فرآیند ایجاد تحولات گسترده در مهم‌ترین رویداد سینمایی ایران آغاز شد
دگردیسی جشنواره فجر در ۰۴سالگی
فیلم‌های برتر ۳۹ دوره پیشین دوباره روی پرده می‌روند
اگر فیلم‌های منتخب 39 دوره پیشین برای عموم روی پرده برود، باید منتظر یکی از عظیم‌ترین دوره‌های جشنواره فیلم فجر باشیم. اتفاقی که بی‌تردید، به‌عنوان نقطه‌عطفی در تاریخ سینمای ایران ثبت خواهد شد. البته همه چیز به وضعیت شیوع کرونا بستگی دارد. به هر روی چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر به دبیری مسعود نقاش‌زاده، از ۱۲ تا ۲۲ بهمن ۱۴۰۰ و احتمالا بدون مراسم افتتاحیه در تهران بر پا خواهد شد. برنامه زمان‌بندی جشنواره نیز در دسترس قرار گرفته است تا نظم و دیسیپلین جشنواره از همین حالا مورد تاکید و توجه قرار گرفته باشد. اما آیا در ادامه هم جشنواره می‌تواند رضایت مهم‌ترین مخاطبانش یعنی مردم و سینماگران را جلب کند؟
دو بخش فرهنگی و رقابتی
جشنواره در چهلمین دوره دو بخش عمده دارد؛ فرهنگی و رقابتی. اما منظور از بخش فرهنگی چیست؟ احتمالا پایان چهارمین دهه این رویداد، جنبه نمادین دارد و از این منظر نگاهی ویژه به این دوره است و شاید در همین راستا در مقررات این دوره از جشنواره که به تازگی اعلام شد، بخشی از برنامه‌های جنبی جشنواره ذیل عنوان «بخش فرهنگی» به این موضوع بپردازد. به طور دقیق‌تر، طبق گزارش‌های رسانه‌ای، بخش‌های فرهنگی دربردارنده بخش گنجینه‌های سینمای ایران شامل نمایش منتخبی از بهترین فیلم‌های دوره‌های گذشته جشنواره فیلم فجر، همایش‌های علمی سینمای ایران، نشست‌های مطبوعاتی سینمای ایران، بزرگداشت و نکوداشت سینماگران ایران است. اغلب این بخش‌ها در دوره‌های پیشین نیز برپا بوده و بخش متفاوت، نمایش بهترین فیلم‌های 39دوره پیشین جشنواره فجر است که البته همان‌طور که گفته شد مشخص نیست در کاخ جشنواره انجام خواهد شد یا برای عموم مخاطبان سینما خواهد بود. در بخش‌های رقابتی نیز، مسابقه فیلم‌های سینمای ایران (سودای سیمرغ)، مسابقه فیلم‌های مستند سینمایی و مسابقه فیلم‌های کوتاه داستانی سه بخش اصلی است و تنها تغییر رخ‌داده، چنین است: «فیلم‌ها در هیچ‌یک از رویدادها، جشنواره‌ها و بازار‌های سینمایی داخلی و خارجی به نمایش درنیامده باشند.» که با این رویکرد شماری از فیلم‌های سینمایی که در ماه‌های اخیر در جشنواره‌های بین‌المللی حضور داشته‌اند یا در ماه‌های پیشین در این رویدادها حضور خواهند داشت، از این فرصت محروم خواهند شد.
همچنین در مقررات تاکید شده فیلم‌ها باید در هیچ یک از سامانه‌های نمایش عمومی، هیچ‌گونه نمایشی نداشته باشند و درواقع نمایش اول در این بخش نیز مورد تاکید قرار گرفته است. این رویکرد در حالی در پیش گرفته‌شده که به واسطه شیوع کرونا، فیلم‌های باکیفیت کم‌شماری تولید شده‌اند که انتخاب ۲۲ فیلم از میان آنها برای بخش سودای سیمرغ بسیار دشوار است.
اتمام حجت در زمان‌بندی
برای این دوره از جشنواره به صراحت تاکید شده در صورت عدم ارائه نسخه نهایی فیلم تا تاریخ مقرر (۲۵ دی ۱۴۰۰) به دبیرخانه جشنواره، نام فیلم از فهرست متقاضیان شرکت در جشنواره خارج و فیلم یا فیلم‌های رزرو هیات انتخاب، با نظر دبیر جایگزین خواهد شد که البته باید دید این مقررات رعایت خواهد شد یا همچون دوره‌های پیشین به نفع ورود برخی فیلم‌ها نادیده انگاشته خواهد شد. نکته قابل توجه اینکه تاکید شده جدول نمایش فیلم‌های بخش مسابقه سینمای ایران در تاریخ ۲۶ دی اعلام خواهد شد و بر اساس این جدول، سامانه فروش بلیت فیلم راه‌اندازی خواهد شد.
پایان جایزه‌های مشترک
هیچ جایزه‌ای در بخش رقابتی به‌طور هم‌ارزش میان دو یا چند اثر تقسیم نمی‌شود و در واقع در این دوره از جشنواره جایزه مشترکی در کار نخواهد بود؛ اقدام مهمی که در جشنواره جهانی فیلم فجر رعایت شده و همچون همه جشنواره‌های معتبر جهان رعایت می‌شود، دبیر، انتخاب‌کننده فیلم‌ها است،اما همچنان در جشنواره ملی رعایت نشده و این دوره از جشنواره نیز هیات‌های انتخاب و داوری خواهد داشت. با وجود آنکه با حذف نگاتیو و برخی فرآیند‌های فنی، فاصله گذاری میان فیلم‌های سینمایی و ویدئویی ممکن نیست، این قاعده اشتباه از دوره‌های پیشین برجای مانده و تاکید شده فیلم اول فیلمی است که توسط کارگردانی ساخته شده که برای اولین بار یک فیلم سینمایی داستانی را با اخذ پروانه ساخت سینمایی و مجوز‌های قانونی از نهادهای مربوطه، کارگردانی کرده و پیش از آن هیچ فیلم سینمایی از وی به نمایش عمومی درنیامده باشد. بنابراین شماری از فیلم‌ها که فاقد این پروانه هستند، حتی با وجود کیفیت بالا، شانس حضور در جشنواره چهلم را نخواهند داشت.
