گزارش میدانی از لایه‌های پنهان در بازار نشر
کتاب‌های میلیونی در خیابان انقلاب
گروه فرهنگ و هنر- شایان ربیعی: ۱۲ میلیون تومان! این رقم می‌تواند قیمت یک دستگاه خودرو ارزان‌قیمت باشد یا مبلغی برای ودیعه گذاشتن در اجاره یک دستگاه آپارتمان یا حتی یک وام بانکی برای زوجی که قصد تشکیل خانواده دارند یا. . . کمتر کسی می‌تواند برای مصادیق یک کالای ۱۲ میلیون تومانی، به کتاب اشاره کند؛ آن هم یک کتاب قدیمی شیرازه در رفته که ارزش تاریخی هم ندارد و ازقضا نویسنده‌‌اش هم شخص مشهور یا نویسنده بزرگی نیست. داستان از این قرار است که در بازارهای کتابفروشی میدان انقلاب تهران و برخی شهرستان‌ها، کتاب‌هایی با قیمت‌های بسیار بالا وجود دارد که چشم را به خودشان خیره می‌کنند و دهان را از تعجب باز! در جست‌وجوی ما در لابه‌لای کتاب‌های چند میلیونی، بالاترین قیمت ۱۲ میلیون تومان بود، اما فروشنده یکی از فروشگاه‌های کوچک این گونه کتاب‌ها گفت: «کتابی را در خانه دارم که گنج است، حالا ۲۰ میلیون تومان هم نمی‌فروشمش!»
چرا قیمت‌های میلیونی؟
این اولین سوالی است که هرکسی در مواجهه با این نوع کتاب‌ها از خود می‌پرسد.
چرا قیمت‌های میلیونی؟
این اولین سوالی است که هرکسی در مواجهه با این نوع کتاب‌ها از خود می‌پرسد.
گروه فرهنگ و هنر- شایان ربیعی: 12 میلیون تومان! این رقم می‌تواند قیمت یک دستگاه خودرو ارزان‌قیمت باشد یا مبلغی برای ودیعه گذاشتن در اجاره یک دستگاه آپارتمان یا حتی یک وام بانکی برای زوجی که قصد تشکیل خانواده دارند یا... کمتر کسی می‌تواند برای مصادیق یک کالای 12 میلیون تومانی، به کتاب اشاره کند؛ آن هم یک کتاب قدیمی شیرازه در رفته که ارزش تاریخی هم ندارد و ازقضا نویسنده‌‌اش هم شخص مشهور یا نویسنده بزرگی نیست. داستان از این قرار است که در بازارهای کتابفروشی میدان انقلاب تهران و برخی شهرستان‌ها، کتاب‌هایی با قیمت‌های بسیار بالا وجود دارد که چشم را به خودشان خیره می‌کنند و دهان را از تعجب باز! در جست‌وجوی ما در لابه‌لای کتاب‌های چند میلیونی، بالاترین قیمت 12 میلیون تومان بود، اما فروشنده یکی از فروشگاه‌های کوچک این گونه کتاب‌ها گفت: «کتابی را در خانه دارم که گنج است، حالا 20 میلیون تومان هم نمی‌فروشمش!»
چرا قیمت‌های میلیونی؟
این اولین سوالی است که هرکسی در مواجهه با این نوع کتاب‌ها از خود می‌پرسد. فروشنده مغازه کوچکی که در یکی از پاساژهای کتابفروشی میدان انقلاب قرار دارد در پاسخ به این سوال می‌گوید: این کتاب‌ها منحصربه‌فرد هستند! یعنی در همه جهان فقط شما این کتاب را داری، نهایتا یکی، دو نفر دیگر باشند که چنین کتابی را با این کیفیت دارند.
در پاسخ به این سوال که منظور از کیفیت کتاب‌ها چیست، می‌گوید: یعنی کتاب اصلی باشد، با همان کاغذ و همان چاپ و همان حال و هوا!
کتاب ۱۲ میلیونی که در گوشه‌ای از مغازه بدون هیچ مناسبات و تشریفات خاصی نگهداری می‌شود، مجموعه‌ای گردآوری شده و ۱۵۰۰ صفحه‌ای در قطع جیبی از یک داستان سریالی در یکی از مجلات هفتگی دهه ۳۰ است. در واقع کتاب شیرازه‌بندی ندارد و مجموعه‌ای از برگ‌های هم‌اندازه جدا از هم است. برگ‌های کتاب کاملا شکننده است و با هوشیاری و دقت بسیار زیادی باید آن را ورق زد.
وقتی کتاب، کالای سرمایه‌ای می‌شود
مشتریان این کتاب‌ها، کتابخوان‌ها نیستند، عموما کلکسیون‌دارها یا کسانی که علاقه‌مند به ماجراجویی و تجربه‌های خارق‌العاده هستند به سراغ کتاب‌های میلیونی می‌روند. اما بازار فروش کتاب‌های میلیونی فقط برای تامین نیاز کلکسیون‌دارها و ماجراجوها نیست. در میان فعالان خرید و فروش کتاب‌های قدیمی و کتاب‌های میلیونی، عمدتا کتاب یک کالای مصرفی یا یک ابزار مطالعاتی و یک رسانه نیست. در واقع کتاب‌های میلیونی یک کالای سرمایه‌ای هستند، چیزی مثل سکه، زمین، ارز و...
داستان از این قرار است که تا پیش از آخرین مرحله فروش که مرحله فروش کتاب‌های میلیونی به کلکسیون‌دارها یا ماجراجوها و... است، دلال‌های این کتاب‌ها با رد وبدل و دست به دست کردن آنها سعی در کسب سود دارند و بازار این گونه کتاب‌ها، بی‌شباهت به بازار اشیای عتیقه، دلار و سکه نیست.
ارزش‌گذاری قیمت کتاب‌ها چگونه است؟
در بازار دلالی کتاب، ارزش کتاب‌ها نه تاریخی است، نه تالیفی! یک داد و ستد مورد توافق میان دلال‌های بازار کتاب است. آنها کتاب‌ها را بنا به موقعیتی که با پیدا شدن مشتری یا اطلاع از مشتریان کتاب به دست می‌آورند، با حاشیه سود بالا دست به دست می‌کنند. اگر کسی برای کتاب خاصی که خودش در مغازه‌اش ندارد مشتری پیدا کند، باید ابتدا کتاب را از دارنده‌اش بخرد. جالب اینجاست که دارنده کتاب به سادگی در مقام فروشنده در نمی‌آید و یک نوع تلاش عمومی برای مواجه شدن با خریدار نهایی در میان تمام فروشندگان بازار وجود دارد. بر همین اساس است که فروش کتاب در بازار کتاب‌های میلیونی، یک اتفاق پیچیده است.
با این همه هرچه کتابی کمیاب‌تر باشد که قدیمی‌تر باشد، برگ‌هایش بیشتر شکننده باشد، قطورتر باشد، در زمان چاپش محبوب‌تر بوده باشد و... قیمت بالاتری دارد، اما همه مولفه‌های تعیین قیمت این کتاب‌ها آنچه گفته شد، نیست. قیمت در واقع بر اساس ارزشی که کتاب برای خریدار دارد، تعیین می‌شود. محسن، یکی از بازاری‌های به اصطلاح «سیار» یا بدون مغازه در خرید و فروش کتاب‌های میلیونی است، او می‌گوید: «بعضی از مشتری‌ها به دنبال اسم یک رمان یا کتاب خاص یا نویسنده خاصی هستند و حاضرند برای پیدا کردن چیزی که می‌خواهند چند میلیون تومان هم پول بپردازند، اما بیشتر کتاب‌های میلیونی که من فروختم به کسانی فروخته‌ام که می‌خواسته‌اند به
مادر بزرگ یا پدربزرگشان هدیه بدهند.» این حرف محسن اهمیت بسیاری دارد. در واقع حرف او یک نکته مهم را برای ما روشن می‌کند: احتمالا این هدیه‌ها به مناسبت ارزش نوستالژی آمیزی که می‌توانسته برای شخصی در پی داشته باشد، به قیمت چند میلیونی خریداری شده است. در واقع به بیان دیگر ارزش میلیونی کتاب‌ها بنا به وجود اشخاصی است که ممکن است در دوره‌ای از زندگیشان برای آنها خاطره‌ساز بوده باشد. با یک حساب سرانگشتی می‌توان دریافت که میانگین سنی خریداران نهایی این کتاب‌های دست کم در حدود 10 تا 20 سال باید بیشتر از میانگین سنی کتاب‌ها باشد. از این رو بدیهی به نظر می‌رسد که بازار این کتاب‌های میلیونی، با تغییر نسل رو به افول بگذارد.
چرا قیمت‌های میلیونی؟
این اولین سوالی است که هرکسی در مواجهه با این نوع کتاب‌ها از خود می‌پرسد. فروشنده مغازه کوچکی که در یکی از پاساژهای کتابفروشی میدان انقلاب قرار دارد در پاسخ به این سوال می‌گوید: این کتاب‌ها منحصربه‌فرد هستند! یعنی در همه جهان فقط شما این کتاب را داری، نهایتا یکی، دو نفر دیگر باشند که چنین کتابی را با این کیفیت دارند.
در پاسخ به این سوال که منظور از کیفیت کتاب‌ها چیست، می‌گوید: یعنی کتاب اصلی باشد، با همان کاغذ و همان چاپ و همان حال و هوا!
کتاب ۱۲ میلیونی که در گوشه‌ای از مغازه بدون هیچ مناسبات و تشریفات خاصی نگهداری می‌شود، مجموعه‌ای گردآوری شده و ۱۵۰۰ صفحه‌ای در قطع جیبی از یک داستان سریالی در یکی از مجلات هفتگی دهه ۳۰ است. در واقع کتاب شیرازه‌بندی ندارد و مجموعه‌ای از برگ‌های هم‌اندازه جدا از هم است. برگ‌های کتاب کاملا شکننده است و با هوشیاری و دقت بسیار زیادی باید آن را ورق زد.
وقتی کتاب، کالای سرمایه‌ای می‌شود
مشتریان این کتاب‌ها، کتابخوان‌ها نیستند، عموما کلکسیون‌دارها یا کسانی که علاقه‌مند به ماجراجویی و تجربه‌های خارق‌العاده هستند به سراغ کتاب‌های میلیونی می‌روند. اما بازار فروش کتاب‌های میلیونی فقط برای تامین نیاز کلکسیون‌دارها و ماجراجوها نیست. در میان فعالان خرید و فروش کتاب‌های قدیمی و کتاب‌های میلیونی، عمدتا کتاب یک کالای مصرفی یا یک ابزار مطالعاتی و یک رسانه نیست. در واقع کتاب‌های میلیونی یک کالای سرمایه‌ای هستند، چیزی مثل سکه، زمین، ارز و...
داستان از این قرار است که تا پیش از آخرین مرحله فروش که مرحله فروش کتاب‌های میلیونی به کلکسیون‌دارها یا ماجراجوها و... است، دلال‌های این کتاب‌ها با رد وبدل و دست به دست کردن آنها سعی در کسب سود دارند و بازار این گونه کتاب‌ها، بی‌شباهت به بازار اشیای عتیقه، دلار و سکه نیست.
ارزش‌گذاری قیمت کتاب‌ها چگونه است؟
در بازار دلالی کتاب، ارزش کتاب‌ها نه تاریخی است، نه تالیفی! یک داد و ستد مورد توافق میان دلال‌های بازار کتاب است. آنها کتاب‌ها را بنا به موقعیتی که با پیدا شدن مشتری یا اطلاع از مشتریان کتاب به دست می‌آورند، با حاشیه سود بالا دست به دست می‌کنند. اگر کسی برای کتاب خاصی که خودش در مغازه‌اش ندارد مشتری پیدا کند، باید ابتدا کتاب را از دارنده‌اش بخرد. جالب اینجاست که دارنده کتاب به سادگی در مقام فروشنده در نمی‌آید و یک نوع تلاش عمومی برای مواجه شدن با خریدار نهایی در میان تمام فروشندگان بازار وجود دارد. بر همین اساس است که فروش کتاب در بازار کتاب‌های میلیونی، یک اتفاق پیچیده است.
با این همه هرچه کتابی کمیاب‌تر باشد که قدیمی‌تر باشد، برگ‌هایش بیشتر شکننده باشد، قطورتر باشد، در زمان چاپش محبوب‌تر بوده باشد و... قیمت بالاتری دارد، اما همه مولفه‌های تعیین قیمت این کتاب‌ها آنچه گفته شد، نیست. قیمت در واقع بر اساس ارزشی که کتاب برای خریدار دارد، تعیین می‌شود. محسن، یکی از بازاری‌های به اصطلاح «سیار» یا بدون مغازه در خرید و فروش کتاب‌های میلیونی است، او می‌گوید: «بعضی از مشتری‌ها به دنبال اسم یک رمان یا کتاب خاص یا نویسنده خاصی هستند و حاضرند برای پیدا کردن چیزی که می‌خواهند چند میلیون تومان هم پول بپردازند، اما بیشتر کتاب‌های میلیونی که من فروختم به کسانی فروخته‌ام که می‌خواسته‌اند به
مادر بزرگ یا پدربزرگشان هدیه بدهند.» این حرف محسن اهمیت بسیاری دارد. در واقع حرف او یک نکته مهم را برای ما روشن می‌کند: احتمالا این هدیه‌ها به مناسبت ارزش نوستالژی آمیزی که می‌توانسته برای شخصی در پی داشته باشد، به قیمت چند میلیونی خریداری شده است. در واقع به بیان دیگر ارزش میلیونی کتاب‌ها بنا به وجود اشخاصی است که ممکن است در دوره‌ای از زندگیشان برای آنها خاطره‌ساز بوده باشد. با یک حساب سرانگشتی می‌توان دریافت که میانگین سنی خریداران نهایی این کتاب‌های دست کم در حدود 10 تا 20 سال باید بیشتر از میانگین سنی کتاب‌ها باشد. از این رو بدیهی به نظر می‌رسد که بازار این کتاب‌های میلیونی، با تغییر نسل رو به افول بگذارد.
ارسال نظر