تولیدکنندگان پلاستیک به‌عنوان یکی از ذی‌نفعان کلیدی، نقش مهمی در مدیریت پسماندهای پلاستیکی دارند. آنها می‌توانند با طراحی محصولات سازگار با محیط‌زیست، استفاده از مواد قابل بازیافت و اجرای فرآیندهای تولید حلقه بسته، گام‌های موثری در کاهش میزان پسماند پلاستیکی بردارند، با این حال بسیاری از تولیدکنندگان هنوز به سمت تولید محصولات پایدار حرکت نکرده‌اند و همچنان از مواد اولیه غیرقابل بازیافت استفاده می‌کنند. این امر نشان‌دهنده نیاز به ایجاد مشوق‌‌‌‌های قوی‌‌‌‌تر و قوانین سختگیرانه‌‌‌‌تر برای هدایت صنایع به‌سمت تولید پایدار است.

واحدهای مدیریت پسماند پلاستیکی نیز نقش حیاتی در این زنجیره دارند. این شرکت‌ها با جمع‌‌‌‌آوری، دسته‌بندی و پردازش پسماندهای پلاستیکی برای بازیافت یا دفع می‌توانند در کاهش حجم پسماندهای پلاستیکی که به محل‌‌‌‌های دفن زباله یا محیط‌زیست راه‌می‌یابند، نقش مهمی ایفا کنند، اما این واحدها اغلب با کمبود تجهیزات مدرن و سرمایه‌گذاری کافی مواجه هستند که منجر به کاهش کارآیی و افزایش هزینه‌های عملیاتی شده‌است. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید و بهبود زیرساخت‌های لازم برای افزایش کارآیی این واحدها ضروری است.

در میان نهادهای حاکمیتی، وزارت کشور به‌عنوان متولی امور شهرداری‌‌‌‌ها و دهیاری‌‌‌‌ها، نقش کلیدی در نظارت بر مدیریت پسماندهای شهری و روستایی دارد، با این‌وجود بعضا عدم‌هماهنگی بین شهرداری‌‌‌‌ها و دهیاری‌‌‌‌ها و نبود نظارت کافی بر عملکرد آنها، منجر به اتلاف منابع و عدم‌دستیابی به اهداف تعیین‌شده، شده‌است. ایجاد یک سیستم نظارتی قوی و افزایش هماهنگی بین واحدهای زیرمجموعه می‌تواند به بهبود عملکرد این وزارتخانه کمک کند.

سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز با تدوین استانداردها و ضوابط زیست‌محیطی و نظارت بر اجرای قوانین مربوط به مدیریت پسماند، نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کند، اما این سازمان با کمبود منابع مالی و انسانی مواجه است و در اجرای موثر قوانین و مقررات زیست‌محیطی با چالش‌های جدی روبه‌رو است. تقویت این سازمان از طریق افزایش بودجه‌و نیروی انسانی متخصص می‌تواند به بهبود عملکرد آن کمک کند. وزارت نیرو می‌تواند با ایجاد زیرساخت‌های تولید انرژی از پسماندها به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و افزایش امنیت انرژی کشور کمک کند، اما به‌رغم این پتانسیل، هنوز اقدامات جدی در این زمینه صورت نگرفته‌است. رفع موانع قانونی و افزایش سرمایه‌گذاری در این بخش می‌تواند به پیشرفت در این زمینه کمک کند. وزارت صنعت، معدن و تجارت مسوولیت ترویج اقتصاد چرخشی و افزایش ظرفیت‌های بازیافت را بر عهده دارد، با این حال این وزارتخانه در ارائه مشوق‌‌‌‌های اقتصادی برای شرکت‌هایی که از مواد بازیافتی استفاده می‌کنند، عملکرد ضعیفی داشته‌است. ایجاد سیاست‌های حمایتی قوی‌‌‌‌تر و ارائه مشوق‌‌‌‌های مالیاتی می‌تواند به تشویق صنایع برای حرکت به‌سمت اقتصاد چرخشی کمک کند.

وزارت بهداشت، درمان و آموزش‌پزشکی وظیفه آموزش و ترویج فرهنگ مصرف پایدار را دارد، اما این وزارتخانه در زمینه آموزش و اطلاع‌‌‌‌رسانی درباره خطرات پسماندهای پلاستیکی، اقدامات محدودی انجام داده‌است. گنجاندن مباحث مربوط به مدیریت پسماند در برنامه‌های آموزشی و اجرای کمپین‌‌‌‌های آگاهی‌‌‌‌بخشی گسترده می‌تواند به بهبود این وضعیت کمک کند.

وزارت جهادکشاورزی مسوول تدوین استانداردهای مناسب در بسته‌‌‌‌بندی و شرایط نگهداری محصولات کشاورزی است، با این‌وجود این وزارتخانه در ارائه راهکارهای جایگزین برای کاهش استفاده از پلاستیک در بخش کشاورزی، موفقیت چندانی نداشته‌است. تشویق به استفاده از بسته‌‌‌‌بندی‌‌‌‌های زیست‌‌‌‌تخریب‌‌‌‌پذیر و ارائه آموزش‌های لازم به کشاورزان می‌تواند به کاهش استفاده از پلاستیک در این بخش کمک کند.

سازمان ‌برنامه و بودجه ‌نقش مهمی در تامین منابع مالی لازم برای اجرای برنامه‌های مدیریت پسماندهای پلاستیکی دارد، اما در تخصیص منابع مالی کافی و نظارت بر نحوه هزینه‌‌‌‌کرد بودجه‌‌‌‌های تخصیص‌یافته، عملکرد ضعیفی داشته‌است. اولویت‌‌‌‌بندی صحیح بودجه‌و افزایش نظارت بر نحوه هزینه‌‌‌‌کرد آن می‌تواند به بهبود این وضعیت کمک کند. مجلس شورای‌اسلامی وظیفه نظارت و وضع قوانین در زمینه مدیریت پسماندهای پلاستیکی را بر عهده دارد، اما بازنگری قانون مدیریت پسماند و وضع قوانین جدید در این زمینه سال‌هاست که به تعویق افتاده‌است. عدم‌توجه کافی به این موضوع در کمیسیون‌های تخصصی مجلس و نبود اراده سیاسی لازم برای تصویب قوانین جامع و کارآمد، از جمله چالش‌های موجود است.

همچنین عدم‌بازنگری در قانون مدیریت پسماند، عدم‌وضع قوانین مشابه در حوزه مدیریت پسماند و اقتصاد چرخشی و نیز توجه‌نکردن به اولویت‌های زیست‌محیطی از دیگر نقاط ضعف مجلس شورای‌اسلامی در جهت استفاده از قابلیت بازیافت پسماندهای پلاستیکی است. تشکیل کمیته‌‌‌‌های تخصصی و دعوت از کارشناسان برای ارائه راهکارهای قانونی می‌تواند به پیشبرد این امر کمک کند. در کنار نهادهای دولتی، بخش‌خصوصی و سازمان‌های مردم‌‌‌‌نهاد نیز نقش مهمی در مدیریت پسماندهای پلاستیکی دارند، اما عدم‌حمایت کافی از این بخش‌ها و وجود موانع قانونی و اداری، مانع از مشارکت فعال آنها در این زمینه شده‌است. رفع موانع قانونی و ارائه حمایت‌های لازم می‌تواند به افزایش مشارکت این بخش‌ها کمک کند. در نهایت، مدیریت موثر پسماندهای پلاستیکی در ایران نیازمند همکاری و هماهنگی بین تمامی ذی‌نفعان است. با شناسایی دقیق نقش‌‌‌‌ها و چالش‌ها و اجرای راهکارهای پیشنهادی، می‌توان گام‌های موثری در جهت بهبود وضعیت فعلی برداشت. این امر نه‌تنها به حفظ محیط‌زیست کمک می‌کند، بلکه می‌تواند منجر به ایجاد فرصت‌های اقتصادی جدید، بهبود سلامت عمومی و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان شود، همچنین بهبود مدیریت پسماندهای پلاستیکی می‌تواند جایگاه ایران را در مجامع بین‌المللی ارتقا داده و فرصت‌های جدیدی برای همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در این زمینه ایجاد کند.

 

اخبار مرتبط