غول نفتی جهان، شرکتی که از ایران متولد شد

کوشان غلامی

در روز ۱۱ اکتبر ۱۸۴۹ ویلیام ناکس دارسی در نیوتون آبوت انگلستان متولد شد. پدر او وکیل موفقی بود و پسرش را به مدرسه وستمینستر فرستاد. این خانواده در سال ۱۸۶۶ به استرالیا مهاجرت کرده و در شهر کوئینزلند ساکن شدند. ویلیام در رشته حقوق درس خود را ادامه داد تا شغل پدرش را پی‌گیرد و در ابتدا کار خود را از مسائل حقوقی مربوط به مالکیت و زمینداری آغاز کرد. وقتی خانواده مورگان معدن سنگ آهن خود را در راکمپتون باز کردند، او به همراه والتر راسل‌هال در یک اتحادیه با آنها شریک شدند. این معدن ذخایر بسیار ارزشمندی داشت و در اکتبر ۱۸۸۶ هنگامی که ویلیام، مدیر و سهامدار اصلی آن بود، شروع به استخراج طلا کرد. او همچنین سود بسیار زیادی از مسابقات اسب سواری به دست آورد و در سال ۱۸۸۹ با سرمایه هنگفتی که به دست آورده بود به انگلستان بازگشت. در آنجا او عمارت تالار استن مور را خریداری کرده و تجارت خود را آغاز کرد.

در سال ۱۹۰۰ او مجوز اکتشاف و استخراج نفت در ایران را از مظفرالدین شاه دریافت کرده و شروع به سرمایه‌گذاری در ایران کرد. پس از اینکه ویلیام امتیاز ۶۰ ساله نفت ایران را گرفت، حق خود را به شرکت نفت برمه فروخت. این شرکت، شرکت جدیدی به نام

Anglo-Persian Oil Company را به عنوان یکی از شاخه‌های خود تاسیس کرد. قبل از جنگ جهانی اول، وزارت دریاداری بریتانیا به هدایت وینستون چرچیل بیشتر سهام این شرکت را در اختیار گرفت و در جریان هر دو جنگ جهانی نفت ارزان ایران کشتی‌های جنگی بریتانیا را تامین می‌کرد.شرکت نفت ایران و انگلیس تا سال ۱۹۵۱ که نفت در ایران ملی شد، همه امور مربوط به نفت ایران را ابتدا بر اساس قرارداد دارسی و بعد بر اساس قرارداد ۱۹۳۳ در دست داشت و ۱۶ درصد از سود سالانه خود را به دولت ایران می‌پرداخت.

در سال ۱۹۸۷ این شرکت مذاکراتی را برای خریداری شرکت‌های بریتویل و استاندارد اویل اوهایو آغاز کرد. با ادغام شرکت استاندارد اویل با گلف اویل، شرکت جدید سرمایه‌گذاری‌هایی را آغاز کرد و تعدادی از جایگاه‌های نفتی و یک تصفیه خانه خود در شرق آمریکا را به شرکت نفت ایران و انگلیس فروخت.

نام شرکت نفت ایران و انگلیس پس از ملی شدن صنعت نفت در ایران به شرکت نفت بریتانیا(British Petroleum) تغییر یافت. در دسامبر سال ۱۹۹۸ با خرید شرکت آمریکایی آموکو، «بی‌پی آموکو» نام گرفت.

دو سال بعد نام آموکو حذف شد و شرکت BP نامیده شد. نام BP دیگر کوتاه شده نام دیگری نبود و این شرکت شعار خود «فراسوی نفت» (Beyond Petroleum) را طوری انتخاب کرد تا شعار آن با نام شرکت یکی باشد.

BP در سال ۲۰۰۰ شرکت‌های آرکو و نفت برمه را خریداری کرد و نام اکثر جایگاه‌های نفتی آموکو در آمریکا به BP تغییر یافت. از آنجا که شرکت آموکو برای ۱۶ سال متوالی به عنوان بهترین نام تجاری نفتی از دید مشتریان شناخته شده بود و به همراه رقبای خود؛ یعنی شورون و شل، دارای بیشترین میزان وفاداری مشتریان بودند، BP به راحتی توانست این جایگاه‌ها را در برخی ایالت‌ها به فروش برساند تا تمرکز خود را بیشتر کند. در سال ۲۰۰۵ نیز با فروش تمامی دارایی‌های خود در کلرادو، این بازار را رها کرد.

در سال ۲۰۰۶شرکت BP با در اختیار داشتن ۵۰ درصد شرکت TNK-BP شروع به عملیات اکتشاف نفت در روسیه کرد تا ذخایر آینده خود را تامین کند. ۵۰ درصد دیگر این شرکت متعلق به ۳ میلیاردر روسی بود.

یک سال بعد BP تمامی مراکز سرویس‌دهی خود را به نمایندگان و عاملان فروش واگذار کرد. اکنون BP یک شرکت انرژی جهانی است که مقر آن در لندن انگلستان است. این شرکت یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های تولید انرژی در جهان بوده و بزرگ‌ترین شرکت انگلیسی می‌باشد. این شرکت از جمله بزرگ‌ترین شرکت‌های بخش انرژی‌های خصوصی در جهان و یکی از شش شرکت بزرگ انرژی محور یکپارچه در بخش اکتشاف نفت، گاز طبیعی، نفت خام و محصولات نفتی می‌باشد. BP با بیش از ۸۰ هزار کارمند در سراسر دنیا، در سال گذشته میلادی درآمدی بالغ بر ۲۴۶ میلیارد دلار را از آن خود کرد که سود خالص آن از ۱۶ میلیارد دلار تجاوز می‌کند.ولی در سال اخیر پس از انفجار سکوی نفتی دیپ واتر هورایزون که تحت مسوولیت BP قرار داشت، بر اثر نشت نفت از این چاه دریایی، یک لکه نفتی در خلیج مکزیک به‌وجود آمد. این نشت در تاریخ ۲۰ آوریل ۲۰۱۰ ایجاد شد و خسارات سنگینی را به BP وارد کرد. ارزش سهام این شرکت، پس از ۹ روز کاری بعد از آغاز نشت نزدیک به ۲۲ درصد سقوط کرد که این به تنهایی ارزش بازاری شرکت را تا ۴۰ میلیون دلار پایین آورد.

همچنین پرداخت خسارات میلیونی حادثه باعث زیان بیشتر این شرکت شد. ایجاد یک مانع شناور، جمع‌آوری و تصفیه مخلوط آب و نفت و استفاده از مواد پاک‌کننده برای نابود کردن نفت نشتی از اقداماتی هستند که تاکنون برای پاکسازی لکه انجام گرفته است. بریتیش پترولیوم اعلام کرده‌است: روزانه ۱۰۰۰۰ بشکه نفت از سطح دریا جمع‌آوری می‌کند و این عملیات کماکان ادامه دارد.