افزایش انتشار N۲O مسیر کاهش گرمایش زمین، لایه ازون و سلامت انسان را به‌خطر میاندازد
متهم ردیف اول تخریب لایه ازون
اکثریت قریب به‌اتفاق انتشار N۲O ما از کشاورزی، عمدتا از طریق استفاده بیش از حد از کودها، با فاضلاب، سوزاندن زیست‌توده، حمل‌ونقل و انتشارات صنعتی است که به‌طور قابل‌توجهی در کل گاز خروجی ناشی از انسان نقش دارند. انتشار N۲O که عمدتا کنترل نشده‌است، به‌طور همزمان تلاش‌های جهانی برای معکوس‌کردن تخریب لایه ازون تحت‌پروتکل مونترال و محدود‌کردن افزایش دمای سطح جهانی به ۱.۵درجه سانتی‌گراد تحت‌توافق‌نامه آب و هوای پاریس را تضعیف می‌کند. N۲O ذاتا با چرخه وسیع‌‌‌‌تر نیتروژن مرتبط است، چرخه نیتروژن به‌طور اساسی از حالت طبیعی خود توسط فعالیت‌های انسانی خارج شده‌است. این اختلال در قرن گذشته با ظهور کودهای مصنوعی تسریع و منجر به آسیب‌های زیست‌محیطی قابل‌توجهی شد که تخریب لایه ازون، گرمشدن کره‌زمین، آلودگی هوا و آب، از دست‌دادن تنوع‌زیستی و تخریب خاک را به هم مرتبط می‌کند. N۲O و اثرات آن تنها یک عنصر در این «کوکتل آلودگی نیتروژن» است. در چهار دهه‌گذشته، انتشار N۲O ناشی از انسان تا ۴۰درصد افزایش‌یافته‌است.
پانل ارزیابی علمی پروتکل مونترال (SAP) بیان کرده‌است که افزایش فزاینده و انتشار N۲O یک تهدید جدی برای ازونِ استراتوسفر است، درحالی‌که آخرین گزارش ارزیابی هیات بین‌‌‌‌دولتی تغییر اقلیم (IPCC) تخمین می‌زند که انتشار N۲O قبلا ۰.۱درجه سانتی‌گراد به میانگین گرمایش جهانی کمک کرده‌است، برای سازگاری با مسیر ۱.۵درجه سانتی‌گراد، انتشار سالانه N۲O باید تا سال۲۰۳۰ تا ۲۲درصد و تا سال۲۰۵۰ تا ۲۵درصد در مقایسه با سطوح سال۲۰۱۵ کاهش یابد.
اگرچه پتانسیل تخریب لایه ازون آن برای اولین‌بار بیش از ۴۰ سال‌پیش شناسایی شد، اماN۲O تحت‌پروتکل مونترال کنترل نمی‌شود و تنها توجه محدودی در مشارکت‌‌‌‌های تعیین‌شده ملی (NDCs) کشورهای عضو UNFCCC به آن شده‌است.
با این‌حال، به‌طور فزاینده‌ای، ارتباط چالش‌های زیست‌محیطی مرتبط با چرخه نیتروژن به رسمیت شناخته شده‌است. در سال۲۰۱۹ اولین قطعنامه سازمان‌ملل در مورد مدیریت پایدار نیتروژن توسط مجمع محیط‌زیست سازمان ملل‌متحد (UNEA) به تصویب رسید‌و پس از آن در سال۲۰۲۲ دومین قطعنامه صادر شد. به توصیه این قطعنامه‌‌‌‌ها، یک کارگروه نیتروژن UNEP ایجاد شد که وظیفه آن تسهیل همکاری بین دولت‌ها در مورد سیاست‌های نیتروژن و ارائه راهنمایی و پشتیبانی از آنها در تهیه پیش‌نویس برنامه‌های اقدام ملی (NAP) برای رسیدگی به آلودگی نیتروژن بود. فناوری‌ها و شیوه‌‌‌‌هایی که می‌توانند انتشار N۲O را کاهش دهند در همه بخش‌ها وجود دارد و به‌ویژه فناوری‌های مقابله با انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌ای از حمل‌ونقل، انرژی و تولید مواد شیمیایی در حال‌حاضر اثبات شده و به‌خوبی تثبیت شده‌اند. زمانی‌که این فناوری‌های بسیار موثر به‌‌‌‌درستی و در مقیاس به‌کار گرفته شوند، این پتانسیل را دارند که بیش از ۸۰درصد از انتشار N۲O فعلی ما در این بخش‌ها کاهش دهند. ارزیابی اثرات زیست‌محیطی (EIA) معتقد است؛ پروتکل مونترال نقش مهمی در مقابله با انتشار N۲O دارد، در‌درجه اول با تمرکز بر انتشار از منابع صنعتی شیمیایی.
پروتکل مونترال می‌تواند با توافق مسیری برای اقدام ایمن در زمینه انتشار N۲O صنعتی، اولین گام‌های معنادار را در جهت کاهش انتشار این ماده‌مخرب آب و هوا و تخریب لایه ازون بردارد.
یافته‌‌‌‌های ارزیابی جدید اکسید‌نیتروژن جهانی (N۲O) هشدار می‌دهد که بدون اقدام فوری برای افزایش انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌ای N۲O، هیچ مسیر مناسبی برای محدود‌کردن گرمایش جهانی به ۱.۵درجه سانتی‌گراد وجود ندارد و ابزارهای ملموسی برای کاهش انتشار بیش از ۴۰درصد نسبت به سطوح فعلی ارائه می‌کند.
این ارزیابی نشان می‌دهد که N۲O در حال‌حاضر مهم‌ترین ماده‌تخریب‌‌‌‌کننده لایه ازون است که ساطع می‌شود و بیشتر جمعیت جهان را در معرض سطوح بالاتر UV و افزایش سرطان‌‌‌‌های پوست و آب مروارید قرار می‌دهد. انجام اقدامات بلندپروازانه برای کاهش انتشار N۲O می‌تواند به جلوگیری از ۲۰میلیون مرگ زودرس در سراسر جهان تا سال۲۰۵۰ به دلیل کیفیت بد هوا کمک کند و تا سال۲۱۰۰ از انتشار معادل ۲۳۵میلیارد‌تن دی‌‌‌‌اکسید‌‌‌‌کربن جلوگیری کند. اکسید‌نیتروژن از نظر گرمشدن سیاره، تقریبا ۲۷۰برابر قوی‌تر از دی‌‌‌‌اکسید‌‌‌‌کربن است و در حال‌حاضر مسوول تقریبا ۱۰درصد از گرمشدن خالص کره‌زمین از زمان انقلاب صنعتی تاکنون است.
N۲O که عمدتا از فعالیت‌های کشاورزی مانند استفاده از کودهای مصنوعی و کودهای دامی منتشر می‌شود، سومین گاز گلخانه‌‌‌‌ای مهم و بالاترین ماده‌تخریب‌‌‌‌کننده ازون است که هنوز در جو منتشر می‌شود.
دیوید کانتر، دانشیار مطالعات زیست‌محیطی در دانشگاه نیویورک و رئیس مشترک ارزیابی گفت: «کاهش انتشار N۲O می‌تواند تا سال۲۱۰۰ از انتشار ۲۳۵میلیارد‌تن CO۲ جلوگیری کند. این معادل ۶سال انتشار دی‌‌‌‌اکسید‌‌‌‌کربن کنونی جهانی از سوخت‌های فسیلی است.» اکسید‌نیتروژن در حال‌حاضر مهم‌ترین ماده‌تخریب‌‌‌‌کننده لایه ازون است که در جو منتشر می‌شود. این ارزیابی نشان می‌دهد که مقابله فعالانه N۲O همچنین از بازیابی مداوم لایه ازون حمایت و به جلوگیری از آینده‌‌‌‌ای که بیشتر جمعیت جهان در معرض سطوح مضر UV قرار دارند، کمک می‌کند. لایه ازون برای تمام موجودات روی کره‌زمین حیاتی است. برای دهه‌‌‌‌ها، طرف‌های پروتکل مونترال سخت تلاش کرده‌اند تا از آن محافظت کنند. مگومی سکی، دبیر اجرایی دبیرخانه پروتکل ازون مونترال، برنامه محیط‌زیست سازمان ملل، گفت: «این ارزیابی نیاز به هوشیاری، تعهد و اقدام مستمر برای بازیابی لایه ازون در اسرع‌وقت به سطوح قبل از ۱۹۸۰ را نشان می‌دهد.»
مارتینا اتو، رئیس دبیرخانه ائتلاف آب و هوا و هوای پاک که از سوی برنامه محیط‌زیست ملل‌متحد (UNEP) تشکیل شده‌است، گفت: «این ارزیابی زنگ خطر یک ابرآلاینده نسبتا فراموش‌شده را به صدا درمی‌آورد که به تغییرات آب و هوا و آلودگی هوا کمک زیادی می‌کند.
با استفاده از ابزارهای کاهش در ارزیابی که در حال‌حاضر در دسترس ما هستند، می‌توانیم مزایای متعددی در زمینه آب و هوا، هوای پاک و سلامت داشته باشیم.» کاهش همزمان انتشار اکسید‌نیتروژن و آمونیاک نیز به‌طور قابل‌توجهی کیفیت هوا را بهبود می‌بخشد و به‌طور بالقوه تا سال۲۰۵۰ از ۲۰میلیون مرگ زودرس در سطح جهان جلوگیری می‌کند. اقدامات کاهش همچنین کیفیت آب و سلامت خاک را بهبود می‌بخشد و از اکوسیستم‌ها در‌برابر اثرات رواناب نیتروژن محافظت می‌کند. پرداختن به انتشار اکسید‌نیتروژن برای تضمین کشاورزی پایدار، فراگیر و انعطاف‌‌‌‌پذیر ضروری است که به‌طور همزمان به کشورها در دستیابی به اهداف آب و هوا و امنیت غذایی کمک می‌کند. کاوه زاهدی، مدیر دفتر تغییر اقلیم، تنوع‌زیستی و محیط‌زیست فائو گفت: «همان‌طور که ارزیابی به‌وضوح نشان می‌دهد، راه‌هایی برای تولید بیشتر با مصرف کمتر، از طریق بهبود کارآیی مصرف نیتروژن در کشاورزی و کاهش مصرف بیش از حد نیتروژن وجود دارد.»
این ارزیابی بر نیاز به اقدام فوری و بلندپروازانه برای کاهش انتشارN۲O، به‌عنوان بخشی از یک استراتژی گسترده‌‌‌‌تر برای مقابله با ابر آلاینده‌‌‌‌ها تاکید می‌کند که در کنار تلاش‌ها برای دستیابی به انتشار خالص دی‌‌‌‌اکسید‌‌‌‌کربن، می‌تواند جهان را در مسیر رسیدن به اهداف بلندمدت اقلیم، امنیت غذایی و بهداشت قرار دهد.
