رقبای تلویزیون در کمین جذب مشتری

گروه فرهنگ و هنر: «تبلیغات فیلم‌های سینمایی در حال اکران»؛ یکی از تازه‌ترین و جنجالی‌ترین موضوعات سینمایی کشور از ابتدای امسال بوده است. در یکسوی ماجرا تبلیغات فیلم‌ها در صدا وسیما مورد بحث است که محدودیت‌های متعدد دارد و هزینه تبلیغ در آن برای تهیه‌کنندگان فیلم‌ها خیلی گران تمام می‌شود. در سوی دیگر هم تبلیغات فیلم‌ها در کانال‌های ماهواره‌ای قرار دارد که نه تنها محدودیتی ندارد بلکه ارزان قیمت به اصطلاح «مفت چنگ» تهیه‌کننده‌ها است.

اما یک تفاوت اساسی میان تبلیغات در صدا و سیما و در کانال‌های ماهواره‌ای وجود دارد.؛ «قانونی بودن». اردیبهشت ماه امسال بود که نایب رئیس انجمن تهیه‌کنندگان و ‌ کارگردانان سینمای ایران از قول مساعد رئیس سازمان سینمایی برای برداشتن جمله «منع تبلیغ فیلم‌ها در شبکه‌های ماهواره‌ای» از پروانه نمایش خبر داد، اما چند ماه بعد یعنی در شهریور ماه،‌ محمدرضا فرجی مدیر کل امور سینمایی سازمان سینمایی در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس اعلام کرد: هنرمندانی که آثارشان مجوز ارشاد را دارد همان‌گونه که در ذیل پروانه نمایش فیلم‌ها ذکر شده است حق تبلیغ در شبکه‌های ماهواره‌ای را ندارند. سخنگوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم تاکید کرده است هنرمندانی که آثارشان مجوز دستگاه فرهنگی کشور را دارد، حق تبلیغ در شبکه‌های ماهواره‌ای را ندارند و اگر به این کار مبادرت کنند با آنها برخورد می‌شود.با این همه اختلاف‌نظرها کماکان وجود دارد و در حالی که مسوولان فرهنگی کشور عمدتا بر غیرقانونی بودن تبلیغات فیلم‌ها در کانال‌های ماهواره‌ای اصرار دارند، تهیه‌کنندگان فیلم‌ها معتقدند که وقتی تبلیغات فیلم در صداوسیما گران قیمت و پر از محدودیت است، باید تبلیغات در ماهواره را آزاد کرد.توازن قوا در هر دو جناح این موضوع باعث شده است تا اعمال و اجرای ممنوعیت تبلیغ فیلم در ماهواره به‌صورتی کج‌دار و مریز باشد. «استراحت مطلق» نخستین فیلمی بود که در حین اکران از کانال‌های ماهواره‌ای هم تبلیغ شد و امروز پس از جنجال‌هایی که گفته شد، برخی فیلم‌های در حال اکران و سریال‌های نمایش خانگی در حال توزیع نیز از سوی همین کانال‌ها تبلیغ می‌شوند.

صدا وسیما؛‌ گران و سلیقه‌ای

بر اساس آمارهای منتشر شده در رسانه‌ها درحالی‌که پخش یک تیزر ۳۰ ثانیه‌ای در پربیننده‌ترین ساعت تلویزیون، نزدیک به ۳۰میلیون تومان برای سینماگران هزینه دارد، شبکه‌های ماهواره‌ای، همچون «جم» (GEM)، بابت هر ۹۰ نوبت پخش تیزر، تنها مبلغ ۱۰میلیون تومان دریافت می‌کند. درواقع می‌توان گفت هزینه هر تیزر ماهواره‌ای برای فیلمساز ایرانی حدود ۱۱۲هزار تومان است. همین تفاوت قیمت می‌تواند بسیاری از پرسش‌ها را پاسخ دهد.پخش تیزرهای رایگان از مباحثی است که محل اختلاف‌نظر بسیاری است. رسانه ملی در مقابل هزینه بالایی که برای پخش تیزر فیلم‌های سینمایی در نظر گرفته، پخش تیزر رایگان را نیز برای فیلم‌های سینمایی در نظر دارد؛ هرچند در ظاهر، پخش این نوع از تیزرها سلیقه‌ای است و برحسب اینکه شورای بازرگانی صداوسیما چه فیلم‌هایی را شایسته پخش تیزر رایگان بداند، اقدام به پخش آنها می‌کند. به نظر می‌رسد رویکرد جدیدی که برای تبلیغات فیلم‌ها در شبکه‌های ماهواره‌ای از سمت سینماگران در نظر گرفته شده می‌تواند تاثیر بهتری در دیده‌شدن فیلم بگذارد، اما باید دید این روند تا کجا و چگونه ادامه خواهد داشت؟ نگاهی به تعرفه تلویزیون در پخش تیزر در برخی از پربیننده‌ترین ساعات نشان می‌دهد انتخاب تیزرهای ماهواره‌ای از سوی فیلمسازان ایرانی بی‌دلیل نیست. برای نمونه، قیمت تعرفه اردیبهشت‌ماه پخش یک تیزر ۳ ثانیه‌ای قبل از سریال شبکه یک سیما، چیزی نزدیک به ۲۷میلیون تومان برآورد شده و پخش تیزر پیش از برنامه «۹۰»، ۵۷میلیون تومان در نظر گرفته شده است.

انتقاد از گرانی تبلیغات تلویزیونی در ایران

جواد نوروزبیگی یکی از تهیه‌کننده‌های فعال سینمای ایران، مهم‌ترین مشکل سینمای ایران را در سال‌های اخیر موضوع تبلیغات می‌داند. او در گفت‌وگو با یک روزنامه اقتصادی می‌گوید: شکست تجاری فیلم‌ها عوامل مختلفی دارد اما مهم‌ترین عامل، تبلیغات است. هزینه‌های تبلیغات، گران و از هزینه تولید بیشتر شده است. پیش از این هزینه تبلیغ یک فیلم حدود ۵۰ تا ۶۰میلیون تومان بود ولی امسال هزینه تبلیغ در کمترین میزان ۵۰۰میلیون تومان است. پخش یک نوبت تیزر با تمام تخفیفات از تلویزیون نیز ۵۰میلیون تومان هزینه دارد. به همین دلیل امروز خیلی‌ها نمی‌دانند فیلم «من دیه گو مارادونا هستم» اکران شده یا خیر؟ زیرا ما هزینه‌ای برای تبلیغات نداریم. نوروز بیگی با اشاره به تبلیغات در تلویزیون می‌گوید: صداوسیما به دلیل همکاری نکردن در پخش تبلیغات فیلم‌ها به سینما لطمه می‌زند درحالی‌که باید به سینما و سینماگران کمک کند زیرا سینماگران به تلویزیون کمک بسیاری کرده‌اند اما امروز این رسانه تبلیغات ما را پخش نمی‌کند و ما را غیرمستقیم به سمت شبکه‌های خارجی مثل «جم» و «ریور» سوق می‌دهد.

امروز به‌طور رسمی، شبکه جم با رقم اندکی فیلم‌ها را تبلیغ می‌کند. به‌طور نمونه، برای ۷۵ نوبت پخش تیزر یک فیلم فقط ۶هزار دلار می‌گیرد(یعنی هر نوبت پخش فقط ۲۴۰هزار تومان) خب اگر این تبلیغ در ایران بشود؛ برای ما افتخار است، اما متاسفانه تلویزیون به این مسائل اهمیتی نمی‌دهد. صحبت‌های نوروز بیگی در حالی است که از زمان پخش تیزر فیلم‌ها از شبکه‌های ماهواره‌ای تا ابلاغ بخشنامه سازمان سینمایی مبنی بر غیرقانونی بودن این‌کار، بسیاری از فیلم‌ها رویه تبلیغ در این شبکه‌ها را پی گرفته‌اند.همچنین به گفته سعیدخانی پخش‌کننده دو فیلم «استراحت مطلق» و در «دنیای تو ساعت چند است؟» که در ماه‌های اخیر حق پخش تیزرهایش را پیدا نکرد؛ یک فیلم برای دیده شدن حداقل نیاز به ۲۰ روز آنتن تلویزیون و پخش روزانه ۷ الی ۱۰ نوبت دارد. این حجم پخش تیزر حداقل نیاز به ۲۰۰ میلیون تومان دارد. این فعال سینما ادامه می‌دهد: بنده اطلاعی از کارکرد مدیریت‌ها ندارم و از زمان اعمال تخفیف‌های جدید، برای پخش تیزر همکاری با صداوسیما نداشتم. اما پیش از روی کار آمدن آقای سرافراز درباره پخش تیزرها به شدت سلیقه‌ای عمل می‌شد. در آن زمان انتخاب‌ فیلم‌ها و شاخصه‌ها برای پخش تیزر از ساختاری منسجم تبعیت نمی‌کرد.

محدودیت‌های تیزر تبلیغاتی در آنتن

اما حسین فرح‌بخش، ‌سرمایه گذار و تهیه‌کننده سینما نیز می‌گوید: با تیزرهای رایگان و تخفیفات ۹۸ درصدی که تلویزیون برای فیلم‌های سینمایی درنظر گرفته استفاده از این رسانه به صرفه‌تر شده و شرایط از قبل بهتر است؛ اما سختگیری‌ها کار را مشکل می‌کند.خانی در جایی از صحبت‌هایش به ساخت بالای ۱۸ مورد تیزر برای صداوسیما اشاره دارد و می‌گوید: کلوزآپ خانم، آرایش، بیرون بودن یک تار مو، مانتوی بازیگر، موسیقی، وجود گیتار برقی همگی مواردی هستند که سنسور صداوسیما روی آنها به شدت حساس است.او درباره چگونگی انتخاب تیزرها می‌گوید: در دو شورا تیزرها بازبینی می‌شوند اول شورایی متشکل از ۸-۷ نفر است که هفته‌ای یک بار فیلم‌ها را نگاه می‌کنند و براساس نظری که می‌دهند تعداد تیزرهای رایگان، تعداد زیرنویس‌ها و میزان تخفیفات مشخص می‌شود. شورای دیگر نیز که تیزرها را می‌بینند؛ تیزرهای سینمایی را هم مورد بازبینی قرار می‌دهند و در صورت عدم صلاحدید رد می‌کنند. خانی درباره عدم پخش چهره برخی بازیگران در تیزرهای تلویزیونی می‌گوید: سالی کمتر از ۱۰ درصد چنین مواردی پیش می‌آید که تلویزیون از پخش چهره یک بازیگر امتناع کند مگر موارد خاص که طرف ممنوع‌الفعالیت باشد. اما به کرات و به دلایل متعدد فیلم‌سازان را وادار به ساخت تیزر مجدد می‌کنند.فرحبخش می‌گوید: کلوزآپ بازیگر زن فیلم درصورتی‌که زرق و برق داشته باشد، قطعه‌ای موسیقی و مواردی این‌چنینی موجب شده تا ده‌ها بار تیزر فیلمی از نو ساخته شود. درصورتی‌که همان صحنه‌ بدون هیچ مشکلی توسط یکی از شبکه‌های رسانه ملی پخش می‌شود؛ اما برای تیزرِ فیلم سینمایی جزو خط قرمز محسوب می‌شود.

در همین رابطه سایت تابناک در گزارشی نوشت که تجارب سال‌های گذشته نشان داده؛ فیلم‌هایی که توسط افراد خاص ساخته شده‌اند مانند «اخراجی‌ها»، «رسوایی»، «معراجی‌ها»، «ملک سلیمان»، «چ»، «شیار ۱۴۳» کمترین سختگیری را در گزینش و بیشترین دست‌ودلبازی را برای پخش تیزر رایگان و تخفیفات داشته‌اند و در مقابل فیلم‌هایی با فضایی اجتماعی‌، ملتهب و نقادانه با بیشترین ممیزی و سختگیری مواجه بوده‌اند و همیشه این برخوردهای سلیقه‌ای به شدت موجب دلخوری و رنجش فیلم‌سازان از رسانه ملی شده است.