دارد یا هر کجا افراد واجد شرایط باشند، می‌توانند ثبت‌نام کنند.
این بدان معنا است که اجرا‌کنندگان این طرح با دست بسیار پر وارد میدان شدند؛ در غیر این صورت سهمیه را نامحدود اعلام نمی‌کردند.
بنابراین اولین مساله وسیع بودن دامنه اجرای طرح بود؛ لذا این طرح مشخصات و ویژگی‌های متعددی دارد که شاید مخاطبان آن هم از تمامی جزئیات باخبر نباشند. به همین دلیل برخی از افراد در نامه‌هایی که به ما ارسال می‌کنند، بعضا اظهار می‌کنند که ما ۵ بار ثبت‌نام کرده‌ایم؛ چرا خانه ما را نمی‌دهید. لذا تصور این دسته از افراد این بوده که بنا است دولت خانه بسازد بعد مردم را مطلع کند و مثلا کلید خانه‌ها را به آنها تحویل دهد؛ در حالی که اصل این نیست. به واقع دولت تصمیم‌گرفته به همه کسانی که کم‌درآمد هستند و توان خرید مسکن را با توجه به افزایش قیمت ندارند، کمک کند تا به هر جهت توان این قشر از جامعه برای تامین مسکن بالا رود. از این رو با توجه به اینکه در همه شهرهای ایران از جمله کلانشهرها قیمت زمین بخش بسیار زیادی از بهای مسکن را شامل می‌شود، لذا دولت در این طرح زمین را به صورت اجاره ۹۹ساله و تقریبا مجانی به متقاضیان واجد شرایط واگذار می‌کند تا قیمت زمین از قیمت تمام شده مسکن حذف شود.
همچنین در بعضی مواقع افراد می‌گویند که برای ساخت این زمین‌ها پول به اندازه کافی نداریم؛ دولت در این رابطه نیز ۱۵میلیون تومان به صورت تسهیلات بانکی جهت ساخت مسکن می‌دهد.
بنابراین به دلیل اینکه حجم کار بسیار سنگین است، این امکان وجود ندارد که برای رعایت الگوهای استاندارد در زمینه معماری، شهرسازی و... هر یک قطعه زمینی به یک نفر واگذار می‌شود تا به طور مستقل ساخته شود؛ چرا که تمامی متقاضیان این طرح از تخصص لازم برخوردار نیستند و ضمنا در همه جا هم زمین به قدر کافی وجود ندارد؛ لذا قرار شد تعاونی‌های مسکن مهر تشکیل شود و در قالب این تعاونی‌ها، متقاضیان ساماندهی شوند.
تاکنون حدود یک میلیون و ۲۸۰هزار نفر در قالب تعاونی‌های مسکن مهر به وزارت مسکن معرفی شده و زمین به‌نام آنها لحاظ شده است.
با توجه به اینکه یکی از وظایف ادارات تعاون ثبت‌نام متقاضیان و پالایش اطلاعات آنان است از ابتدای اجرای این طرح تاکنون حدود ۳میلیون و ۹۵۰هزار ثبت‌نام‌کننده داشته‌ایم؛ بنابراین در این مرحله از کار بخش عمده‌ای از مسوولیت‌ها به عهده وزارت تعاون است. از مجموع ثبت‌نام‌کنندگان تاکنون اطلاعات ۲میلیون و ۶۰۰هزار متقاضی پالایش شده که از این تعداد یک میلیون و ۵۰۰هزار نفر واجد شرایط بوده‌اند.
شرط خانه نداشتن ثبت‌نام‌کنندگان چگونه برای اداره تعاون احراز می‌شود؟
در شرایط کنونی می‌توان گفت که حدود ۵۵درصد ثبت‌نام‌کنندگان واجد شرایط هستند؛ اما در مرحله پالایش اطلاعات باید این اطمینان به مردم داده شود که همه شرایط لحاظ شده به خوبی بررسی می‌شود. از این رو چند مرحله برای پالایش اطلاعات در نظر‌گرفته شده که خوداظهاری اولین مرحله از این کار است.
برای کنترل صحت این موضوع نیز از چند مرجع کمک‌گرفته می‌شود؛ به طوری که تعاونی‌هایی که در این زمینه تشکیل می‌شوند، دو گروه هستند.
نخست تعاونی‌هایی که مربوط به سازمان‌ها و ارگان‌‌های اجرایی و دولتی هستند و دوم تعاونی‌های مردمی. بنابراین ادارات تعاون در هر منطقه از ۲۰نفر معتمدین محل می‌خواهند تا احراز صلاحیت متقاضیان را بررسی کنند؛ همچنین برای اینکه اشکالی پیش نیاید از طریق قبوض آب برق و گاز نیز مالکیت افراد مورد بررسی قرار می‌گیرد.
فکر نمی‌کنید برای پالایش دقیق و احراز شرایط ثبت‌نام‌کنندگان مجموعه‌ای فراتر از وزارت تعاون و وزارت مسکن لازم بوده و به نظر می‌رسد برای شناسایی اینکه از بین ۲میلیون نفر کدام خانه‌دار هستند و کدام تا به حال خانه‌ای به نامشان نبوده مجموعه‌ای به اندازه یک دولت لازم است.
بله همین طور است اما به واقع تمامی این موارد برای این تعداد افراد به طور دقیق انجام شده است و جای نگرانی نیست.
آماری دارید که چه تعداد از ثبت‌نام‌کنندگان به علت صاحبخانه بودن از چرخه پالایش اطلاعات حذف شدهاند؟
خیر، این اطلاعات به طور جداگانه جمع‌آوری نشده‌است؛ اما حدود یک میلیون نفر به دلایل مختلف واجد شرایط نبوده‌اند. البته علاوه‌بر موارد مذکور یک تعهد محضری هنگام عضویت افراد در تعاونی‌ها اخذ می‌شود تا در صورت احراز مواردی خلاف تعهدنامه هیچ حقی متصور نباشد.
از سوی دیگر هر کس که فکر می‌کند متقاضی طرح مسکن مهری را می‌شناسد که دارای واحد مسکونی است باید به ما کمک کند و این موضوع را به ادارات تعاون استان مربوطه اطلاع دهد.
اگر فردی بلافاصله بعد از به عضویت درآمدن در تعاونی‌های مسکن مهر، سرمایه خود را به بخش خرید و فروش ملک آورد چطور؟
دولت در این طرح می‌خواهد به تمام کسانی که خانه ندارند، یک بار فرصت خانه‌دار شدن دهد؛ ضمن اینکه تعداد این‌گونه افراد بسیار ناچیز بوده و در موارد نادری این اتفاق می‌افتد بنابراین ما خیلی نگران نیستیم و چه بهتر که برخی از افراد که در حال حاضر واجد شرایط هستند در آینده وضع بسیار خوبی به لحاظ مالی داشته باشند.
منتقدان طرح مسکن مهر معتقدند اگر دولت در ابتدای اجرای طرح به جای اعلام عمومی برای ثبت‌نام، نیازمندان واقعی مسکن را شناسایی می‌کرد و برای خانه‌دار شدن آنها برنامه‌ریزی می‌کرد، حجم کارها و عملیات به مراتب سبک‌تر، بهتر و سریع‌تر از الان انجام می‌شد. نظر شما چیست؟
ببینید بحث مسکن این‌طور نیست. برخی مسائل در زندگی پایه است و دهک درآمدی و... نمی‌شناسد. مثل خوراک و پوشاک که همه نیاز دارند؛ بنابراین مسکن یکی از نیازهای پایه است و هر فردی که مسکن ندارد؛ جزو گروهی است که باید فرصت خانه‌دار شدن را داشته باشد. از این رو نمی‌توان در میان افراد فاقد مسکن مجددا طبقه‌بندی کرد. البته استثناهایی هم وجود دارد؛ اما اجازه دهید از این درصدهای ناچیز بگذریم.
آقای وزیر تعاونی‌های مسکن از شما به عنوان مبدا طرح مسکن مهر در دولت و فردی که به نظر می‌رسد بیش از بقیه اعضای دولت پیگر به سرانجام رساندن مسکن مهر است، انتظار شنیدن پیام امیدوار‌کننده را دارند. این پیام چیست؟
ببینید کل این طرح پیام خوش است. ضمن اینکه همه اعضای کارگروه به ویژه وزیر محترم مسکن در این کار جدی هستند و بنده هم به‌عنوان کسی که واقعا دلم می‌خواهد همه افراد فاقد خانه صاحب مسکن شوند، تمام فرصت و توانم را به کار می‌گیرم.
یعنی کار به نتیجه می‌رسد؟
قطعا تمام افراد ثبت‌نام‌کننده و واجد شرایط مطمئن باشند که این حمایت‌ها درست و جدی است و تا حصول نتیجه و صاحبخانه شدن همه ثبت‌نام‌کنندگان ادامه دارد.
واحدهای مسکونی مهر چه موقع ساخته و تحویل می‌شوند؟
تعاونی‌ها گروه‌های مردمی هستند بنابراین وضعیت کار آنها متفاوت است؛ به گونه‌ای که برای ۵/۱میلیون متقاضی ثبت‌نام شده در قالب تعاونی‌ها، برخی پروژه‌ها به فراخور فعالیت تعاونی‌ها تا سقف چهارم نیز پیش رفته است و برخی پروژه‌ها نیز هستند که هنوز دور زمین آنها خط هم کشیده نشده است. بالاخره این یک حرکت بزرگ و مردمی مهم است که بستگی به تعامل و شرایط شهرها و زمین‌های تحویل شده دارد.
چرا سقف تسهیلات اعطایی از سوی دولت پارسال با تعیین رقم ۱۴میلیون تومان تعیین شد؛ در حالی که در سال گذشته حتی یک تعاونی هم به مرحله دریافت این وام نرسید؟ فکر نمی‌کنید امسال با تورم ۲۲درصدی در بخش مسکن ارزش حقیقی ۱۴میلیون وام ساخت کاهش پیدا کرده است؟
علت اینکه پارسال سقف این تسهیلات مشخص شد، این بود که طرح باید از یک جا کلید می‌خورد. مساله دوم این است که دولت به نسبت به آنچه در توان نظام بانکی کشور وجود دارد، می‌تواند بخشی از هزینه‌های ساخت مسکن را به صورت تسهیلات بانکی تقبل کند؛ از این حیث ممکن است بسیاری از تعاونی‌ها با این میزان وام، بتواند واحدهای مسکونی را بسازند. برخی دیگر نیز باید یا مابه التفاوت هزینه‌های ساخت را از طریق اعضا تامین کنند یا متراژ واحدهای مسکونی را برای پایین آوردن هزینه‌ها، کاهش دهند.
آیا توان پرداخت همین تسهیلات ۱۴میلیونی به اعضای تعاونی‌ها وجود دارد؟
در هر صورت این را بانک مرکزی تعهد کرده، ضمن اینکه طبق قانون این امر باید محقق شود.
به نظر شما آیا ۱۴میلیون تومان وام بانکی می‌تواند تا ۷۰درصد هزینه‌های ساخت واحدهای مسکونی مهر را پوشش دهد. با توجه به اینکه از قانون بودجه سال ۸۶، دولت به اجرای این امر موظف شده بود؟
خیر، اولا موضوع تامین ۷۰درصد هزینه ساخت از طریق پرداخت تسهیلات مربوط به سال ۸۶ بوده و در قانون بودجه امسال دیگر این‌گونه نیست. در این قانون گفته شده دولت باید بخشی از هزینه‌های ساخت را به استعداد ۱۴میلیون تومان به صورت تسهیلات ساخت، توسط بانک‌ها تامین کند. از سوی دیگر باید پذیرفت که قیمت آنچه در تهران ساخته می‌شود در مقایسه با شهرهای کوچک و متوسط بسیار متفاوت است.
اما قرار بود هر سال مطابق با تورم، میزان این تسهیلات افزایش یابد؟
خیر. اصلا چنین قراری نبوده و امسال همچنین چیزی در آیین نامه اجرایی قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن وعده داده نشده است.
با این توضیح تا سال ۹۰ همین ۱۴میلیون تومان به صورت تسهیلات برای ساخت مسکن‌های مهر داده می‌شود؟
فعلا، بله مگر توان نظام بانکی افزایش یابد.
تامین مسکن مهر برای متقاضیان کلانشهرها در شهرهای جدید صورت می‌گیرد به طوری که در تهران، شهرهای جدید حداقل ۲۰کیلومتر با تهران فاصله دارند این در حالی است که هم‌اکنون در برخی مناطق تهران نظیر منطقه ۲۲ زمین بایر وجود دارد، چرا دولت در ابتدا این زمین‌ها را در قالب ۹۹ساله واگذار نکرد؟
اولا دولت باید در تهران و سایر کلانشهرها زمین برای واگذاری داشته باشد، زیرا نمی‌توان زمین مردم را به دیگران واگذار کرد، ضمنا می‌دانید که زمین‌های شهرداری هم دولتی محسوب نمی‌شود، بنابراین این زمین‌هایی که شما می‌گویید نقطه‌هایی هستند که به دلیل‌گرانی زمین در کلانشهرهایی چون تهران، تعداد آنها کم است و در قبال عرضه و تقاضای مسکن عدد بسیار پایینی است. از سوی دیگر به طور مثال در تهران حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰هزار نفر ثبت‌نام کرده‌اند که شاید ۳۰۰ الی ۴۰۰هزار نفر از آنها واجد شرایط هستند، بنابراین حتی اگر از زمین‌های درون شهری هم استفاده کنیم چطور می‌توانستیم به عده قلیلی زمین در تهران و به عده‌ای دیگر در شهرهای جدید واگذار شود. ضمنا این را بدانید که در همه جای دنیا وقتی شهرها خیلی بزرگ می‌شوند داخل شهرها بیشتر به محل کار تبدیل شده و بخشی از مردم خارج از شهرها ساکن می‌شوند.
اما در این کشورها سیستم مجهز و با ظرفیت بالا نظیر مترو برای نقل و انتقال مردم به محل کار وجود دارد؟
بله، همین طور است اما ما باید هم مسکن مردم را تامین کنیم و هم مسیرهای حمل‌ونقل عمومی را هموار کنیم، که انشاء ا... مسوولان در این کار تسریع کنند.
اگر تا سه سال دیگر که قرار است ۳۰۰هزار خانوار در قالب طرح مسکن مهر از تهران خارج و در شهرهای جدید واحدهای مسکونی خود را تحویل بگیرند، در آن زمان بخشی از این افراد خانه‌های خود را فروخته و مجددا به تهران بازگردند. آیا‌گرانی مسکن در تهران دوباره تشدید نخواهد شد؟
اولا که این طور نمی‌شود چون عرضه مسکن و بهای آن به نسبت امکانات صورت می‌گیرد و اغلب این افراد نیز حاضر نمی‌شوند تنها به دلیل طولانی بودن مسافت شهرهای جدید تا تهران، هزینه‌های گزافی را بابت تامین مسکن در تهران بپردازند. دیگر اینکه بخشی از تقاضا پاسخ داده می‌شود واین خودش در کاهش قیمت در بافت‌های داخل شهر تاثیر خواهد گذاشت.
آقای وزیر یکی از ایراداتی که به طرح مسکن مهر‌گرفته می‌شود این است که دولت نباید همانند تهران این طرح را برای شهرهای کوچک نیز اجرایی می‌کرد. آیا معضل مسکن و نیاز به صاحبخانه شدن در همه شهرها و اصولا در سطح ملی مطرح است؟
مطرح کردن چنین بحثی منطقی نیست. یکی از مواردی که باید بدانیم این است که تمام امکانات را نباید برای کلانشهرها فراهم کنیم زیرا یکی از دلایل مهاجرت همین است؛ ازسوی دیگر در دنیای جدید نیازهای مردم تقریبا یکسان شده است و عدالت هم حکم می‌کند به فکر همه مناطق باشیم.
ارسال نظر