کارشناسان از آسیب‌های نبود قانون کپی رایت می‌گویند
سکوی پرش ایران به بازارهای جهانی کتاب
به گزارش خبرگزاری «تسنیم» مجید جعفری‌اقدم، مدیر آژانس ادبی‌پل که رایت برخی از کتاب‌های ایرانی را به ناشرانی از چین، ترکیه و... فروخته است، در این زمینه می‌گوید: در مقایسه با موضوعات دیگر ادبیات کودک و نوجوان ما در حوزه مبادلات رایت از اولویت برخوردار است، این امر چند دلیل عمده دارد، اول اینکه موضوعات کودک معمولا موضوعات فرامنطقه‌ای و فراملی و مناسب برای همه کودکان است، بنابراین مخاطب خاص در گستره جغرافیایی خاص ندارد. وی ادامه می‌دهد: دوم اینکه کتاب کودک هم محتواست و هم تصویر. هم تصویرش فروخته می‌شود و هم متنش. با توجه به اینکه تصویرگران ما در دهه اخیر موفقیت‌های بسیاری در جشنواره‌های بین‌المللی داشته‌اند، این موفقیت‌ها خواه ناخواه به کتاب‌های کودک ما نیز سرایت کرده است. بنابراین این ویژگی‌ها موجب شده است که مشتری‌های کتاب‌های ایرانی نسبت به کتاب‌های دیگر بیشتر باشد.
جعفری‌اقدم تصریح می‌کند: اگر به آمار فروش رایت سال گذشته و امسال نگاه کنیم، به‌راحتی می‌شود، گفت بالاتر از ۸۰درصد رایتی که فروخته شده در حوزه کودک و نوجوان است، به‌خصوص کتاب‌هایی که به‌صورت مجموعه‌ای و سری هستند، یا کتاب‌هایی که ادبیات کلاسیک را به زبان امروزی برای کودکان و نوجوانان بازخوانی کردند، بیشتر مورد استقبال قرار گرفته است. وی به حوزه جغرافیایی استقبال از کتاب‌های ایرانی نیز اشاره کرده و می‌گوید: عمدتا کشورهایی که با ما قرابت‌های فرهنگی بیشتری دارند علاقه‌مندی بیشتری برای این کار نشان می‌دهند، اما نمی‌توان خط‌کشی دقیقی کرد که کدام کشورها بیشتر است. ترکیه اگرچه با تصویرگری کتاب‌های ایرانی مشکل دارد، اما متن بسیار مورد پسندش است . جعفری‌اقدم همچنین با اشاره به تجربیات غیرموفق در این بازاراضافه می‌کند: یکسری از کتاب‌ها ویژه مخاطب داخلی نوشته می‌شود که خواهان بین‌المللی ندارد؛ برخی کتاب‌های مذهبی که بیشتر تبلیغی است تا ترویجی نیز خواهان چندانی ندارد، اما در این میان کتاب‌های مذهبی که مباحث عام دین اسلام چون خداشناسی، معارف اسلامی و الهی را بیان می‌کنند بسیار خواهان دارد، حتی ناشرانی از کشورهای اروپایی چون ایتالیا از این کتاب‌ها استقبال کرده‌اند.
قطعا معرفی صحیح و حرفه‌ای آثار به بازارهای جهانی در موفقیت در این مسیر حرف اول را می‌زند؛ موضوعی که به نظر می‌رسد ما در سال‌های اخیر در آن چندان موفق نبوده‌ایم، عبدالعظیم فریدون، مدیر انتشارات محراب قلم، در این‌باره معتقد است که ناشران کودک و نوجوان باید برای معرفی ادبیات کودک و نوجوان ایران به جهان در نمایشگاه‌های بین‌المللی حضور فعال‌تری داشته باشند، اما وجود دو مشکل مانع از حضور ناشران در نمایشگاه‌های بین‌المللی شده است؛ نبود قانون کپی‌رایت در کشور و نداشتن صرفه اقتصادی در شرایط فعلی. او بر تقویت آژانس‌های ادبی به‌عنوان مراکز موفق در این زمینه تاکید می‌کند و معتقد است که ادبیات کودک و نوجوان پس از انقلاب رشد چشمگیری داشته و همین موضوع منجر به موفقیت این حوزه در عرصه جهانی خواهد شد.
مدیر انتشارات محراب‌قلم در این‌باره بیشتر توضیح می‌دهد و می‌افزاید: در این رابطه دو مانع وجود دارد؛ نخست بحث کپی‌رایت است. نگاهی که ناشران خارجی به ناشران ایرانی دارند، نگاه مثبتی نیست، چرا؟ چون قانون کپی‌رایت نداریم. دومین مانع، نبود صرفه اقتصادی برای ناشر است، با وجود این نگاه‌ها، حضور ناشران در این نمایشگاه‌ها سودآوری اقتصادی را به همراه ندارد؛ به همین دلیل الان چند سال است که انجمن فرهنگی ناشران کودک و دو سال است که انجمن نویسندگان کودک، کتاب ناشران را به نمایشگاه‌های بین‌المللی می‌برند و به نوعی تجمیع کردند تا بتوانند این مشکل را حل کنند؛ بنابراین به نظرم مشکل کپی‌رایت به مشکل اقتصادی دامن زده است. فریده خلعتبری مدیر انتشارات شباویز که فعالیت‌های بسیاری در زمینه فروش رایت کتاب‌های ایرانی داشته‌است نیز می‌گوید: اینکه چقدر توانسته‌ایم از این ظرفیت‌ها بهره ببریم، آگاهی ندارم، اما این را بگویم که هیچ‌گاه نباید نه نویسنده و نه تصویرگری ما را دست‌کم بگیرید. هنرمندان واقعی ما کارهایی دارند که در دنیا می‌تواند مطرح شود.
وی ترجمه را مهم‌ترین مشکل در این زمینه عنوان کرده و می‌گوید: مهم‌ترین مشکل ما در این زمینه نداشتن ترجمه مناسب است، زبان کتاب‌ها قابل درک نیست وگرنه نویسندگان ما توانایی تولید آثار را دارند. از این جهت تردید به خود راه ندهید. با توجه به این مسائل، برای ما بازارهایی وجود دارد، فقط ورود به این بازارها دشوار است و نیاز به امکانات بیشتر است که شاید در اختیار ما نباشد. لیلی حائری‌یزدی، مدیر آژانس ادبی کیا از جمله افرادی است که دستی بر آتش فروش رایت کتاب‌های ایرانی در بازارهای جهانی دارد. او دلایل بسیاری برای عدم موفقیت برخی ناشران و نویسندگان جهت فروش رایت کتاب‌هایشان در بازارهای جهانی برمی‌شمرد، از رعایت نکردن قانون کپی‌رایت در ایران و سلب اعتماد ناشران خارجی نسبت به ایرانی‌ها گرفته تا انتخاب مسیری اشتباه از سوی ناشران. وی در این زمینه می‌گوید: پیشنهادم به ناشران این است که اگر می‌خواهند در نمایشگاه کتاب فرانکفورت حرفی برای گفتن داشته باشند، در طول سال روی فعالیت خود متمرکز شوند، یکی از نقص‌هایی که ما داریم، معرفی کتاب‌هایمان یا ویترین کتاب است. اینکه ما تعداد کتاب‌هایمان زیاد باشد، لزوما موفقت برایمان به همراه نمی‌آورد، اگر بر روی دو یا سه کتاب متمرکز شویم و از همین حالا با ناشران آن حوزه وارد مذاکره شویم، قرار ملاقات‌ها را از پیش تعیین کنیم، مکان آن را مشخص کنیم و... به موفقیت نزدیک‌تر خواهیم بود.
اگرچه ادبیات کودک و نوجوان ایران به نسبت ادبیات ترکیه، مالزی و حتی روسیه ادبیاتی غنی‌تر به لحاظ محتوا و تصویرگری است، اما هنوز نتوانسته جایی مطمئن برای خود در بازارهای جهانی پیدا کند، قطعا در این میان عوامل بسیاری دخیل هستند که به بخشی از آنها در این گزارش اشاره شد، اما آنچه مهم است این که ادبیات ما ظرفیت لازم برای جهانی شدن را در اختیار دارد، آنچه در اختیار نداریم ابزار معرفی آن است، فعالیت بیشتر آژانس‌های ادبی، پرهیز از حضورهای اتفاقی در نمایشگاه‌های خارجی و انتخاب متدهای حرفه‌ای در این میان تا اندازه بسیاری تسهیل‌کننده است. در سال‌های اخیر درباره قانون کپی‌رایت بحث‌های زیادی شده است و حتی قرار است همایش دو روزه «حق مالکیت ادبی؛ گفته‌ها و ناگفته‌ها» از سوی انجمن صنفی داستان‌نویسان استان تهران در شهر کاشان برگزار شود.
محمد حسینی، عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی داستان‌نویسان تهران معتقد است که نپیوستن ما به کنوانسیون جهانی برن، زیان‌های بسیاری برای کتاب‌های تالیفی ادبیات به همراه داشته است. این نویسنده با اشاره به اینکه به خاطر عدم‌رعایت کپی‌رایت جهانی، کشور ما وجهه مناسبی ندارد، گفت: اینکه ناشران آثار مهم‌ترین نویسندگان جهان را به بهای اندکی منتشر کنند، جدا ازشکل نامناسبی که در سطح جهان دارد، به تولید نویسندگان داخلی نیز صدمه می‌زند. چراکه ویترین محدود کتابفروشی‌های ما از این آثار که اغلب با ترجمه‌های متعددی بیرون می‌آیند، پرمی‌شود و فضا را برای هم‌صنفان من کوچک و کوچک‌تر می‌کند.
ارسال نظر