پرونده: مدیریت بحران آب

مترجم: مریم رضایی بحث در مورد مشکلات کمبود آب توجه همه جهان را جلب کرده است. به همین دلیل، چند سال است مذاکرات مختلفی در سازمان ملل و مجامع بین‌المللی در مورد آب صورت می‌گیرد. به‌عنوان نمونه، اولین مجمع آب آسیا-اقیانوسیه در سال ۲۰۰۷ در ژاپن با هدف بررسی مشکلات آب به‌عنوان چالش مشترک کشورهای آسیایی برگزار شد. همچنین کمبود آب در جهان هر سال موضوعی جدی در مجمع جهانی اقتصاد در داووس است. رشد اقتصادی و مشکلات آب

آب فقط در ارتباط نزدیک با زندگی بشر نیست، بلکه به فعالیت‌های مختلف اقتصادی نیز وابسته است. اول از همه، آب برای بقای موجودات زنده ضروری است و بسیاری از انسان‌ها بدون عرضه مناسب آب زندگی خود را از دست می‌دهند. در کل دنیا، ۱/۱ میلیارد نفر به آب شیرین دسترسی ندارند و بیش از ۴ هزار و ۵۰۰ کودک روزانه زندگی خود را به‌دلیل نبود آب سالم از دست می‌دهند. دوم، آب برای فعالیت‌های اقتصادی از جمله تولید محصولات کشاورزی، پاکسازی محصولات صنعتی و تولید انرژی ضروری است. آب تاثیری اساسی بر جامعه و اقتصاد کشورها دارد.

نگاهی به مشکلات کمبود آب در دنیا

«فزونی» آب، مثل وقوع سیل از قدیم یکی از مشکلات بزرگ مرتبط با آب بوده است. اما در سال‌های اخیر با توجه به افزایش تقاضا برای منابع آبی و عدم افزایش منابع آبی مناسب در نتیجه کمبود تاسیسات فاضلاب و سیستم‌های تامین آب، «کمبود» آب به مشکل مهم‌تری تبدیل شده است. اگر تغییرات الگوی بارندگی را با توجه به تغییرات آب و هوایی زمین مورد توجه قرار دهیم، باید گفت مصرف سرانه آب در هر سال برای ۸/۱ میلیارد نفر به کمتر از ۱۰۰۰ متر مکعب کاهش می‌یابد که این میزان به معنی «کمبود مطلق آب» است و ۵/۵ میلیارد نفر تا سال ۲۰۲۵ در معرض کمبود شدید آب قرار می‌گیرند.

دلایل افزایش مصرف آب

دلایل اصلی کمبود آب در جهان، افزایش تقاضای مصرف است. تقاضا برای آب به‌دلیل افزایش مصرف در نتیجه ازدیاد مداوم جمعیت و رشد اقتصادی در جهان افزایش یافته است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد تا سال ۲۰۱۵ حدود ۸۰ میلیون نفر به جمعیت کره زمین اضافه خواهد شد. همزمان با رشد جمعیت، تقاضا برای غذا افزایش می‌یابد و ۳ هزار لیتر آب کشاورزی برای تامین سرانه غذا مورد نیاز است. این یعنی تقاضا برای آب سالانه حدود ۲۱۰ کیلومتر مکعب افزایش خواهد یافت.

تلاش‌های جهانی برای مبارزه با کمبود آب

بخشی از تلاش برای مقابله با کمبود آب، افزایش مشارکت بخش خصوصی در توسعه زیرساخت‌های آب و فاضلاب در بسیاری از کشورها بوده است. تا سال ۲۰۰۴، ۸۰ درصد پروژه‌های تامین آب در کشورهای توسعه‌یافته و ۳۵ درصد در کشورهای در حال توسعه برون‌سپاری شده

است.

در نتیجه این برون‌سپاری و افزایش مشارکت بخش خصوصی، آب مصرفی ۷۰۰ میلیون نفر از جمعیت دنیا (تا سال ۲۰۰۷) توسط بخش خصوصی تامین می‌شود و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۱۵ این تعداد به ۲/۱ میلیارد نفر

برسد.

زمان‌بندی و توجیه خصوصی‌سازی پروژه‌های تامین آب از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. به‌عنوان مثال، در فرانسه پروژه‌های تامین آب در اواخر قرن ۱۹ خصوصی‌سازی شده، درحالی‌که این روند در بریتانیا و برخی ایالت‌های آمریکا در اواخر دهه ۸۰ شکل گرفته است.

در آمریکای جنوبی و کشورهای جنوب شرقی آسیا نیز مشارکت بخش خصوصی در اواخر دهه ۹۰ افزایش یافته است، چون شرط بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول برای اعطای وام به برنامه‌های زیرساختی، خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی بوده است. در اینجا اقداماتی را که تعدادی از کشورها برای مدیریت بحران آب خود انجام داده‌اند، بیان می‌کنیم.