پاتک به داوری‌ها

اهدای جوایز بخش بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر زن و بهترین بازیگر مرد به فیلم شبی که ماه کامل شد، حاشیه‌های زیادی ساخت. این در حالی بود که تقریبا هیچ کس به سیمرغ بازیگر نقش مکمل زن که برای بازی در همین فیلم به فرشته صدرعرفایی اهدا شد، اعتراضی نکرد. بازی خوب و کامل صدرعرفایی در شبی که ماه کامل شد، راه را بر همه نقدها بست. اگرچه اختلاف نظر داوران با مردمی که در سینماها فیلم‌ها را تماشا کرده‌اند، همیشگی و طبیعی بوده است. به‌طور کلی سیمرغ بلورین «بهترین فیلم از نگاه تماشاگران» از دوره شانزدهم جشنواره فیلم فجر و در سال ۷۶ به این رویداد سینمایی اضافه و رفته‌رفته بر اهمیت آن افزوده شد. اما طی ۲۲ سال تنها چهاربار نظر مردم و داوران در انتخاب بهترین فیلم، یکی بوده است. فیلم‌های ماجرای نیمروز در سال ۹۵، رخ دیوانه در سال ۹۳، به رنگ ارغوان در سال ۱۳۸۸ و آژانس شیشه‌ای در سال ۱۳۷۶ توانستند همزمان نظر داوران و مردم را جلب کنند. اما امسال منتقدان نیز نظرهایی بسیار متفاوت با داوران داشتند. این اتفاق شکاف بسیار عمیق میان نظر داوران و بسیاری از منتقدان و مردم را نشان می‌دهد. همین موضوع سبب شده تا انتقادها از داوری بسیار بیشتر شود. حاشیه‌های مربوط به جنجالی‌ترین جوایز امسال را مرور می‌کنیم.

بهترین بازیگر مرد: هوتن شکیبا برای بازی در فیلم «شبی که ماه کامل شد»، سیمرغ این بخش را گرفت. اما این بخش، شاید پررنگ‌ترین حاشیه‌ها را به دنبال داشت. او برای این جایزه در کنار نوید محمد‌زاده، پیمان معادی، امین حیایی و حامد بهداد نامزد شده بود. بسیاری از منتقدان و مردم معتقد بودند که سیمرغ بازیگری امسال حق نوید محمدزاده برای بازی در فیلم سرخپوست است. حتی مسعود فراستی که معمولا سرسختانه با فیلم‌ها برخورد می‌کند، فیلم سرخپوست و بازی محمدزاده در آن را تحسین کرده و گفته بود: «پیش‌بینی‌ام در بازیگری این است که امسال به‌طور اساسی سیمرغ حق یک بازیگر است که در دو فیلم «سرخپوست» و «متری شیش و نیم» نامزد شده است اما به او جایزه نمی‌دهند و به بازیگران فیلم «شبی که ماه کامل شد» جایزه می‌دهند. این پیش‌بینی من است که اگر درست در بیاید، وای به جشنواره و وای به هیات داوران، امیدوارم که پیش‌بینی‌ام درست در نیاید.» با این حال وقتی شکیبا جایزه را برد، محمدزاده در صفحه اینستاگرامش به زبان کردی به او تبریک گفت. هر دوی این بازیگران کرد هستند. در کمتر از نیم روز از انتشار این پست حدود ۱۰ هزار نفر برای محمدزاده کامنت نوشتند و بسیاری از آنها ضمن تبریک به شکیبا گفتند که سیمرغ حق نوید بوده است. اما این همه ماجرا نبود. سیدمحمود رضوی تهیه‌کننده فیلم «ماجرای نیمروز: رد خون» در اظهار نظری، اعتبار اولیه داوران جشنواره فیلم فجر را زیر سوال برد و نوشت: «در تیتراژ و فرم‌های جشنواره فجر جواد عزتی را به‌عنوان بازیگر نقش اول مرد اعلام کرده بودیم و در کمال تعجب نام آقای عزتی به‌عنوان نامزد نقش مکمل مرد توسط هیات داوران جشنواره فجر اعلام شد.»

بهترین بازیگر زن: الناز شاکردوست برای بازی در فیلم «شبی که ماه کامل شد» سیمرغ این بخش را گرفت. شاکردوست در این فیلم بازی خوبی داشت، منتقدان جایزه او هم البته کمتر بودند با وجود این، همچنان برخی از سینمادوستان و منتقدان سینما اعتقاد دارند که بازی شاکردوست در کنار دیگر نامزدهایی که برای این بخش انتخاب شده بودند، شایسته سیمرغ نبود. در این بخش علاوه بر الناز شاکردوست، مهناز افشار، ژاله صامتی، بهنوش طباطبایی و فاطمه معتمدآریا هم نامزد دریافت سیمرغ بودند. مهنار افشار در واکنش به سیمرغ نگرفتنش نوشت: «بعضی وقت‌ها دیده نشدن و جایزه نگرفتن به نفع بعضی آدم‌ها میشه، نه اینکه دلم سیمرغ نمی‌خواست، که اتفاقا می‌خواست. من تافته خوبی برای جشنواره امسال نبودم.»

بهترین بازیگر مکمل مرد: جایزه این بخش به علی نصیریان برای بازی در فیلم «مسخره‌باز» رسید. اولین منتقد این جایزه خود نصیریان بود. نصیریان که به تازگی همسرش را از دست داده است، در سخنان تلخی گفت: «من تا حالا سیمرغ نگرفته بودم. در این چهل سال سیمرغ نداشتم.داوران لطف کردند و به من سیمرغ درجه ۲ دادند.» این طعنه تلخ به داوران جشنواره با انتقاد دیگران هم ادامه پیدا کرد. بابک حمیدیان در نامه‌ای سرگشاده و انتقادی به دبیر جشنواره فیلم فجر نوشت: «آقای دبیر، متاسفم برای هیات داوران شما در جشنواره ۳۵ که اسم بزرگ و باشکوه بانو ثریا قاسمی را با عنوان کوچک نقش مکمل زن آغشته کرد. متاسفم برای هیات داوران شما در جشنواره ۳۶ که اسم بزرگ و باشکوه جمشیدخان هاشم‌پور را با عنوان کوچک نقش مکمل مرد آغشته کرد. و متاسفم برای هیات‌داوران شما در جشنواره ۳۷ که باز هم برای خلاصی خود از قضاوت حرفه‌ای، اسم بزرگ و باشکوه عالیجناب علی نصیریان را با عنوان کوچک نقش مکمل مرد آغشته کرد. آقای دبیر جشنواره که هر سال انسان پیچیده‌تری می‌شوید و هر سال فاصله‌تان را از ما بیشتر می‌کنید، شما و جشنواره‌تان سال قبل با ترس مطلق و البته غیرقانونی دو سیمرغ را برای بازیگر نقش اصلی زن این فستیوال در نظر گرفتید، اما هنوز جرات پیدا نکردید تا نام‌های بزرگ را کنار نام‌های کوچک ما قضاوت نکرده و از این ستون‌های بی‌رقیب تنها تحت عنوان یک عمر فعالیت هنری تقدیر کنید.»

جایزه هنر و تجربه: جایزه این بخش به همایون غنی‌زاده برای فیلم «مسخره‌باز» اهدا شد. او در حالی این جایزه را گرفت که برای دریافت جایزه «نگاه نو» روی صحنه نرفته و سیمرغ این بخش را تحریم کرده بود. این حرکت عجیب غنی‌زاده واکنش‌های تندی در پی داشت. تقریبا همه منتقدان و کارشناسان و دوستداران سینما علیه او موضع گرفتند اما شاید پربازتاب‌ترین واکنش از سوی مهرزاد دانش داور این دوره سودای سیمرغ بود که نوشت: «لوس‌بازی زننده جوانک تازه‌کاری با رفتارهای تهوع‌آور متظاهرانه‌اش در ادا درآوردن کژفهمانه از براندوی بزرگ و پذیرش/ عدم پذیرش ادواری جایزه‌اش، از میزان شعور اجتماعی‌اش رونمایی‌ای جانانه به عمل آورد، نشان داد این جایگاه نیاز به مراقبت بیشتر دارد.» اما این همه ماجرا نبود. گروه هنر و تجربه خود نیز به اهدای این جایزه واکنش نشان دادند. جشنواره فجر امسال در اقدامی عجیب بدون دعوت از گروه هنر و تجربه و بدون حضور نماینده این گروه، چنین جایزه‌ای اهدا کرد. این گروه در بیانیه‌ای از جشنواره خواست یا نام جایزه را تغییر بدهد یا از نماینده این گروه در داوری فیلم‌های این بخش دعوت کند.

بهترین فیلم: جایزه بهترین فیلم به «شبی که ماه کامل شد» به کارگردانی نرگس آبیار رسید. این جایزه آب پاکی را روی دست دیگر فیلم‌ها ریخت. حتی سرسخت‌ترین مدافعان فیلم آبیار از نادیده گرفتن فیلم‌هایی مثل ماجرای نیمروز: رد خون، سرخپوست و متری شیش و نیم، متعجب و شگفت‌زده بودند. اما دیگر کارشناسان هم از نادیده گرفتن کامل برخی فیلم‌ها گله‌مند بودند. علیرضا رئیسیان که امسال فیلم «مردی بدون سایه» را در جشنواره داشت، در اعتراض به این شیوه داوری اعلام کرد که دیگر در جشنواره فیلم فجر شرکت نخواهد کرد. برخی رسانه‌ها نیز با مرور سوابق و رزومه داوران جشنواره، سطح علمی و تجربی آنان را برای داوری در سطح جشنواره فیلم فجر، ناکافی دانستند.