داستان بزرگ‌ترین شرکت شیمیایی جهان

کوشان غلامی

شرکت بسف (BASF) بزرگ‌ترین شرکت شیمیایی جهان است و دفتر مرکزی آن در شهر لودویگشافن آلمان واقع شده است. نام اولیه این شرکت، کارخانه جوهر و جوش شیرین ایالت بادن (Baden Aniline and Soda Factory) بوده است که نام کنونی آن از حروف اول این نام تشکیل شده است. این شرکت که اکنون در لیست بازارهای بورس فرانکفورت، لندن، زوریخ و نیویورک قرار دارد، دارای زیرمجموعه‌ها و همکاران مشترک تجاری در بیش از ۸۰ کشور جهان می‌باشد. «بسف» ضمن بهره برداری از شش کارگاه تولیدی یکپارچه، نزدیک به ۳۸۰ کارگاه تولیدی دیگر را در اروپا، آسیا، استرالیا، آمریکا و آفریقا اداره می‌کند.

بسف مشتریانی در بیش از ۲۰۰ کشور جهان داشته و مواد اولیه دامنه وسیعی از صنایع را تامین می‌کند. این شرکت به‌رغم عظمت بالا و حضور جهانی خود، به دلیل قطع کردن خطوط تولید مصرف‌کنندگانش در دهه ۱۹۹۰، توجه عمومی ‌کمی ‌را جلب کرده است.

بسف در روز ۶ آوریل سال ۱۸۶۵ در شهر مانهیم واقع در ایالت بادن ورتمبرگ آلمان توسط «فردریش انگلهورن» تاسیس شد. او در سال ۱۸۶۱ مسوول راه‌اندازی کارخانه گاز و تامین روشنایی معابر شهر بود. فردریش، قیر را که به عنوان محصول جانبی کارخانه گاز تولید می‌شد، در تولید رنگ استفاده می‌کرد.

چهار سال بعد، او شرکت بسف را برای تولید سایر مواد اولیه لازم برای تولید رنگ، خصوصا جوش شیرین و اسید، راه‌اندازی کرد. البته این کارخانه در آن‌سوی رودخانه راین بنا شد، زیرا شورای شهر مانهیم گمان می‌کرد آلودگی تولید شده در کارخانه شیمیایی می‌تواند سلامت ساکنین این شهر را به خطر بیاندازد. در سال ۱۸۶۶ فرآیند تولید رنگ نیز به محل این کارخانه منتقل شد.

«ویلیام هنری پرکین» در سال‌های قبل دریافته بود که جوهری که از قطران ذغال سنگ به دست می‌آید، برای تولید رنگ مناسب است. لذا بسف یک شیمیدان آلمانی به نام‌هاینریش کارو که تجربه کار در صنایع رنگ انگلستان را داشت، استخدام کرد. کارو رنگدانه قرمز از ریشه روناس را تولید کرد و امتیاز آن را در ۲۵ ژوئن ۱۸۶۹ به ثبت رساند.

اختراعات بعدی شامل تولید رنگدانه‌های آبی و قرمز فلورسنت بود و در سال ۱۸۸۰ تحقیقات برای یافتن فرآیند تولید رنگ نیلی آغاز شد که تا سال ۱۸۹۷ نتیجه ای نداشت. در سال ۱۹۰۱ حدود ۸۰ درصد تولیدات بسف را مواد رنگی تشکیل می‌داد.

رمز موفقیت بسف نیز در همین بود که فقط موادی را تولید می‌کرد که در تولید آنها تبحر خاصی داشت و نسبت به رقبا دارای مزیت رقابتی بود. مثلا جوش شیرین یا کربنات سدیم را که زمانی خودش با فرآیند بلانک تولید می‌کرد، از سال ۱۸۸۰ از کارخانه سولوی که بسیار ارزانتر تولید می‌نمود، خریداری کرد. یا زمانی که دید کارخانه دیگری، اسید سولفوریک را با غلظت ۹۸درصد به جای ۸۰ درصد تولید می‌کند و هزینه کمتری برایش دارد، تولید آن را متوقف کرد.

در جریان جنگ جهانی دوم، کارگاه تولیدی لودویگشافن کاملا تخریب شد و از ابتدا مورد بازسازی قرار گرفت. در دهه ۱۹۶۰ نیز تولیدات خارجی گسترش یافت و کارخانه‌هایی در آرژانتین، استرالیا، برزیل، فرانسه، انگلستان، هند، ایتالیا، ژاپن، مکزیک، اسپانیا و آمریکا احداث شد. پس از تغییراتی در استراتژی سازمانی این شرکت در سال ۱۹۶۵، تاکید بیشتری روی محصولات باارزش‌تر مانند پوشش‌های رنگی، مواد دارویی و نگهدارنده‌های محصولات صورت گرفت. پس از اتحاد مجدد آلمان، بسف کارخانه دیگری نیز در اکتبر ۱۹۹۰ در آلمان شرقی تاسیس کرد.

بسف در ۳۰ مه سال ۲۰۰۶ شرکت «انگلهارد» را با مبلغ ۸/۴ میلیارد دلار خریداری کرد. در آن سال، شرکت جانسون پلیمر و بخش صنایع شیمیایی «دگوسا» نیز خریداری شد. بسف در سال ۲۰۰۹ نیز شرکت سیبا که جزئی از اتحاد سیبا-گایگی بود را از آن خود کرد.

بسف که اکنون محصولاتی از جمله مواد شیمیایی پیشرفته، مواد پلاستیکی، کاتالیزور، انواع پوشش‌ها، نفت خام و گاز طبیعی ارائه می‌کند، در پی گسترش فعالیت‌های بین‌المللی خود با توجه خاص به قاره آسیا می‌باشد. این شرکت بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۵ حدود ۶/۵ میلیارد دلار در آسیا سرمایه گذاری کرده که از جمله آنها می‌توان به کارگاه‌های عملیاتی نزدیک نانجینگ و شانگهای چین و کاتیپالا در هند اشاره کرد.

این کمپانی در پایان سال ۲۰۰۹ بیش از ۱۰۴ هزار کارمند استخدام کرده بود که فقط ۴۸ هزار نفرشان در آلمان مشغول به کار بودند. فروش شرکت در این سال بالغ بر ۵۰ میلیارد یورو بوده و درآمد عملیاتی آن حدود ۵ میلیارد یورو گزارش شده است.