سهم بخش خصوصی در اقتصاد سینما

گروه فرهنگ و هنر: سهم عمده فروش سینمای ایران درتهران اتفاق می‌افتد و در همین شرایط بیشترین فروش فیلم‌ها هم در سالن‌هایی حاصل می‌شود که متعلق به پردیس‌های سینمایی هستند. در روزهای نخست احداث پردیس‌های سینمایی، کمتر کسی تصور می‌کرد این سالن‌ها در مدت زمان کوتاهی گوی سبقت را از رقیبان خود بربایند و نبض فروش سینمای کشور را در دست بگیرند. زمان زیادی از آن روزها که مخاطبان هنر هفتم مجبور می‌شدند برای تماشای یک فیلم به سالن‌های نمور و غیراستاندارد شهر بروند و آثار مورد علاقه خود را با مشکلات فراوانی به تماشا بنشینند نگذشته است. کمبود سالن‌های سینمایی درآن دوران باعث می‌شد تا فیلم‌ها مدت زمان قابل‌توجهی را در نوبت اکران قرار بگیرند.

ماجرای راه‌اندازی این پردیس‌ها در دولت اصلاحات آغاز شد. در آن دوران مصوبه‌ای در شورای شهر به تصویب رسید که شهرداری را موظف می‌کرد در مقابل ایجاد یک صندلی برای سینما، یک مترمربع فضای تجاری را در اختیار سرمایه‌گذاران بخش خصوصی قرار دهد. اگرچه در سال‌های گذشته با این طرح سلیقه‌ای برخورد شده است و نهاد‌های مرتبط از اجرایش شانه خالی کرده‌اند، اما تا همین جای کار و به‌دنبال اجرای آن طرح، پردیس‌هایی که احداث شده بر اقتصاد سینما تاثیرگذار بوده است. مدیران مرتبط معتقدند این مصوبه قانون نیست، اما به گفته دبیر انجمن سینماداران تبدیل این مصوبه به قانون مجلس شورای اسلامی می‌تواند سهم مشارکت بخش خصوصی را در ساخت پردیس‌های سینمایی افزایش دهد.رازی، آزادی، ملت، زندگی، جوان، راگا، سمرقند، اریکه ایرانیان، کیان، قلهک، کوروش و تیراژه پردیس‌هایی هستند که در هفت، هشت سال اخیر در تهران احداث شده‌اند و اکثر آنها توسط شهرداری و حوزه هنری ساخته و اداره می‌شوند. تعداد اندکی از این سالن‌ها پس از ساخت به بخش خصوصی واگذار شده‌اند و به گفته دبیر انجمن سینماداران پردیس «کوروش» و «تیراژه ۲» در نظام‌آباد تنها پردیس‌هایی هستند که توسط بخش خصوصی ساخته و اداره می‌شوند.

اگرچه راه‌اندازی پردیس‌های سینمایی، بخش وسیعی از مشکلات اکران را از میان برداشته، اما اینکه بخش خصوصی واقعی در این بازار چقدر نقش داشته‌اند از یکسو مساله‌ای قابل تامل و بررسی است و از سویی دیگر با وجود اقتصاد فلج سینما و فرهنگ ضعیف مردم برای رفتن به سینما، کشور چه میزان پتانسیل ساخت پردیس‌های سینمایی را دارد؟

بخش خصوصی پیش نیامده است

سینما آزادی که به گفته مدیر این پردیس ۱۲ تا ۱۵ درصد کل فروش کشور را در اختیار دارد؛ دارای یک سالن ۴۶۷ نفره، دو سالن ۱۴۷ نفره و دو سالن ۱۷۰ نفره است که با وجود نو شدن وضعیت ظاهری، از نظر تعداد صندلی به ظرفیت‌های پیش از انقلاب آن اضافه نشده است.

رضا سعیدی‌پور می‌گوید: پیش از انقلاب دارای ۵۰۰ پرده سینمایی بودیم که هم اکنون با وجود ساخت‌وسازهای اخیر نصف این ظرفیت؛ یعنی حدود ۲۵۰ سالن سینما در کشور وجود دارد.

وی درباره توجیه فرهنگی و اقتصادی پردیس‌های سینمایی، معتقد است: اگر اقتصاد را در یک کفه ترازو قرار دهیم و فرهنگ را در کفه دیگر قاعدتا باید کفه اقتصادی سنگین‌تر باشد تا چرخ سینما بچرخد، اما حوزه هنری، شهرداری و وزارت ارشاد تنها بحث فرهنگی را مدنظر قرار می‌دهند.

این مدیر سینمایی با انتقاد از کیفیت ساخت فیلم‌ها، می‌گوید: پیش از انقلاب فیلم‌های هندی، فارسی و‌هالیوودی در سینماهای کشور اکران می‌شد و تمامی صندلی‌ها پر از بیننده بود، اما در حال حاضر نه تنها مجوز پخش این فیلم‌ها را نداریم؛ بلکه به تعداد انگشتان دست هم فیلم خوب ساخته نمی‌شود.

سعیدی‌پور با اشاره به تشویق‌های‌ شهرداری برای ساخت پردیس‌های سینمایی، افزود: به ازای هر صندلی که در یک مجتمع تجاری به سالن سینما اختصاص یابد یک متر مربع فضای تجاری در اختیار سازندگان پروژه قرارمی گیرد، اما با وجود این فاکتور تاکنون بخش خصوصی پا جلو نگذاشته است.

وی در پاسخ به این سوال که آیا چنین طرح‌های تشویقی منجر به سوءاستفاده ابزاری از اسم سینما نخواهد شد؟ گفت: در دنیای امروز تبدیل صرفا یک زمین به سینما جذابیتی برای کشاندن مردم به سالن‌های سینما ندارد. وجود مجتمع‌های تجاری و تنوع سالن‌های سینما امری ضروری است.

سعیدی‌پور ادامه نوسازی‌ها و ساخت‌وساز‌ها را اجتناب‌ناپذیر دانست و ادامه داد: در تهران بسیاری از سینما‌ها در لاله زار، جمهوری و ولیعصر هستند که طی ۳۵ سال گذشته دستی به سر و رویشان کشیده نشده است و بسیاری هم متروکه و به انبار تبدیل شده‌اند.

ونک تا تجریش کمبود سالن سینما دارد

جمال ساداتیان، مدیر سینما «قلهک» است؛ سینمایی که با سالن ۳۰۰ نفره فیلم‌های روز سینمای دنیا را اکران می‌کند و به دلیل فضایی برخوردار از گل‌وگیاه به پردیس سینمایی قلهک معروف شده است. ساداتیان با بیان این مطلب که یک صندلی سینما حدود ۸ تا ۱۰ میلیون ریال هزینه دارد، افزود: اگر مصوبه‌ای که زمان آقای خاتمی مطرح شد طی این سال‌ها اجرا شده بود هم اکنون با معضل کمبود سالن سینما روبه‌رو نبودیم، اما شهرداری گارد خود را که در آن زمان قوت بیشتری داشت از روی این مصوبه شورای شهر برنداشته است. ساداتیان در پاسخ به این سوال که آیا شرایط اقتصادی و فرهنگی سینمای کشور پتانسیل ایجاد پردیس‌های جدید را دارد یا خیر؟ گفت: در منطقه ونک تا تجریش که سینما و تئا‌تر جزو سبد فرهنگی خانواده‌ها است و مشکلی از لحاظ مالی برای ساکنان این منطقه وجود ندارد به شدت با کمبود سالن سینما روبه‌رو هستیم.

مدیر سینما «قلهک» منطقه یک تهران را برای ساخت پردیس سینمایی بازارهدف قرار و ادامه داد: در منطقه پاسداران، زعفرانیه و تجریش حداقل به ۶ تا ۷ پردیس سینمایی که دارای ۵ تا ۶ سالن سینما باشد نیاز است، اما به دلیل عدم‌حمایت و مشوق‌های فرهنگی ازسوی دولت و شهرداری بخش خصوصی تمایلی برای ورود به این حوزه ندارد.

وی افزود: گرانی زمین در این منطقه و عوارض‌هایی که باید پرداخت شود برای سرمایه‌گذاران جذابیتی ایجاد نمی‌کند.

تهران به ۵۰ پردیس نیاز دارد

هادی منبتی، مدیرعامل موسسه تصویر شهر درباره پتانسیل‌های سینمایی کشور با اشاره به اینکه طبق استانداردهای جهانی شهر به جمعیتی اطلاق می‌شود که دارای حداقل یک سالن سینما باشند، می‌گوید: با این تعریف بیش از هزار شهر ما فاقد سالن سینما هستند و بیشتر روستاهای بزرگ به حساب می‌آیند.

مدیرعامل موسسه تصویر شهر معتقد است: به‌رغم اینکه ایران از لحاظ تولید و ساخت فیلم جز ۱۴ـ۱۵ کشور اول دنیا است و هیچ جایزه جشنواره معتبر در دنیا نیست که ایران از آن بی‌بهره باشد، اما از نظر سالن سینما به شدت فقیر است.

منبتی تعداد پردیس‌های موجود در تهران را ۱۴ عدد اعلام می‌کند و ادامه می‌دهد: پردیس به مجموعه فرهنگی، تفریحی، موسیقی، گالری و وجود فضایی برای کودکان گفته می‌‌شود که با این تعریف بیشتر از ۵ پردیس در تهران وجود ندارد.

وی در پاسخ به این سوال که با توجه به برآوردهای صورت‌گرفته تهران نیاز به چه تعداد پردیس سینمایی دارد، می‌گوید: این کلان‌شهر برای راضی نگه‌داشتن مشتاقان خود و ارائه سرویس به کلیه شهروندان به ۵۰ پردیس سینمایی نیاز دارد.

مدیرعامل موسسه تصویر شهر ادامه می‌دهد: مشوق‌های شهرداری برای ترغیب سرمایه‌گذاران کافی نیست؛ اما اجرای آن در تهران و شهرستان‌ها تا حدودی می‌تواند راهگشا باشد.