«شل» چگونه به قدرت رسید؟

کوشان غلامی

در سال ۱۸۳۳ مارکوس ساموئل که یک فروشنده اشیای عتیقه در شرق لندن بود، تصمیم به گسترش تجارت خود گرفت. او برای کار خود صدف‌های دریایی را که در آن روزها بازار خوبی داشتند انتخاب کرده بود و همین کار، موفقیت او را در صادرات و واردات رقم زد. چندین سال بعد، دو پسرش مارکوس و ساموئل، تجارت خانوادگی را گسترش داده و با صادرات ماشین‌آلات، پارچه و ابزار و واردات برنج و چینی‌آلات از خاور دور شروع به توسعه کسب‌‌و‌کار خود کردند. مارکوس پسر، در سفر به دریای سیاه به تجارت نفت علاقه‌مند شد و هشت تانکر نفتی خریداری کرد. او آرم شرکت خود را از روی صدف‌هایی که پدرش می‌فروخت، انتخاب کرد.

در آن زمان انتقال دریایی نفت توسط کشتی‌هایی که بشکه‌های نفتی را حمل می‌کردند، معضلی برای همه شرکت‌های نفتی به‌شمار می‌آمد. نشت بشکه‌ها و نیز فضای بسیار زیادی که در کشتی اشغال می‌شد از جمله مشکلاتی بود که همه شرکت‌های نفتی با آن مواجه بودند. برادران ساموئل نیز که از این مشکلات بی‌نصیب نبودند، برای نگهداری و حمل حجم بزرگ نفت، مخزن‌های بزرگ تعبیه شده در کشتی را ابداع کردند که تحولی عظیم در این عرصه بود. اولین نفتکش‌ها در سال ۱۸۹۲ توسط شل مورد بهره‌برداری قرار گرفت. آنها برای سرعت بخشیدن به حمل‌و‌نقل، استفاده از کانال سوئز را نیز آغاز کردند.

در سال ۱۸۹۰ زمانی که توسعه نفت در سوماترا مطرح شده بود، با اعطای لقب سلطنتی توسط ویلیام سوم هلند به یک شرکت کوچک اکتشاف نفت که بر روی چاه‌های نفت اندونزی فعالیت می‌کرد، شرکت نفتی «رویال داچ» با مدیریت آگوست کسلر و هنری دترونیگ، ایجاد شد که از استراتژی مشابه برادران ساموئل، برای انتقال و ذخیره نفت استفاده می‌کرد.

در سال ۱۹۰۷ شرکت‌های شل و رویال‌داچ ضمن همکاری، شرکت نفتی «رویال‌داچ شل» را تاسیس کردند. این شرکت خیلی سریع به‌ شهرت رسید و دو سال بعد، سوخت هواپیمای اولین فردی که بر فراز کانال انگلیس پرواز کرد را این شرکت تامین کرد.

رویال داچ شل در انتهای دهه ۱۹۲۰ رهبر شرکت‌های نفتی دنیا بود و با داشتن ۱۰ درصد نفتکش‌های جهان، ۱۵ درصد نفت خام دنیا را تامین می‌کرد. در سال ۱۹۲۹ «شرکت شیمیایی شل» به عنوان زیرمجموعه رویال داچ شل تاسیس شد. در ۱۹۴۶، شل برنامه‌های اکتشاف جدیدی در آفریقا و آمریکای جنوبی اجرا کرد و برای اولین بار نفت زیر دریا را در خلیج مکزیک استخراج کرد. در سال ۱۹۵۰ شل به تیم فراری در مسابقات فرمول یک پیوست.

شل اولین شرکتی بود که در سال ۱۹۵۳ یک دستگاه کامپیوتر را در هلند خریداری و استفاده کرد. این شرکت در دهه ۱۹۶۰ به یک شرکت بین‌المللی تبدیل شد. شعار شل در این دوران «محلی فکر کنید و محلی عمل کنید» بود. در این دهه، شل با حضور قدرتمند در خاورمیانه، به عرضه اکتشافات جدیدی در آزمایشگاه‌های متعدد خود پرداخت که از آن جمله، می‌توان به رزین‌های اپوکسی و شوینده‌های مایع اشاره کرد.

در بحران نفتی سال ۱۹۷۳ و وارد شدن شوک قیمتی به شرکت‌های نفتی، شل برای کاهش قیمت و تنوع تولید، اولین گام‌ها را به سمت تولید انرژی‌های تجدید شونده برداشته و به‌ دنبال انرژی خورشیدی و سوخت‌های پاک رفت.

در دهه ۱۹۹۰، با آغاز کسب و کار گاز مایع (LNG) توسط شل، تولید سوخت‌های تجدیدشونده‌ای مانند انرژی خورشیدی، انرژی باد، انرژی سوخت‌های پاک و هیدروژن رونق گرفت و سرمایه‌گذاری شل در این زمینه‌ها به سرعت گسترش یافت.

در نوامبر سال ۲۰۰۴ پس از یک دوره آشفتگی، دو شرکت رویال داچ و شل رسما با هم ادغام و شرکت‌های قبلی را منحل کردند. ۴۰ درصد شرکت جدید، سهم شرکت حمل‌و‌نقل شل و ۶۰ درصد دیگر، سهم شرکت رویال داچ شد. این اتحاد در ۲۰ ژوئیه سال ۲۰۰۵ به ثبت رسید و شرکتی جدید خلق شد که در ۱۴۶ کشور جهان به صورت یک گروه جهانی از شرکت‌های انرژی و پتروشیمی عمل می‌کند.

در ژوئن سال ۲۰۰۶، جورما اولیلا (JORMA OLLILA) فنلاندی ریاست هیات‌مدیره شل را به عهده گرفت. او که قبلا مدیرعامل و رییس هیات‌مدیره شرکت نوکیا بود، در دوران طلایی رهبری خود در نوکیا، از ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۹ به‌عنوان مدیر اجرایی و از ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۶ به عنوان مدیرعامل به فعالیت مشغول بود. نوکیا در زمان رهبری او، مقام اول جهانی در فناوری اطلاعات راه دور و تلفن همراه را به‌ صورت مداوم کسب می‌کرد.

رویال داچ شل در سال ۲۰۰۷ قسمت عمده سهام حوزه‌های گازی شرکت رگال پترولیوم اوکراین را خریداری کرد. در سال‌جاری نیز این شرکت با خریداری تمامی حوزه‌های نفتی شرق به مبلغ ۷/۴ میلیارد دلار موافقت کرده است. این توافق شامل منابع گاز فشرده نیز می‌شود.

شرکت رویال داچ شل اکنون بیش از ۱۰۲ هزار کارمند در سراسر جهان دارد. دو دفتر مرکزی آن در انگلستان و هلند قرار دارند و درآمد آن در سال گذشته میلادی بالغ بر ۲۷۸ میلیارد دلار بوده است.