آموختنی‌های حقوق تجارت
حقوق قانونی مؤدیان برای تقسیط مالیات و شرایط آن
۱-تقسیط مالیات چیست.
از نظر مقررات قانونی، مؤدی مکلف است که مالیات متعلقه را در سررسید قانونی آن پرداخت کند. در صورت پرداخت نکردن مالیات در سررسید، به ازای هر ماه تاخیر در پرداخت، جریمه‌ای معادل دو و نیم‌درصد اصل مالیات به مؤدی تحمیل می‌شود. همچنین با قطعی شدن مالیات مؤدی، اداره مالیاتی می‌تواند با صدور اجراییه مالیاتی، «مالیات قطعی» شده را همراه با جریمه‌های آن، از طریق توقیف و فروش اموال مؤدی وصول کند و در شرایطی نیز مؤدی را ممنوع الخروج کند. در موردی هم که مؤدی، شرکت باشد، اداره مالیاتی می‌تواند علاوه بر شرکت، مالیات را از اموال شخصی اعضای هیات‌مدیره و مدیرعامل وصول کند.
با این حال با توجه اصل توانایی پرداخت که از اصول عدالت مالیاتی است، قانون مالیات‌های مستقیم امکان تقسیط مالیات را برای مؤدی فراهم کرده است. بر اساس ماده ۱۶۷ قانون مالیات‌های مستقیم، وزارت امور اقتصادی و دارایی یا سازمان امور مالیاتی می‌تواند نسبت به مؤدیانی که قادر به پرداخت بدهی مالیاتی خود اعم از اصل و جریمه به‌طور یکجا نیستند، بدهی مربوط را حداکثر به مدت سه سال تقسیط کند. در واقع تقسیط مالیات، به تعویق انداختن وصول مالیات از مؤدی و دادن مهلت به وی برای پرداخت آن در اقساط معین آینده است. سازمان امور مالیاتی نیز در اجرای ماده قانونی یاد شده، سالانه با صدور بخشنامه، مقررات لازم برای تقسیط مالیات را ابلاغ و اجرایی می‌کند.
۲-مزایای تقسیط مالیات.
تقسیط کردن مالیات فقط برای وقتی است که مالیات، قطعی شده باشد و تا زمانی که مالیات قطعی نشده، تقسیط آن بی‌مبناست. مالیات زمانی قطعی می‌شود که دیگر امکانی برای مؤدی جهت اعتراض به آن در هیات‌های حل اختلاف مالیاتی بدوی و تجدیدنظر نداشته باشد. از زمان قطعی شدن مالیات است که اداره مالیاتی می‌تواند برای وصول مالیات از اموال مؤدی اجراییه صادر کند یا وی را ممنوع‌الخروج کند. تقسیط کردن مالیات قطعی، مانع از امکان صدور اجراییه مالیاتی و ممنوع‌الخروج شدن مؤدی تا پایان مدت تقسیط می‌شود. همچنین در مورد شرکت‌ها نیز تقسیط بدهی مالیاتی شرکت مانع از صدور اجراییه علیه اعضای هیات‌مدیره و مدیرعامل که مسوولیت تضامنی با شرکت بابت مالیات دارند می‌شود. به علاوه تقسیط مالیات از نظر قانونی، برای دریافت گواهی مالیاتی جهت تمدید کارت بازرگانی یا پروانه فعالیت موضوع ماده ۱۸۶ قانون مالیات‌های مستقیم جایگزین پرداخت مالیات است.
۳-تقسیط مالیات مانع از تعلق جریمه تاخیر در پرداخت مالیات نیست.
تاخیر مؤدی در پرداخت مالیات از زمان سررسید آن، موجب تحمیل جریمه تاخیر پرداخت معادل دو و نیم درصد برای هر ماه تاخیر می‌شود. تقسیط مالیات موجب می‌شود که اداره مالیاتی در مدت تقسیط از صدور اجراییه خودداری کند ولی مانع از تعلق جریمه تاخیر پرداخت مالیات نخواهد بود و جریمه تاخیر پرداخت مالیات بعد از تقسیط شدن مالیات نیز جریان خواهد داشت. جریمه تاخیر صرفا در صورتی منتفی می‌شود که طبق مقررات مورد بخشودگی قرار گرفته باشد. ولی اخذ هرگونه وجه دیگری از مؤدی بابت تقسیط از جمله سود، اضافه بر جریمه تاخیر قانونی یا دریافت تضمین بابت آن، مبنای قانونی ندارد.
۴-تقسیط مالیات نیاز به سپردن اسناد تضمینی برای پرداخت اقساط ندارد.
گرچه بر اساس رای شماره ۴۱۰ مورخ ۰۳/ ۰۶/ ۱۳۸۷ هیات عمومی دیوان عدالت اداری، اخذ تضمین برای وصول مطالبات مالیاتی تقسیط شده فی‌النفسه بدون اشکال است ولی با توجه به اینکه درخواست تقسیط بدهی حق قانونی مؤدی است، تقسیط بدهی مشروط به دادن تضمین توسط مؤدی برای پرداخت اقساط نیست و در بخشنامه امسال سازمان امور مالیاتی برای تقسیط نیز شرطی برای دادن تضمین توسط مؤدی وجود ندارد.
۵-تسلیم نکردن اظهارنامه مالیاتی مانع از حق تقسیط بدهی مالیاتی نیست.
با وجود اینکه تسلیم اظهارنامه مالیاتی از تکالیف مهم مؤدیان در بیشتر منابع مالیاتی از جمله مالیات عملکرد است و انجام ندادن این تکلیف باعث محرومیت مؤدی از بسیاری امتیازات قانونی و نیز جریمه غیر‌قابل بخشودگی است ولی تقسیط مالیات برابر ماده ۱۶۷ قانون مالیات‌های مستقیم مشروط به تسلیم اظهارنامه مالیاتی نیست و حتی در مواردی که مؤدی به علت عدم‌تسلیم اظهارنامه مشمول جریمه‌های مالیاتی شده باشد نیز این امر مانع حق وی برای تقسیط مالیات و جریمه‌ها نیست.
۶-حداکثر مدت تقسیط مالیات، سه سال است.
چنانچه مؤدی، درخواست خود برای تقسیط مالیات را تا یک‌سال از تاریخ سررسید مالیات بدهد، مدت تقسیط حداکثر سه سال از تاریخ ابلاغ برگ مالیات قطعی است ولی چنانچه مؤدی درخواست تقسیط را دیرتر و وقتی بدهد که یک‌سال از سررسید پرداخت آن گذشته باشد، در ازای هر ماه ارائه دیرتر درخواست، یک ماه از مدت تقسیط سه ساله کاسته می‌شود. همان‌گونه که گفته شد تاریخ سررسید پرداخت مالیات متفاوت از تاریخ قطعی شدن مالیات است. همچنین در همه شرایط، برای تقسیط، مؤدی باید دست‌کم معادل ۲۰درصد از اصل مالیات را به صورت نقد در زمان تقسیط پرداخت کند.
۷- تکلیف مؤدی به پرداخت اقساط در سررسید.
مؤدی مکلف است پس از تقسیط مالیات، اقساط آن را در سررسید آنها پرداخت کند و چنانچه از پرداخت هر یک از اقساط در سر موعد خود خودداری کند، کل اقساط آینده نیز حال می‌شود و اداره مالیاتی می‌تواند با صدور اجراییه همه اقساط را از مؤدی وصول کند.
