نویسندگان: دکتر پویا باهمت و مهندس سلاله سلیمی

امروزه با فرض امکان دسترسی به تمام دانش فنی، مهندسی و بازرسی مورد نیاز به‌منظور طراحی و ساخت تجهیزات پیچیده در صنایعی مانند صنایع هوایی، نیروگاهی و نفتی، عدم دسترسی به دانش مدیریت مربوطه، دستیابی به محصول بهینه را در عمل غیرممکن می‎سازد. به عنوان نمونه، در طراحی بهینه توربین جت به‎ کار رفته در هواپیما یا نیروگاه حرارتی، دپارتمان‎های مهندسی با طیف وسیعی از تخصص‎ها به‌منظور طراحی و بهینه‎سازی تنها یک قطعه نیازمند ارتباط موثر با یکدیگر بوده و مدیریت فرآیند طراحی بهینه هزاران قطعه به‌کار رفته در آنکه هر قطعه روی عملکرد قطعه دیگر به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم تاثیرگذار است، از ظرفیت اجرایی بسیاری از روش‎های مدیریت پروژه کلاسیک خارج است. در این مقاله علاوه‌بر بیان اهمیت، به‌طور خلاصه به تعدادی از مفاهیم کلیدی فرآیند مدیریتی مدرن به نام «مدیریت پروژه‎های چند رشته‎ای پیچیده» Management of Multi- Disciplinary Complex Projects (MMDCP، به عنوان یکی از روش‎های مدیریتی در مرز دانش که با افزایش نیاز به بهینه‎سازی و کاهش هزینه و ریسک هرچه بیشتر طراحی و ساخت محصولات پیچیده، به‌شدت توسط شرکت‎های پیشگام تکنولوژی مورد توجه قرار گرفته است، اشاره می‎شود:

1- مهندسی سیستم

به اختصار، فرآیند نظم‌بندی یک سیستم، مهندسی سیستم نامیده می‌شود. مهندسی سیستم روشی کلاسیک در طراحی سیستم‌های پیچیده مهندسی است که می‌تواند نقش ابزاری کاربردی در مدیریت مدرن پروژه‎های پیچیده را به عهده داشته باشد. در این فرآیند به استخراج ساختار شکست محصول پرداخته شده و محصول به سطوح سیستم، زیر سیستم و قطعه تقسیم‌بندی می‎شود. انجام فرآیندهایی مانند تشکیل دپارتمان‎های طراحی با توجه به ساختار شکست محصول نیز در فرآیند مهندسی سیستم انجام می‎شود.

2- ماتریس ساختار طراحی

همان‌طور که اشاره شد، بسیاری از روش‎های کلاسیک مدیریت پروژه تنها قادر به رصد فرآیندهای متوالی و موازی هستند و در پوشش‎دهی و انسجام‎سازی وابستگی‎های چند رشته‎ای و میان رشته‎ای موفق عمل نمی‎کنند. در این راستا «ماتریس ساختار‌طراحی» به عنوان یکی از قدرتمند‎ترین ابزارها MMDCP، امکان مدیریت وابستگی‎های درونی هر سیستم را از طریق ساده‎سازی پیچیدگی‎های آن فراهم می‎سازد. به بیان دیگر، «ماتریس ساختار طراحی» فراهم‌کننده نمایی ساده، فشرده و شمایی کلی از سیستم‎های پیچیده است که با روشی خلاقانه، توانایی غلبه بر پیچیدگی‎های ناشی از تلاش‎های تکرارپذیر، تداخل وظایف و هرگونه تجزیه و اتحاد در زیر سیستم‎ها را مهیا می‎سازد.

3- درگاه‌های بازبینی فنی و مدیریتی

در پروژه‎های پیچیده، هزینه خطاهای فنی و مدیریتی با پیشرفت پروژه به شدت افزایش می‎یابد. برای جلوگیری از این مشکل، به‌منظور انجام بازبینی‎های فنی، تیمی متشکل از افراد باتجربه بالای صنعتی و عملیاتی و با دیدگاه انتقادی، ایجاد شده و پس از تعیین درگاه‎های بازبینی در مراحل معینی از فرآیندهای طراحی، به بازبینی نتایج حاصل از تیم طراحی می‎پردازند. در درگاه‎های مدیریتی نیز، با توجه به تغییر شرایطی مانند تغییر نیاز بازار و مشتری و عدم انطباق بالای هزینه پروژه با هزینه‌های پیش‌بینی شده اولیه، اطلاعات لازم برای صدور دستور ادامه یا توقف پروژه، به مدیریت ارشد سازمان ارسال می‎شود.

4- جریان کار

به‌منظور تعیین نقش هر دپارتمان و اعضای آن در طراحی یک قطعه، تاثیر هر قطعه در ایجاد محدودیت روی اجزای دیگر محصول و نقشه راه فرآیند مهندسی به‌منظور رسیدن به طراحی بهینه قطعات توسط «جریان کار» مشخص می‎شود. تعیین جریان کار ترجیحا توسط مدیران میانی پروژه تعیین و توسط مدیر ارشد پروژه تایید می‌شود.

5- جریان اطلاعات

یکی از پایه‌های اساسی MMDCP، برپایی یک سیستم هوشمند به‌منظور ایجاد «جریان اطلاعات» بین دپارتمان‎های پروژه و اعضای مربوطه است. در این سیستم، با توجه به ساختار شکست محصول و جریان کار، تمامی فرآیند طراحی در سیستم «جریان اطلاعات» انسجام‌سازی می‌شود و تمامی تغییرات به وجود آمده در هر قطعه توسط اعضای دپارتمان‌های مختلف، به افراد متولی اطلاع‌رسانی می‎شود تا رسیدن به نقطه بهینه از نظر یک دپارتمان به مشکلات فنی از نظر دپارتمان دیگر ختم نشود. در نهایت نکته‎ای که باید به آن اشاره داشت، آن است که علاوه‌بر دیدگاه مدیریت سیستمی MMDCP، دیدگاه مدیریت انسانی آن از عواملی است که باید با تبیین خطوط فکری، ارزش‎های سازمان و افزایش قابلیت‎های کار گروهی در بدنه تیم پروژه جریان یابد و اتصال آن به فرآیند‌های دیگر مدیریت مانند مدیریت دانش به‌منظور بهبود مستمر محصول و جلوگیری از خطاهای انجام شده الزامی است.