شرکت‌های انرژی اقدامات کافی برای جلوگیری از نشت‌های نفتی انجام نمی‌دهند؛
نفت؛ قاتل خاموش دریاها
هزینه اقتصادی این نشت‌ها به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر جوامع محلی و حتی اقتصاد جهانی فشار آورده و این تهدیدات به‌طور فزاینده‌ای منابع طبیعی و حیات‌وحش دریایی را در معرض خطر قرارداده‌است. استخراج نفت از دریا و سکوهای نفتی در مناطق مختلف جهان، به‌ویژه در اعماق دریا، برای شرکت‌های نفتی بزرگ سودآور است، اما در بسیاری از موارد، به‌ویژه هنگامی که شرکت‌ها در انجام اقدامات پیشگیرانه و ایمنی کوتاهی می‌کنند، بروز فجایع زیست‌محیطی اجتناب‌ناپذیر است. اهمال‌کاری غول‌های انرژی، بحران‌هایی را در پی داشته که نمونه‌هایی از آن هنوز هم در ذهن مردم و فعالان محیط‌زیست باقی‌مانده‌است. از جمله این نشت‌ها می‌توان به فاجعه نفتی «دیپ‌واتر هورایزن» در خلیج‌مکزیک اشاره کرد که از جمله پرهزینه‌ترین نشت‌های نفتی تاریخ است. در این حادثه که در سال۲۰۱۰ رخ‌داد، بیش از ۴میلیون بشکه نفت به دریا ریخت و صدها‌کیلومتر از سواحل ایالات‌متحده و کشورهای همسایه را آلوده کرد. در این گزارش، به بررسی نشت‌های نفتی بزرگ در سراسر جهان می‌پردازیم و تاثیرات آنها بر محیط‌زیست، حیات‌وحش دریایی و جوامع محلی را تحلیل خواهیم کرد، همچنین به چالش‌های پیش‌رو در مقابله با این بحران‌ها و اهمیت اقدام سریع برای جلوگیری از بروز فجایع مشابه در آینده اشاره خواهدشد. نشت‌های نفتی در اقیانوس‌ها علاوه‌بر آلودگی آب‌ها و محیط‌زیست، می‌توانند باعث مرگ‌هزاران موجود دریایی، از جمله پرندگان، دلفین‌ها، لاک‌پشت‌ها و ماهی‌ها شوند. به‌طور خاص، تاثیرات نشت‌های نفتی بر اکوسیستم‌های دریایی بسیار خطرناک است، زیرا این آلودگی‌ها می‌توانند زنجیره‌های غذایی را مختل و به کاهش تنوع‌زیستی منجر شوند. در حال‌حاضر، بسیاری از شرکت‌های نفتی، به‌رغم آگاهی از این‌خطرات، همچنان اقدامات کافی برای جلوگیری از نشت‌های نفتی انجام نمی‌دهند و این خود یک معضل بزرگ است.
فاجعه نفتی «دیپ‌واتر هورایزن»
در آوریل ۲۰۱۰، انفجار در سکوی نفتی «دیپ‌واتر هورایزن» در خلیج مکزیک، باعث نشت بیش از ۴.۹میلیون بشکه نفت به دریا شد. این حادثه، یکی از بدترین نشت‌های نفتی تاریخ بود و تاثیرات زیست‌محیطی و اقتصادی گسترده‌ای به‌همراه داشت. بیش از هزار مایل از سواحل ایالات‌متحده و مکزیک تحت‌تاثیر قرارگرفت و هزاران پرنده، سمور دریایی و سایر موجودات دریایی جان خود را از‌دست‌دادند. علاوه‌بر آسیب به حیات‌وحش، صنعت ماهی‌گیری در این منطقه نیز دچار بحران شد و‌میلیون‌ها دلار خسارت به اقتصاد محلی وارد آمد. بعد از این حادثه، تحقیقات نشان‌داد که مسوول این فاجعه یعنی شرکتBP، به‌دلیل عدم‌رعایت استانداردهای محیط‌زیستی، بزرگ‌ترین فاجعه زیست‌محیطی تاریخ را رقم زده‌است. چند روز پیش، نشت نفتی در دریای‌سیاه رخ‌داد که حادثه‌ای دیگر از نشت‌های نفتی بزرگ و بی‌سابقه است. در تاریخ ۱۵دسامبر ۲۰۲۴، دو نفتکش روسی در دریای‌سیاه دچار حادثه شده و به‌دلیل انفجار و برخورد با یکدیگر، مقدار زیادی نفت به دریا ریخت. این حادثه منجر به آلودگی ساحل‌های آناپا در روسیه شد، جایی‌که علاوه‌بر آسیب به اکوسیستم‌های دریایی، جوامع محلی نیز از پیامدهای آن رنج می‌برند. همچنان‌که این نشت‌ها در حال افزایش هستند، بسیاری از فعالان محیط‌زیست نسبت به وضعیت بحرانی دریاهای جهان هشدار داده و تاکید دارند که شرکت‌های انرژی باید در زمینه نظارت و جلوگیری از وقوع چنین فجایعی، جدیت بیشتری به خرج دهند.
تهدید حیات‌وحش و انسان‌ها
آلودگی نفتی می‌تواند زندگی دریایی را برای سال‌ها تحت‌تاثیر قرارداده و تاثیرات غیرقابل‌جبرانی بر تنوع‌زیستی وارد کند. در بسیاری از موارد، نفت به لایه‌های عمقی دریا می‌رود و باعث تغییر در ساختار اکوسیستم‌های زیرآبی می‌شود. با توجه به اینکه بسیاری از گونه‌های دریایی به‌ویژه در مناطق خاصی از دریا زندگی می‌کنند، آلودگی نفتی می‌تواند سبب کاهش شدید جمعیت آنها شده و زنجیره تامین مواد غذایی را مختل کند. نشت‌های نفتی برای جوامع محلی نیز خطرناک است. ماهی‌گیران و ساکنان سواحل معمولا از این منابع آبی برای تامین معیشت خود استفاده می‌کنند، اما در پی نشت‌های نفتی، صید ماهی و سایر منابع دریایی به‌شدت کاهش می‌یابد. این تغییرات اقتصادی باعث ایجاد بحران‌های اجتماعی و معیشتی برای افراد بومی در مناطق ساحلی می‌شود.
مقابله با نشت‌های نفتی
برای جلوگیری از بروز آلودگی‌های نفتی و کاهش اثرات آنها، اقداماتی نظیر ارتقای تکنولوژی‌های پیشگیرانه، نظارت دقیق‌تر بر عملیات نفتی، افزایش آگاهی و همکاری‌های بین‌المللی در زمینه حفاظت از دریاها و محیط‌زیست ضروری است. علاوه‌بر این، شرکت‌های نفتی باید به مسوولیت‌های اجتماعی خود اهمیت بیشتری دهند و از لحاظ قانونی مجبور به رعایت استانداردهای ایمنی و محیط‌زیستی شوند. ایجاد سیستم‌های ایمنی پیشرفته برای جلوگیری از نشت و بهبود شیوه‌های پاک‌سازی پس از وقوع حوادث نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. نشت نفتی در دریای‌سیاه که در آن دو نفتکش روسی دچار حادثه شدند، تنها یکی از صدها نمونه از فجایعی است که در پی سیاست‌های سودمحور و کوتاهی در رعایت استانداردهای ایمنی در صنعت نفت رخ می‌دهد. این حادثه که در آن هزاران لیتر نفت به آب‌های دریای‌سیاه نشت کرد، یادآور این حقیقت تلخ است که بحران‌های نفتی بازهم تکرار خواهند شد. بزرگ‌ترین شرکت‌های نفتی جهان، به‌جای پرداختن به امنیت محیط‌زیستی و رعایت استانداردهای زیست‌محیطی، غالبا تمرکز خود را بر حداکثر‌کردن سود و بهره‌وری قرارداده‌اند. همین بی‌توجهی‌ها، باعث ایجاد فجایعی می‌شود که اثرات آن، به‌ویژه در اکوسیستم‌های حساس مانند دریاها، می‌تواند غیرقابل‌جبران باشد. با توجه به تجارب گذشته، مانند حادثه دیپ‌واتر هورایزن در خلیج مکزیک، می‌توان گفت اگرچه پیشرفت‌هایی در زمینه فناوری برای مقابله با لکه‌های نفتی انجام‌شده، اما همچنان موانع بزرگی در زمینه پیشگیری، پاک‌سازی و مدیریت بحران‌ها وجود دارد. در شرایط فعلی، سیستم‌های نظارتی و استانداردهای جهانی در این حوزه هنوز به‌طور کامل اجرا نمی‌شوند و بسیاری از شرکت‌ها از ارزیابی و برنامه‌ریزی بلندمدت برای کاهش اثرات زیست‌محیطی اجتناب می‌کنند. علاوه‌بر این، نبود اراده سیاسی در سطح بین‌المللی و نبود همکاری‌های جدی میان کشورهای صنعتی و درحال‌توسعه، مانع از اتخاذ سیاست‌های کارآمد برای جلوگیری از این فجایع می‌شود. راه‌حل اصلی جلوگیری از نشت‌های نفتی و بحران‌های مشابه، اصلاحات ساختاری در صنعت نفت و انرژی است. این اصلاحات باید شامل تدوین قوانین سختگیرانه‌تر برای محافظت از محیط‌زیست، نظارت دقیق‌تر بر رعایت استانداردهای ایمنی و ایجاد زیرساخت‌های پیشرفته‌تر برای پاک‌سازی سریع نفت و بازسازی اکوسیستم‌ها باشد. علاوه‌بر این، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش وابستگی به منابع فسیلی نیز باید در اولویت قرار گیرد. کشورهای صنعتی باید در راستای مسوولیت‌پذیری بیشتر و به‌منظور حفاظت از منابع طبیعی جهانی گام‌های جدی‌تری بردارند. این بحران‌های جهانی به‌وضوح نشان می‌دهند که اقدامات پراکنده و تک‌جانبه برای جلوگیری از نشت‌های نفتی کافی نیست.
تنها با ایجاد همبستگی بین‌المللی و پذیرش مسوولیت‌های مشترک است که می‌توان از تکرار فجایع زیست‌محیطی جلوگیری کرد. در غیر‌این‌صورت، تهدیدات زیست‌محیطی و اقتصادی ناشی از لکه‌های نفتی در آینده‌ای نه‌چندان دور تبدیل به تهدیدی جدی‌تر برای بقای بشریت خواهند شد. بی‌توجهی به این مشکلات، نه‌تنها به ازدست‌رفتن منابع طبیعی می‌انجامد، بلکه موجب تهدید سلامت انسان‌ها و آسیب‌های برگشت‌ناپذیر برای نسل‌های بعدی خواهدشد.
