سرنوشت رسانه تاریخ‌ساز در ایران
امروز سالروز تولد رادیو است
مشخص نیست اولین جمله‌ای که چهارم اردیبهشت ۱۳۱۹ از تهران پخش شد چه جمله‌ای بوده است. البته درباره اولین گوینده هم اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی از «طوسی حائری» به عنوان اولین گوینده رادیو در ایران نام می‌برند و برخی نام «قدسی رهبری» را مطرح می‌کنند که گویندگی مراسم افتتاحیه را برعهده داشته است. با این حال کسانی که راه‌اندازی اولین رادیو را برعهده داشتند بسیار قابل توجهند و افرادی همچون سعید نفیسی، ملک‌الشعرای بهار، محمد حجازی، عبدالرحمن فرامرزی، حسینقلی مستعان، ابوالقاسم پاینده، ابوالقاسم اعتصام‌زاده و مشفق همدانی در راه‌اندازی این رسانه نقش داشتند و در بخش‌های مختلف فعالیت می‌کردند. رادیو تهران در محل فعلی باغ موزه قصر (زندان قصر سابق) در حوالی سید خندان تاسیس شد. ساختمان رادیو دو طبقه داشت و طبقه اول شامل اتاق انتظار و دستگاه‌های فرستنده و تقویت‌کننده بود و طبقه دوم دیوارهای سیمانی داشت و تبدیل به استودیو شده بود. بعدها ساختمان فعلی رادیو در میدان ارگ تبدیل به استودیوی پخش اخبار شد و رادیو گسترش پیدا کرد تا اینکه در دهه سی رادیو ایران پایه‌گذاری و از رادیو تهران جدا شد.
قیمت رادیو در بازار
در ابتدای جنگ جهانی دوم با وجود اینکه ایران اعلام بی‌طرفی کرده بود، همه می‌دانستند رضاشاه به آلمان تمایل دارد. رادیوهای آلمانی هم بیشتر از ساخته‌های دیگر کشورها در بازار تهران دیده می‌شد. رادیو گران بود و تنها قشر خاصی می‌توانستند صاحب این جعبه جادویی شوند. در آن سال‌ها و تا سال ۱۳۲۴ در تهران فقط هفت مغازه رادیو می‌فروختند. رادیوهای آن دوره برقی و چوبی بزرگ بودند و ساخت آلمان. این رادیوها حدود 1500 تا 2هزار تومان قیمت داشتند و نوع دیگری از همین رادیوها هم موجود بود که قیمتش هزار تومان بود. هر کس رادیو می‌خرید باید به شهربانی مراجعه می‌کرد و جواز می‌گرفت و سپس فروشنده رادیو به منزل خریدار می‌رفت و دستگاه را نصب می‌کرد. در برخی خانه‌ها که برق نداشتند از رادیوی باتری دار استفاده می‌شد. باتری‌های این رادیوها بزرگ بود و در خارج از جعبه رادیو قرار می‌گرفت و پس از خالی شدن دوباره شارژ می‌شدند.چون همه قشرها توان خرید رادیو را نداشتند، به همین خاطر در میدان توپخانه، چند بلندگو نصب کردند تا برنامه‌های رادیو به گوش مردم برسد. در سال‌های بعد رادیوهایی وارد شد که با باتری خشک کار می‌کرد. این رادیوها را با باتری آن وارد می‌کردند که مشهورترین آن «آندریا» نام داشت. بعدها رادیوی ترانزیستوری آمد که باعث شد قیمت رادیو کاهش یابد و خانواده‌های بیشتری بتوانند به برنامه‌های آن گوش کنند.
موسیقی ناب با اجرای بزرگان
رادیو در همان روزهای تاسیس به موسیقی روی خوش نشان داد. به گزارش سایت تاریخ ما، ادیب خوانساری اولین خواننده مرد در رادیو بود. جدا از خوانندگان، نوازندگان و موسیقیدانان بزرگی هم کارشان را در رادیو عرضه کردند و توانستند موسیقی ایرانی را چند پرده بالاتر ببرند. استادانی همچون ابوالحسن صبا، مرتضی محجوبی، مهدی خالدی، مرتضی نی داوود، علی تجویدی و جوانانی همچون همایون خرم سلیقه موسیقایی مردم ایران را ارتقا دادند. هنگامی که رادیوی تهران آغاز به کار کرد، بخش موسیقی رادیو به عهده کمیسیونی گذاشته شد که جزو تشکیلات سازمان پرورش افکار بود. البته پس از تشکیل اداره تبلیغات امور هنری، موسیقی نیز به اداره موسیقی کشور سپرده شد که مطابق آن موسیقی ایرانی توسط هیات‌نوازندگان و موسیقی اروپایی به وسیله ارکستری از استادان و هنرجویان هنرستان عالی موسیقی تهیه می‌شد و غیر از این دو قسمت، بقیه ساعت‌ها پخش موسیقی با صفحه برگزار می‌شد. ابراهیم آژنگ در سال ۱۳۱۹ سمت معاونت اداره موسیقی کشور را بر عهده داشت و تمرینات گروه موسیقی رادیو بر عهده او بود. نوازندگان و خوانندگان رادیو چند ساعت قبل از اجرای زنده برنامه در اداره موسیقی کشور حاضر می‌شدند و زیر نظر آژنگ به تمرین موسیقی می‌پرداختند. از آذر ۱۳۳۰ ارکستری به نام ارکستر نوین تشکیل شد که رهبری آن را استاد علینقی وزیری بر عهده داشت و اولین ارکستری بود که آهنگ‌های موسیقی ایرانی را با هارمونی اجرا می‌کرد. خواننده آن هم عبدالعلی وزیری بود. این ارکستر آهنگ‌های بی‌کلام نیز اجرا می‌کرد. این تجربه موفق باعث شد تا پایه موفق‌ترین برنامه موسیقی در تاریخ رادیوی ایران، یعنی برنامه «گلها» شکل بگیرد. در میانه دهه 30، اولین برنامه گلها از رادیو تهران پخش شد و به مدت 22 سال و تا پیروزی انقلاب در قالب صدها برنامه پخش شد.
رادیوی انقلابی
وقوع انقلاب اسلامی باعث شد دوره تازه‌ای در حیات رادیو رقم بخورد. احمد کسیلا روز ۲۲ بهمن۵۷ و در حالی که بسیاری از کارکنان رادیو و تلویزیون ملی ایران در اعتصاب بودند به همان ساختمان رادیو در پل سیدخندان رفت و گفت: «این جا تهران است. صدای راستین ملت ایران. صدای انقلاب» و چند ساعت بعد در غروب همان روز که پیروزی انقلاب قطعی شد، جمشید عدیلی پشت میکروفن رفت و گفت این صدای انقلاب ایران است. و پیروزی قطعی انقلاب و عصر تازه رادیو را اعلام کرد.
