دوره‌های آموزشی آنلاین، انقلابی در آموزش عالی

مترجم: محمدجعفر نظری دوره‌های آموزشی آنلاین که به صورت باز و رایگان برگزار می‌شوند در حال ایجاد تحول در آموزش عالی هستند. در این فضا دانشگاه‌های سنتی با تهدیدات و البته فرصت‌هایی مواجه شده‌اند. به لطف پیدایش دوره‌های آنلاین باز و گسترده که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت آموزش خود قرار داده است، تحول بزرگی در آموزش عالی در حال وقوع است. آنچه اغلب افراد مرتبط با این امر هنوز درنیافته‌اند آن است که این شیوه جدید تدریس و یادگیری که با ناامیدی کارآفرینان و استخدام‌کنندگان در خصوص مهارت‌های دانش آموختگان دانشگاه‌ها همراه شده است در حال شکل‌دهی به یک نظام اعتباردهی جدید است که در مدتی کمتر از یک دهه رقیب بزرگی برای مدارک دانشگاهی خواهد بود. این شیوه جدید چیزی فراتر از یک سازوکار توزیع آموزش است و اگر به درستی اعمال شود، دانشجویان را به مشارکت سریع‌تر و منسجم تر در دروس و محتواهای آموزشی باکیفیتی رهنمون می‌کند که نتایج آنها به راحتی قابل اندازه‌گیری است؛ بنابراین این نوآوری قابلیت خلق فرصت‌های بسیار بزرگی برای دانشجویان، کارآفرینان و استادان شاخص را دارد؛ زیرا ساختار هزینه‌ای و روش‌های دانشگاه‌های سنتی را با چالش مواجه کرده است. بهره‌گیری از قابلیت‌های این دنیای جدید بدون محروم ماندن از مزیت‌های نظام سنتی نیازمند یافتن راه‌های جدید برای ایجاد دسترسی گسترده به مواد درسی سطح جهانی و انگیزه هایی برای خلق مالکیت فکری و ایجاد انجمن‌ها و ائتلاف‌های دانشگاهی است. البته رهبران دانشگاه‌ها میل و درک کافی برای شکل دهی به این مدل رو به پیشرفت کسب‌وکار را دارند و می‌توانند از آن به نفع جامعه بهره‌گیری کنند. همان طور که گفتیم و دانشگاهیان به خوبی می‌دانند، ناامیدی سازمان‌ها و جامعه از موسسات دانشگاهی سنتی در حال افزایش است. اغلب استخدام‌کنندگان می‌گویند که فارغ‌التحصیلان فاقد مهارت‌های موردنیاز هستند و شهریه‌های دانشگاه‌ها بسیار سریع تر از درآمد خانوارها رشد کرده است. در همین حال می‌بینیم که انقلاب آنلاین در یادگیری، در حال انفجار است. شرکت آموزشی Coursera که استادان و سخنرانان دانشگاهی را از ۶۲ دانشگاه (دانشگاه‌هایی همچون پرینستون، استنفورد، میشیگان و پنسلوانیا) گرد هم آورده است، بسیاری از دوره‌ها را با ۵۰ تا ۱۰۰ هزار کاربر ارائه کرده است که به صورت رایگان به بهترین استادان در جهان دسترسی داشته باشند. روی هم رفته این شرکت بیش از ۷/۲ میلیون دانشجوی ثبت‌نام کرده دارد که اغلب آنها در خارج از ایالات متحده هستند. یک شرکت غیرانتفاعی بین دانشگاه و موسسه فناوری ماساچوست (MIT) نسخه هایی آنلاین از دوره‌ها را همراه با دروس ویدئویی، آزمون‌های دوره‌ای، بازخورد فوری و یادگیری مبتنی بر سرعت دانشجویان، ارائه کرده است که هم اکنون بیش از ۲۰۰ هزار دانشجو در سراسر جهان از آن استفاده می‌کنند. این دوره‌های آنلاین با شتابی بسیار امیدوارکننده نه تنها یک شیوه یادگیری ممتاز را برای آموزش مهارت‌ها و دانش مورد نیاز دانشجویان ارائه می‌کنند (مهارت‌های مورد نیاز استخدام‌کنندگان)؛ بلکه اخیرا در این موسسات اعلام شده است که شورای عالی آموزش آمریکا به برخی دوره‌های آنها مدرک آکادمیک معتبر نیز اعطا می‌کند. در برخی از این موسسات و در شهرهایی که شرایط آزمون‌گیری برقرار باشد، با تعیین مراکز آزمون به افراد گواهینامه‌های معتبر از طریق آزمون حضوری اعطا می‌شود. واقعیت این است که ما در حال ورود به یک دنیای جدید از آموزش عالی هستیم. در این عصر جدید، دانشجویان می‌توانند خود را به صورت منظم از طریق دوره‌های آموزشی آنلاین تحت آموزش قرار دهند و مجموعه سوابق خود را قوی‌تر کنند. استخدام‌کنندگان به‌وسیله این موسسات متقاعد می‌شوند که دوره‌های برگزار شده دانشجویان را برای مشاغل مورد نظر آنها آماده کرده است. بنابراین، آنها می‌پذیرند که این دوره‌ها به عنوان دوره‌های آموزشی خارج از سازمان برای مشاغل مختلفی که در سازمان خود دارند در نظر گرفته شوند. مزیت دیگری که این دوره‌ها دارند این است که دانشجویان دوره‌‌های مورد نظر را طبق نیاز کاری خود انتخاب می‌کنند و مجموعه ای از توانایی‌های مطلوب خود را با اخذ مدرک معتبر به دست می‌آورند. این گواه دیگری است بر اینکه این موسسات رقبای جدی برای دانشگاه‌های سنتی خواهند بود. اما تاثیر این امر بر جامعه چه خواهد بود و دانشگاه‌ها چه باید بکنند؟ پاسخ این سوال تا حد زیادی بستگی به ماهیت مدل‌های کسب‌وکار آنلاین و انگیزه‌هایی دارد که بر نقش مدرسان، دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، سازمان‌ها شرکت‌های ارزیابی و آزمون‌گیری و سایر بازیگران کلیدی در عرصه آموزش عالی حکمرانی می‌‌کنند. امروزه این مدل‌های کسب‌وکار واقعا در حال تاخت و تاز هستند. در یک سو مدارس عالی قرار دارند که برای دوره‌های آنلاین خود مبالغ زیادی دریافت می‌کنند (مثلا در دانشگاه کارولینای شمالی، شهریه یک دوره MBA آنلاین حدود ۹۰ هزار دلار است!) و در سوی دیگر، طیف بسترهای نرم‌افزاری یادگیری آنلاین (Cursera، edX و Udacity) در حال تشدید انتظاراتی در میان دانشجویان هستند، مبنی بر اینکه آموزش باید رایگان باشد و دانشجویان تنها برای دادن آزمون‌های تحت نظارت و اخذ مدارکی که ارزش این دوره‌ها را برای استخدام‌کنندگان اثبات می‌کند، پول پرداخت کنند. شاید این یک مدل بسیار جالب باشد؛ اما رایگان بودن این دوره‌ها در عین حال می‌تواند ریسک کاهش کیفیت دوره‌ها و به صرفه نبودن خلق و تدوین دوره‌های آموزشی جدید را در پی داشته باشد. به همین علت است که رییس MIT اخیرا پیشنهاد کرده است که دانشجویان آنلاین باید شهریه‌های کمی را برای کمک به دانشگاه فیزیکی در حفظ ماموریت خود پرداخت کنند. همان طور که از بحث مشخص شد، این سیستم نوظهور از همه جهات برای موسسات سنتی خبر بدی نیست و فرصت‌های درآمدی جدیدی در این سیستم وجود دارد. مانند اخذ شهریه برای اعطای مجوز با نام دانشگاه و بهره‌گیری از بازارهای جهانی و اعطای مدرک به دانشجویان در سراسر جهان. همچنین در این سیستم کارآفرینان، در حال مشاوره با این موسسات آموزشی هستند تا اطمینان حاصل کنند آموزش‌های ضروری به دانشجویان داده می‌شود. البته ورای این واقعیت، ترسی در خصوص ایجاد دسترسی به آموزش باکیفیت در مقیاسی گسترده وجود دارد که پیش از این قابل تصور نبود. اما مسلم است که هنوز هم رهبران دانشگاهی در جست‌وجوی ایفای ماموریت خود در عصر تغییر بی سابقه هستند و در تدوین اصول راهنمایی برای شکل دهی به پاسخ خود به این فرصت یا تهدید، حداکثر تلاش خود را خواهند کرد. در این شراط جدید، دیگر برای دانشگاه‌ها مطلوب نخواهد بود که هزینه‌ ارائه خدمات آموزشی را از طریق نوآوری‌های آنلاین کاهش دهند و در عین حال مقدار کمی از پس‌اندازها را که از این امر حاصل می‌شود از طریق کاهش شهریه‌ها به دانشجویان منتقل کنند. به علل مختلف این واقعیتی است که امروزه در حال رخ دادن در مدارس عالی است. با این حال قیمت بسیار بالای دوره‌های آنلاین با رسالت گسترش دسترسی به آموزش در تناقض است؛ به ویژه وقتی که کاهش بودجه‌های دولتی پرداخت شهریه‌ها را روز به روز دشوارتر می‌کند. از سویی دیگر به همین اندازه مهم است که آموزش عالی به عنوان یک کالای رایگان انگاشته نشود؛ زیرا همواره جذب و حفظ استعداد مورد نیاز برای توسعه آموزش‌های سطح جهانی و مواد درسی باکیفیت سرمایه‌گذاری‌های بزرگی می‌طلبد. این مدل در صورتی که بسترهای آنلاین جدید با جریان‌های درآمدی معنادار (مانند انتشار کتاب‌های درسی، اخذ شهریه برای اعطای مجوز یا گزینه‌های خلاقانه دیگری که ممکن است بعدها ارائه شوند) همراه نشوند محکوم به شکست خواهد بود. اگر مدارس قصد دارند که بهترین خدمات آموزشی را به دانشجویان سراسر جهان ارائه کنند، باید انگیزه‌هایی برای ایجاد محتواهای آموزشی باکیفیت وجود داشته باشد. خبر خوب این است که دانشگاه‌ها موقعیت خوبی برای توسعه مدل‌های جدیدی دارند که در عین کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت با نیازهای استخدام کنندگان نیز همسویی بیشتری داشته باشد؛ زیرا مالکیت فکری و اعتبار و نام دانشگاه‌ها و سرعت خدمات عمومی مورد نیاز برای موفقیت این دوره‌ها همگی در دانشگاه‌های سنتی وجود دارد. با اینکه نمی توان آینده را پیش‌بینی کرد احتمال می‌رود که با دو حالت جدید از تجربه یادگیری ترکیبی در آموزش عالی مواجه باشیم: ۱. نخستین حالت مبتنی بر آموزش حضوری در اردوگاه‌های دانشگاهی است که در آنها فناوری باعث بازمهندسی اثربخش و کارآمد تجربه یادگیری شده، سخنرانی‌های درسی به صورت آنلاین درمی‌آیند و زمان کلاس‌ها برای حل مسائل در قالب کلا‌س‌های کوچک جهت تبادل نظر صرف می‌شود. ۲. حالت ترکیبی دیگر می‌تواند دیجیتال محور باشد که هزینه کمتری دارد. در این حالت محتوای آموزشی محوری به صورت آنلاین ارائه و احتمالا با گروه‌های مطالعاتی همراه می‌شود؛ امری که هم‌اکنون در سیستم‌های یاددهی آنلاین شاهد آن هستیم. برخی از دوره‌های دیجیتال‌محور ممکن است با نام‌های دانشگاهی معتبر همراه باشد و برخی دیگر هم ممکن است تنها در فضای مجازی وجود داشته باشد. آموزش حضوری یا آنلاین؛ کدام یک؟ دانشجویانی که وضعیت مالی بهتری دارند یا کسانی که از کمک مالی کافی برخوردار می‌شوند ممکن است آموزش حضوری را ترجیح دهند. زیرا با حضور در محیط‌های دانشگاهی و اردوگاه‌های فیزیکی شبکه‌های ارتباطات شخصی شکل می‌گیرد و دانشجویان دوستان حرفه‌ای دائمی پیدا می‌کنند و از مزایایی بهره‌مند شوند. اما معادله هزینه‌-منفعت در سال‌های آتی به سرعت تغییر خواهد کرد و استخدام‌کنندگان نقش بزرگ‌تری برای این سیستم جدید، که خود کمک به طراحی آن کرده اند، قائل خواهند شد؛ سیستمی که در آن میلیون‌ها دانشجو بدون پای گذاشتن در اردوگاه‌های دانشگاهی سنتی مهارت‌ها و دانش خود را ارتقا می‌دهند. بدون شک فراز و نشیب‌هایی در این دنیای تازه وجود خواهد داشت؛ اما اگر مدیریت آن به درستی انجام شود مزایای آن (یعنی دسترسی گسترده‌تر و بهبود قابلیت استخدام در افراد و یادگیری عمیق‌تر) مزایایی وصف ناشدنی برای دانشجویان و جامعه خواهد داشت.