دنیای اقتصاد: بازار هنرهای تجسمی در ایران با قیمت‌های میلیاردی و چندصد میلیونی نقاشی‌ها و مجسمه‌ها شناخته می‌شود. قیمت شگفتی‌آور برخی آثار در حراجی‌‌های بین‌المللی مانند کریستی و ساتبی و همچنین رکوردهای بالای فروش در بعضی از رویدادهای داخلی مثل «حراج تهران»، «صد اثر، ‌صد هنرمند»، «هفت نگاه» و... باعث شده مردم در ذهنشان تصوری لوکس از هنرهای تجسمی داشته باشند. تصوری که البته درست است اما کامل نیست.این تصور، دایره مصرف آثار تجسمی را محدود به یک قشر یا طبقه خاص کرده است اما واقعیت چیز دیگری است. سالانه تعداد بسیار زیادی از آثار تجسمی خلق و در گالری‌ها به قیمت‌هایی بسیار پایین‌تر از تصور عموم، عرضه‌ می‌شوند؛ قیمت‌هایی کمتر از یک و حتی نیم میلیون تومان.

با این حال تصور لوکس بودن این آثار، مردم را به گالری گردی و خرید آثار ترغیب نمی‌کند و رسانه‌ها هم عمدتا خبر رکوردهای میلیاردی را منتشر می‌کنند نه رقم‌های فروش در گالری‌ها را. این اتفاق باعث شده است تا هنرهای تجسمی که خود خاستگاه طبقه متوسطی دارد، از دیوار خانه‌های این طبقه دور بماند. این در حالی است که مصرف محصولات فرهنگی، بیش از طبقات فرودست و فرادست، در طبقه متوسط رایج است. اما از سال گذشته اتفاقی در بازار هنرهای تجسمی افتاد که امیدها را به بازگرداندن تجسمی‌ها به طبقه متوسط زنده کرد. اتفاقی به نام «بازار هنر» که مشخصا با هدف جلب مخاطبان طبقه متوسط شکل گرفت.

این رویداد از پنجم تا دهم شهریور سال گذشته در خانه هنرمندان شکل گرفت و حدود ۱۵۰۰ اثر نقاشی و طراحی، مجسمه، خوشنویسی، سرامیک هنری، نگارگری، عکس و تصویرسازی را که حاصل دست بیش از ۵۰۰ هنرمند بود به طبقه متوسط عرضه کرد. قیمت تمامی این آثار به صورت یکسان ۵۰۰ هزار تومان تعیین شده بود. جالب آنکه در روز افتتاحیه این بازار، رقم فروش نهایی به ۱۵۰ میلیون تومان رسید که نشان از استقبال گسترده در روز نخست داشت. به بیان دیگر تنها در روز نخست این افتتاحیه ۳۰۰ اثر به فروش رفت، یعنی تقریبا یک پنجم کل آثار. این رویداد با توجه به هدفی که داشت و استقبالی که از آن شد، امسال نیز تکرار شد.

شوک قیمت در دومین بازار هنر

دومین دوره «بازار هنر» از روز دوشنبه در خانه هنرمندان آغاز شده و تا یکشنبه هفته آینده یعنی به مدت یک هفته برپاست. در این دوره به گفته جمشید حقیقت‌شناس از اعضای شورای سیاست‌گذاری این بازار، ۷۰۰ اثر از میان ۱۰ هزار اثر ارسالی انتخاب و در بازار عرضه شده‌اند. نکته مهم درباره این رویداد، افزایش ۵۰ درصدی قیمت آثار است که به نظر می‌رسد افزایش شتابزده و غیرقابل انتظاری باشد. قیمت ثابت آثار در این دوره ۷۵۰ هزار تومان تعیین شده است. این افزایش قیمت با توجه به اهداف عنوان شده برای بازار هنر، منطقی و قابل دفاع نیست. شاید همین موضوع هم باعث شد رکورد فروش ۳۰۰ اثر در افتتاحیه که در دوره اول «بازار هنر» اتفاق افتاد، نه‌تنها تکرار نشود بلکه بیش از ۵۰ درصد هم افت کند. در نخستین روز از دومین دوره بازار هنر تنها ۱۲۰ اثر فروخته شد. جالب آنکه از این تعداد آثار فروش رفته نیز بیش از ۲۰ اثر را دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد خریده است.

این نکته را مدیرکل دفتر امور هنرهای تجسمی شخصا اعلام و تایید کرد. با فرض فروش ۱۲۰اثر در روز نخست بازار، قیمت نهایی فروش در افتتاحیه ۹۰ میلیون تومان برآورد می‌شود که در مقایسه با فروش ۱۵۰ میلیون تومانی سال گذشته، به خوبی نشان‌دهنده کاهش استقبال است. البته به نظر می‌رسد تورم بالا در قیمت آثار تجسمی محدود به بازار هنر نیست. امسال در هفتمین دوره حراج تهران نیز قیمت آثار در مقایسه با سال گذشته، بیش از ۶۰ درصد افزایش داشت. سال گذشته در حراج تهران میانگین قیمت آثار در برآورد کارشناسان ۵/ ۲۱۳ میلیون تومان بود و امسال این میانگین به ۸/ ۳۴۶ میلیون تومان رسید. این افزایش‌های ناگهانی میزان استقبال مخاطبان را تحت تاثیر قرار می‌دهد به‌ویژه آنکه افزایش قیمت ۵۰درصدی در بازاری که با هدف جلب نگاه طبقه متوسط ایجاد شده، متناقض‌نماست.

با این حال مجید ملانوروزی، ‌مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی درباره این قیمت گفته است: قیمت مناسبی برای آثار انتخاب شده تا طبقات متوسط جامعه نیز بتوانند از آثار هنری استفاده کنند. فرهنگ خریدن تابلوهای گران‌قیمت با توجه به حراجی‌هایی که برگزار می‌شود، جا افتاده و بسیاری از مجموعه‌دارها، روی کالاهای هنری سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ اما برای وزارت ارشاد موضوع فرهنگ، مهم‌تر از اقتصاد است و موسسه توسعه‌ هنرهای تجسمی نیز در راستای همین اهداف تلاش کرد کالاهای فرهنگی هنرمندان خوش‌ذوق را با کمترین قیمت به فروش برساند. نکته آخر اینکه طبق گفته برگزارکنندگان از رقم فروش هر اثر ۷۰ درصد به هنرمند پرداخت می‌شود. یعنی در این دوره برای هر اثر چیزی حدود ۵۲۰ هزار تومان.

گسترش دایره مصرف آثار تجسمی در ایران

گسترش دایره مصرف آثار تجسمی در ایران