تنها روشنفکر عینکی!

فرهنــــگ و هنر- امـروز هفتادوپنجمین سالروز تولد وودی آلن، بازیگر، کارگردان، ‌فیلمنامه ‌نویس، کمدین و نوازنده‌ سرشناس سینمای آمریکا است. وودی آلن متولد اول دسامبر ۱۹۳۵ در نیویورک، از بزرگ‌ترین فیلمسازان معاصر سینمای جهان به‌شمار می‌رود. سرعت بالا در تولید فیلم یکی از ویژگی‌های بارز وودی آلن است که کارنامه‌ سنگینی شامل آثار کمدی و فیلم‌های بلند را برای وی رقم زده است.

آلن که ‌فیلمنامه ‌ آثارش را خودش می‌نویسد، از فلسفه، ادبیات و روانشناسی به‌عنوان پایه‌های اصلی ساخت فیلم‌هایش بهره گرفته است.

وی بعد از پایان دوران دبیرستان به دانشگاه نیویورک رفت، اما هرگز نتوانست در رشته‌ فیلم و ارتباطات موفق باشد و سرانجام از آنجا اخراج شد. در ۱۹سالگی شروع به نگارش سناریو برای مجموعه‌های تلویزیونی کرد و تبحرش در این زمینه درآمد وی را از هفته‌ای ۷۵ دلار به هفته‌ای ۱۵۰۰دلار رساند.

بعد از سال‌ها نگارش فیلمنامه، آثار کمدی و مطالب انیمیشن برای مجلات، وودی آلن در سال ۱۹۶۵ اولین‌بار وارد دنیای سینما شد و فیلمنامه‌ تازه چه خبر، پیشی؟ را نوشت، اما به‌عنوان کارگردان در سال ۱۹۶۶ بود که فیلم چه خبر، سوسن ببری را ساخت و یک ‌سال بعد در فیلم کازینو رویال از سری فیلم‌های جاسوسی «جیمز باند» ایفای نقش داشت.

فیلم‌های پول‌ رو بردار و فرار کن (۱۹۶۹)، موزها (۱۹۷۱)، عشق و مرگ (۱۹۷۵) و خواب آلود (۱۹۷۳) از دیگر تجربیات فیلم‌سازی وودی آلن در سال‌های اولیه‌ کارگردانی بودند که بیشتر آنها مضامین کمدی داشتند.

البته در این سال‌ها وی بازیگری را رها نکرد و در آثاری چون دوباره سعی کن سام در سال ۱۹۷۲ و جبهه در سال ۱۹۷۶ نقش‌آفرینی داشت. نقطه اوج شهرت و موفقیت وودی آلن در سال ۱۹۷۷ با فیلم آنی هال رقم خورد؛ فیلمی که جایزه‌ اسکار بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را برای وی به‌همراه آورد و دایانا کیتون را نیز به اسکار بهترین بازیگر زن رساند. این فیلم که پایه‌گذار استاندارد جدیدی برای آثار کمدی رمانتیک مدرن محسوب می‌شود، از سوی انجمن فیلم آمریکا در رتبه‌ چهارم بهترین آثار کمدی و در رتبه‌ ۳۵ بهترین فیلم‌های تاریخ سینما قرار گرفته است.

وودی آلن دو سال بعد فیلم منهتن را ساخت که نامزد اسکار بهترین ‌فیلمنامه شد. این فیلم سیاه و سفید به‌نوعی ابراز احترام او به زادگاهش نیویورک است و همچون دیگر آثار آلن، فرهیختگان طبقه ثروتمند جامعه شخصیت‌های اصلی آن را تشکیل می‌دهند.

البته نباید فراموش کرد که این کارگردان آمریکایی در فاصله میان ساخت فیلم‌های منهتن و آنی هال، فیلم صحنه‌های داخلی را در سال ۱۹۷۸ ساخت که برای آن بار دیگر نامزد اسکار بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه شد.

از نقاط درخشان کارنامه سینمایی وودی آلن، عملکرد بی‌نظیر او در جوایز اسکار است. او در مجموع ۱۴بار نامزد اسکار بهترین فیلمنامه و هفت‌بار نامزد بهترین کارگردانی شد که در این میان فقط دو بار در بخش بهترین ‌فیلمنامه و یک‌بار در بخش بهترین کارگردانی موفق به کسب اسکار شد.

با آغاز دهه‌ ۸۰، فیلم‌های وودی آلن، حتی آثار کمدی او، رنگ و بوی فلسفی گرفتند و آثاری چون سپتامبر و خاطرات اکلیلی به ‌شدت تحت تاثیر آثار کارگردانان اروپایی چون اینگمار برگمن و فدریکو فلینی قرار گرفتند. در اواسط این دهه، آلن المان‌های کمدی و تراژیک را با یکدیگر در آمیخت و در فیلم‌هایی چون هانا و خواهرانش(۱۹۸۵) و جرم‌ها و بزهکاری‌ها (۱۹۸۹) دو داستان متفاوت در انتهای فیلم به یکدیگر مرتبط می‌شوند. وی با فیلم هانا و خواهرانش موفق به کسب اسکار بهترین ‌فیلمنامه شد؛ هرچند در کسب اسکار بهترین کارگردانی ناکام ماند.فیلم رز بنفش قاهره از نگاه مجله تایم یکی از ۱۰۰ فیلم برتر تاریخ سینما است که خود وودی آلن نیز آن را به‌همراه خاطرات اکلیلی و امتیاز نهایی یکی از سه فیلم محبوبش می‌داند.

وودی آلن طی سه دهه فیلم‌سازی افتخارات و جوایز سینمایی متعددی کسب کرده است که مهم‌ترین آنها عبارتند از: شیر طلای افتخاری جشنواره‌ ونیز در سال ۱۹۹۵، جایزه‌ یک عمر دستاورد سینمایی از جشنواره‌ سن‌سباستین در سال ۲۰۰۴ این کارگردان سرشناس چندی قبل از کیفیت فیلم‌های هالیوودی به شدت انتقاد کرد.