محمدقاسم نورافکن

بخش انرژی در اقتصاد ایران فاقد یک راهبرد و سیاست یکپارچه مصرف و قابل اجرا برای همه بخش‌ها است که به همین دلیل هر اقدامی در این بخش به نتایج مورد نظر منتهی نمی‌‌شود که این ناهماهنگی ناشی از نبود یک برنامه جامع است. موازی کاری در دستگاه‌ها از آفت‌های بخش انرژی است و ناهماهنگی و هدفمند نبودن یارانه‌ها از دیگر مشکلات این بخش است. در حال حاضر هر نهادی برای رفع مشکل جاری خود راه‌حلی ارائه می‌کند ولی اگر این اقدامات مشکلی بر مشکلات نیافزاید باری از دوش کشور برنمی‌دارد.امروزه اقتصاد ایران با مشکل مصرف بی‌رویه انرژی دست به گریبان است که رشد سرسام‌آور و غیرقابل تصوری را دنبال می‌کند براساس برآوردهای موجود، ادامه این روند همه سیاست‌های جاری در این بخش را در صورت عدم مهار رشد مصرف با شکست مواجه می‌سازد. صنعت ساختمان با توجه به مصرف قابل توجهی که دارد یکی از پرمصرف‌ترین‌ها در خیل مصرف‌کنندگان به شمار می‌رود که همین امر باعث شده تا این بخش یکی از مهم‌ترین ابزارها برای کنترل و کاهش مصرف انرژی باشد و هدایت مصرف و راه‌های صرفه‌جویی در این زمینه به حفظ سرمایه ملی کمک می‌کند که داشتن یک الگوی مناسب و کاربردی در زمینه صنعت ساختمان امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است که این خلاء بسیار ملموس به نظر می‌رسد. خوشبختانه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تحقیقات و پژوهش‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته است که به صورت متون فنی قابل اعتماد و استاندارد تدوین شده و در دسترس عموم قرار گرفته است که از جمله آن می‌توان به مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان ایران اشاره کرد این مبحث تمام مواردی را که منجر به اتلاف انرژی شده، پیش‌بینی و بررسی کرده و برای هر کدام راه‌حلی قرار داده است اما فاصله حرف تا عمل در کشور ما بسیار است. شاه‌کلید کنترل و کاهش مصرف انرژی در ساختمان تامین درجه حرارت مناسب برای فضای داخلی ساختمان است که اول نقش مهمی در تامین آسایش ساکنانش دارد به نحوی که هوای مناسب در ساختمان باعث جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های روحی، روانی، خمودی، استرس، ناامیدی و برخوردهای ناخواسته می‌شود، دوم اینکه در صورت ایجاد فضا با درجه حرارت مناسب در تابستان به سرمایش و در زمستان به گرمایش نیاز کمتری خواهد بود.عایق‌کاری یک راهبرد مناسب برای کاهش مصرف است که در صورت ایجاد آن نه تنها می‌توان تبادل دمای فضاهای داخلی با فضای خارجی را کنترل کرد بلکه ساختمان به‌طور همزمان و به میزان قابل توجهی در برابر صداهای خارج و سایر آلودگی‌های زیست‌محیطی پیرامون، ایزوله می‌شود.

راه‌های تبادل دما با فضاهای خارج ساختمان که نیاز به عایق‌کاری دارند عبارتند از: زیرزمین‌ها، کف‌ها، دیوارها، بام‌ها ، درهای خارجی و پنجره‌ها و.... که علاوه بر این، وزش باد سبب ایجاد فشار مثبت یا منفی در اطراف ساختمان و در نتیجه عبور هوا از میان ترک‌ها و درزهای موجود در پوسته ساختمان می‌شود که به نظر می‌رسد تعیین جهت مناسب برای احداث سازه و جهت‌یابی برای احداث مجموعه بنا امری اجتناب‌ناپذیر است. میزان اتلاف انرژی از طریق زیرزمین عایق‌کاری نشده در ساختمان‌های یک طبقه ممکن است تا ۳۳درصد نیز برسد. بام‌ها نیز می‌توانند مانند سایر راه‌های تبادل دما باعث گرما گریزی و درنهایت اتلاف انرژی شوند به‌طور مثال این مقدار در ساختمان‌های یک طبقه با زیرزمین می‌توانند تا ۱۷درصد هم برسد. سایر راه‌های ورود هوا به بنا به شرح زیر است: ۴۸درصد از طریق پنجره‌ها، ۱۵درصد از طریق کانال کولر، ۲۴درصد از طریق درب‌ها و حدود ۲۰درصد از طریق شومینه‌ها و سایر خروجی‌ها که با اتخاذ تدابیر ساده‌ای مانند استفاده از پنجره‌های دو یا سه جداره استاندارد که فاصله میان جداره‌های آن با گازهای مخصوص پر شده است و پوشش مناسب کانال کولر و عواملی نظیر آن می‌توان تبادل دمای داخل با خارج را به میزان قابل توجهی کاهش داد.گرچه عمل به مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان و نشریه ۵۵ سازمان مدیریت به عنوان یک مرجع کامل و استاندارد می‌تواند راه‌گشای بن‌بست‌های سر راه کاهش مصرف سرسام‌آور فعلی انرژی باشد اما مصرف‌کنندگان خانگی انرژی مهم‌ترین عامل برای نیل به این هدف هستند و این امر عزم ملی را می‌طلبد.