سهم ایران از بازار بزرگ کتاب چین

ایران در بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی پکن با شعار «ایران رویای رنگین جاده ابریشم» به‌عنوان میهمان ویژه شرکت خواهد کرد؛ چین کشوری است که سال گذشته گردش مالی ۷۳۶میلیارد دلاری برای فروش حق رایت کتاب را تجربه کرده است. از این رو حضور کشورمان در چنین رویدادی می‌تواند بستر و فرصتی طلایی برای ایجاد و بسط روابط تجاری بین اقتصاد نشر ایران و چین محسوب ‌شود. بهره‌مندی از این ظرفیت نیازمند آشنایی شرکت‌کنندگان ایرانی در این نمایشگاه از بازار نشر چین و رویکرد درست مسوولان برگزارکننده غرفه ملی ایران در نمایشگاه پکن در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی با هدف حضور هدفمند و پی‌ریزی برنامه‌ها و فعالیت‌هایی فرهنگی معطوف به ارتقای دیپلماسی فرهنگی بین ایران و چین و مهم‌تر از آن کمک به توسعه اقتصاد نشر کشور در سطح بین‌المللی است.

به گزارش خبرگزاری مهر، بازار نشر چین، بعد از بازار نشر آمریکا، دومین اقتصاد بزرگ نشر در جهان را داراست. طبق آمار سالانه ارائه شده در مجله ناشران چین، نزدیک به ۵۰۰ هزار عنوان کتاب در سال ۲۰۱۶ انتشار یافته است. نشر در چین از دیرباز دولتی بوده و است و نزدیک به ۶۰۰ ناشر رسمی موجود در چین همه دولتی هستند که در قالب ۳۲‌گروه انتشاراتی، با هدف ایجاد انگیزه رقابت تجمیع شده‌اند. البته از سال ۲۰۰۱ به این طرف و بعد از پیوستن چین به سازمان تجارت جهانی، فضای نشر در این کشور بازتر شده و شاهد تغییرات و اصلاحات زیادی در این حوزه بوده است، به طوری‌که در سال‌های اخیر موسسه‌های نیمه خصوصی تحت عنوان «آژانس‌های فرهنگی» می‌توانند با اخذ اجازه از دولت به‌طور مستقل کار کنند. بیشتر عناوین کتاب‌هایی که در چین منتشر می‌شوند وارداتی هستند، به‌ویژه در موضوع کودک و نوجوان بیش از ۹۰ درصد محتوای کتاب‌ها از کشورهای دیگر، عمدتا از کشورهای اروپایی، آمریکا، انگلستان، کره‌جنوبی و هند وارد می‌شود. صنعت نشر کشورهایی همچون آمریکا، انگلستان و هند سرمایه‌گذاری‌های زیادی در بازار چین و کمپانی‌های نشر زیادی در این کشور تاسیس کرده‌اند و بیشتر ناشران معروف و صاحب برند دنیا در این کشور شعبه دارند. هند حدود ۲۰۰ موسسه انتشاراتی در این کشور دایر کرده است و در موضوع تولید کتاب به زبان انگلیسی به مخاطبان چینی فعالیت می‌کند.حدود ۸۰ میلیون نفر از جمعیت ۴/ ۱ میلیاردی در این کشور مسلمان هستند که اغلب ریشه ایرانی دارند و در استان نین چیا ساکن هستند و علاقه زیادی به کتاب‌های ایرانی، به‌ویژه در موضوع مطالعات ایرانی و اسلامی دارند اما انتشار کتاب درباره اسلام در این کشور ممنوع است.

بازار نشر چین به تبعیت از اقتصاد محافظه‌کار آن، بازاری محافظه‌کار است و ورود به آن نیاز به دقت و ممارست دارد. با این همه از نظر ناشران خارجی این بازار برای سرمایه‌گذاری بازار مطمئنی است. ورود و فعالیت در این بازار استانداردها و قواعد خود را دارد. برای حضور موفق در آن باید فرهنگ و تمدن مردم چین را خوب مطالعه کرد و به آنها در مراوادت احترام گذاشت و ضمنا باید در چارچوب مقررات دولت کار کرد. چینی‌ها به فرهنگ خودشان خیلی تعلق خاطر دارند و به قول خودشان «فرهنگ ما ارتباط همه چیز است». برای فعالیت در بازار چین باید آهسته و پیوسته عمل کرد، آداب گفت‌وگو و تعامل با طرف‌های چینی را بلد بود و با حوصله تمام اعتماد آنها را برای همکاری جلب کرد.

اما از آنجا که بازار نشر چین به جهت اقتصادی و گردش مالی بالا(بیش از ۱۰۰ میلیون دلار در سال) مورد توجه است و همچنین وجود مخاطبان بی‌شمار کتاب‌خوان، حضور در این بازار از نظر ناشران بین‌المللی امری معقول و سودآور به حساب می‌آید. از طرف دیگر، صنعت و بازار نشر در چین برای فعالان نشر خارجی به جهت وجود حوزه‌های مختلف فعالیت در آن و همکاری با عوامل چاپ و نشر جذابیت خاصی دارد، حوزه‌هایی همچون تبادلات کپی‌رایت و ترجمه، تولید مشترک و همچنین چاپ مشترک از جمله آنها است. استفاده از قابلیت‌های صنعت چاپ و نشر در چین برای تولید کتاب با صرفه اقتصادی بیشتر از جمله انگیزه‌های دیگر برای ناشران خارجی جهت ورود به این بازار به حساب می‌آید.

با اینکه چینی‌ها علاقه زیادی به امر صادرات دارند، اما واقعیت این است که آنها در حوزه محتوا نیازمند خرید کپی‌رایت هستند. به نظر می‌رسد بازار نشر ایران به جهت غنی بودن در محتوا، به‌ویژه در موضوع ادبیات داستانی و کودک و نوجوان و تصویرسازی می‌تواند سهم زیادی در برآورد این نیاز بازار نشر چین داشته باشد. به عبارت دیگر بازار نشر چین به جهت سخت‌افزاری ظرفیت‌های بالایی دارد و به جهت نرم‌افزاری نیازمند واردات است و این امر می‌تواند بستر خوبی برای ایجاد و بسط رابطه تجاری بین نشر ایران و چین باشد.

بیش از ۵۸ درصد مردم چین کتابخوان هستند. شاید بتوان گفت موضوع کودک و نوجوان از بالاترین اولویت‌ها در بازار نشر این کشور برخوردار است. والدین چینی به تربیت و آموزش بچه‌هایشان خیلی اهمیت می‌دهند و بنا به گزارش مجله ناشران چین ۷۰ درصد خانواده‌های چینی در هر ماه حداقل یک جلد کتاب برای بچه‌هایشان خریداری می‌کنند. تعداد مخاطبان کتاب‌های کودک و نوجوان در چین بیش از ۴۰۰ میلیون نفر تخمین زده می‌شود و بیش از ۵۸۰ موسسه انتشاراتی در چین کار تولید و انتشار این نوع کتاب‌ها را بر عهده دارند.موضوع دیگر افزایش علاقه‌مندی چینی‌ها به آموزش زبان انگلیسی و خواندن متون داستانی به این زبان است. ناشران چینی برای پاسخ به این نیاز در سال‌های اخیر در حوزه تولید و چاپ یا واردات کتاب‌ها به زبان انگلیسی فعال شده‌اند. این موضوع نیز می‌تواند محمل خوبی برای ناشران ایرانی در تولید کتاب‌های داستانی و کودک و نوجوان به زبان انگلیسی و عرضه در بازار نشر چین باشد.

با توجه به نیازمندی بازار نشر چین به واردات محتوا، دولت چین دست ناشران را برای ورود به حوزه مبادلات کپی‌رایت باز گذاشته است و آنها را به این امر ترغیب می‌کند. از طرف دیگر دولت چین علاقه‌مندی زیادی به معرفی فرهنگ چین با استفاده از بستر و ظرفیت‌های بازارهای بین‌المللی نشر دارد. از این‌رو، از سال ۲۰۱۵ به این طرف بازار نشر چین توجه ویژه به موضوع مبادلات کپی‌رایت پیدا کرده است و رشد سریعی در خرید و فروش کپی رایت و ترجمه کتاب‌ها با بازارهای مختلف در جهان را تجربه کرده است. مجله ناشران چین از این موضوع به عنوان «جنبش جدید در توسعه اقتصادی نشر چین» یاد می‌کند.

با توجه به این نکات به نظر می‌رسد بازار نشر چین می‌تواند بستر خوبی برای توسعه نشر ایران در سطح بین‌الملل به‌ویژه آسیای جنوب شرقی باشد. کشورهایی مثل مالزی، اندونزی، هند، تایلند، کره‌جنوبی و ویتنام حضور فعالی در نمایشگاه کتاب پکن پیدا می‌کنند. این نمایشگاه فرصت بزرگی برای نشر ایران برای آشنایی و گفت‌وگو با حجم زیادی از عوامل نشر از کشورهای آسیایی به حساب می‌آید. بازار نشر چین و سایر کشورهای آسیایی شدیدا نیازمند محتوای غنی و پربار آثار ایرانی به‌ویژه در حوزه ادبیات داستانی و کودک و نوجوان است.