چرا کهنه‌کارها جایی در سینمای ایران ندارند
پیشکسوتان حاضر در جشنواره فجر
زندگی روستایی، زندگی در شهرهای کوچک، زندگی در نوارهای ساحلی، زندگی سالخوردگان و... ازجمله مواردی است که در چند سال اخیر بیش از گذشته در روایت سینماگران مهجور مانده است. این نقیصه باعث شده تا سال به سال تصویر قاب‌های سینمایی شبیه‌تر شود و آرام آرام زیبایی تفاوت‌ها از سینمای ایرانی رخت بربندد. و البته به همین دلیل هم است که سینما درگیر شخصیت‌های تکراری و ملال‌آور شده است. کاراکترهایی میانسال یا جوان که درگیر زندگی روزمره شهری در شهرهای بزرگ هستند و با پیچیدگی‌های تکراری زندگی در خانواده دست و پنجه نرم می‌کنند.مدت‌هاست پیرمردها و پیرزن‌های سینما از قصه‌های نویسندگان رفته‌اند و روستاها و شهرهای کوچک و... در کنار فرهنگ‌های قومی سرزمین ایران از قاب دوربین‌ها دور شده‌اند. برای مثال اگر کاهش حضور سالخوردگان در فیلم‌ها را هم در نظر بگیریم، می‌بینیم که همین یک موضوع، بسیاری از بازیگران پیشکسوت را بیکار کرده است. هر سال حضور پیشکسوتان و بازیگران شهرستانی در جشنواره‌ها کمرنگ‌تر می‌شود و فیلم‌ها شباهت بیشتری به هم پیدا می‌کنند.
سینمای ایران که امسال احتمالا دومین سال ۱۶۰ میلیارد تومانی خود را پشت سرخواهد گذاشت، اگر به این روال ادامه بدهد، مخاطبانش را پس خواهد زد و نردبان رکوردهایش را پله پله پایین خواهد آمد. امسال در جشنواره فیلم فجر تنها پنج بازیگر پیشکسوت در فیلم‌های بخش رقابتی حضور دارند و جالب آنکه تنها یک نفر از آنها زن است. علی نصیریان، داریوش ارجمند، اکبر عبدی و جمشید هاشم‌پور معدود بازیگران حدودا ۶۰ ساله در جشنواره امسال هستند و زری خوشکام تنها بازیگر پیشکسوت زن جشنواره سی وششم ۷۰ ساله است.این در حالی است که میانگین سنی بازیگران اصلی در فیلم‌های فجر امسال حدود ۴۵ تا ۵۰ سال است. نکته قابل توجه آن است که بازیگران اصلی فیلم‌ها، طبق روال معمول نقش شخصیت‌های جوان‌تر را بازی می‌کنند. برای مثال بازیگری که حدودا ۵۰ سال دارد معمولا (و نه همیشه) نقش یک کاراکتر ۴۰ ساله را بازی می‌کند. اگر این فرض را به عنوان اساس میانگین سنی برای شخصیت‌های درون فیلم‌ها در نظر بگیریم، می‌توانیم بگوییم که جشنواره امسال جشنواره کاراکترهای ۴۰ ساله است. در این سینما طبیعتا جایی برای پیرمردها نیست.
مردان کهنه‌کار
«امپراتور جهنم» پرویز شیخ‌طادی جدا از حاشیه‌هایی که برای حضورش در جشنواره فجر از سال گذشته تاکنون داشته، امسال با حضور یکی از بازیگران قدیمی سینما همراه است. علی نصیریان که تابستان امسال شب‌های زیادی را در سالن اصلی تئاتر شهر با نمایش «اعتراف» به کارگردانی شهاب حسینی میزبان علاقه‌مندان بود، در جشنواره فجر فیلم «امپراتور جهنم» را دارد.او سه سال قبل فیلم «ایران برگر» مسعود جعفری‌جوزانی را در جشنواره داشت ولی با وجود فیلم‌های متعددی که در طول این سال‌ها بازی کرده تاکنون سیمرغ بلورین بازیگری را از جشنواره فجر نگرفته است. بازیگر فیلم‌های «بوی پیراهن یوسف»، «ناخدا خورشید»، «گاو»، «دیوانه‌ای از قفس پرید»، «پستچی سه بار در نمی‌زند» و... در همکاری دیگری با شیخ‌طادی در فیلم «امپراتور جهنم» بازی کرده و پیش از این هم در «شکارچی شنبه» این کارگردان که امسال برای کسب دومین سیمرغ بهترین کارگردانی در بخش سودای سیمرغ رقابت می‌کند، حضور داشته است. البته این دو فیلم شباهت‌هایی به لحاظ موضوع با یکدیگر دارند و به وقایع خاورمیانه و اتفاقات تروریستی و داعش اشاره می‌کنند. دیگر بازیگر کهنه‌کار امسال جشنواره، داریوش ارجمند است که در سال‌های گذشته بیشتر در سریال‌های تلویزیونی بازی کرده است.او امسال با درام عاشقانه «ماهورا» به کارگردانی حمید زرگرنژاد به جشنواره می‌آید و در کنار او بازیگران جوانی همچون ساعد سهیلی، بهاره کیان‌افشار، یوسف مرادیان، میترا حجار، مونا فرجاد و کامران تفتی هم بازی می‌کنند.بازیگر فیلم‌های «ناخدا خورشید»، «سگ‌کشی»، «آدم برفی»، «ناصرالدین شاه آکتور سینما»، «کشتی آنجلیکا» و «اعتراض» تاکنون دوبار برنده سیمرغ بلورین جشنواره در نقش اول و مکمل برای فیلم‌های «ناخدا خورشید» و «سگ‌کشی» شده و چند بار دیگر هم کاندیدای دریافت جایزه شده است.
اکبر عبدی هم یکی دیگر از بازیگران قدیمی سینمای ایران است که در دهه گذشته گاهی با سالی بیش از سه فیلم حضور پررنگی در سینما داشته و امسال با فیلم «سوءتفاهم» احمدرضا معتمدی در جشنواره حاضر می‌شود. او که این روزها فیلم «عشقولانس» را هم بر پرده سینماها دارد، در جشنواره فیلم فجر دو بار جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را برای فیلم‌های «مادر» و «خوابم می‌آد» گرفته است.بازیگر فیلم‌های «هنرپیشه»، «اجاره‌نشین‌ها»، «دزد عروسک‌ها»، «سفر جادویی»، «ناصرالدین شاه آکتور سینما»، «دلشدگان»، «آدم برفی» و «روز فرشته» در فیلم‌های اخیرش خیلی کم فرصت تکرار نقش‌های ماندگاری را که پیش از این خلق کرده بود داشته و در فیلم جدید معتمدی هم با مریلا زارعی، کامبیز دیرباز و پژمان جمشیدی همبازی بوده است.جمشید هاشم‌پور نیز از جمله بازیگرانی است که خیلی از علاقه‌مندان به سینما نقش‌های خاطره‌انگیزی را از او به یاد دارند و امسال در دو فیلم «دارکوب» و «هایلایت» بازی او را در جشنواره می‌بینیم.او که سال گذشته فیلم «انزوا» را در جشنواره فیلم فجر داشت و چند ماه قبل هم فیلم «ملی و راه‌های نرفته‌اش» تهمینه میلانی را روی پرده داشت، در دوره‌های اخیر جشنواره فیلم‌های «من دیه‌گو مارادونا نیستم» و «هیس دخترها فریاد نمی‌زنند» را به نمایش گذاشت.
تنها زن پیشکسوت فجر ۳۶
زری خوشکام تنها بازیگر زن ۷۰ ساله در دوره سی و ششم فجر است. بازیگری که البته از سال ۵۷ و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به این سو به‌طور متوسط در هر 10 سال تنها یک فیلم بازی کرده است. او در سال 66 جلوی دوربین همسرش علی حاتمی قرار گرفت و فیلم تهران روزگار نو را بازی کرد. سال ۷۶ با فیلم جهان پهلوان تختی به کار بازیگری‌اش ادامه داد که باز هم کارگردانی‌اش را علی حاتمی بر عهده داشت، در سال ۸۲ در فیلم سیمای زنی در دوردست جلوی دوربین دامادش رفت تا سومین فیلم سال‌های پس از انقلاب را با علی مصفا تجربه کرده باشد و سرانجام در چهارمین فیلمش با نام «در دنیای تو ساعت چند است؟» که ساخته صفی یزدانیان بود، همبازی دختر و دامادش شد. خوشکام امسال در جشنواره فیلم فجر با فیلم شعله‌ور به کارگردانی حمید نعمت‌الله حضور دارد. این نخستین فیلمی است که او پس از انقلاب بازی کرده و هیچ‌یک از اعضای خانواده‌اش در آن بازیگر یا کارگردان نیستند. می‌توان گفت این اولین فیلم مستقل او در ۴۰ سال گذشته است. اگرچه حمید نعمت‌الله یه یک معنا کارگردان محبوب خانواده حاتمی‌هاست.
ارسال نظر