جابه‌جایی در جدول پرفروش‌های تاریخ سینما

دنیای اقتصاد:‌ مرور فیلم‌های پرفروش ایرانی و رتبه‌بندی آنها معمولا با حاشیه‌ها و تفسیرهای بسیاری روبه‌رو است. برخی رقم فروش را به‌عنوان متغیر اصلی در نظر می‌گیرند و برخی دیگر تعداد مخاطبان را. به هر حال به نظر می‌رسد که تعداد مخاطبان هر فیلم مهم‌ترین شاخص در تعیین میزان استقبال از آن باشد. دست یافتن به آمار تعداد مخاطبان یک فیلم در طول چند دهه گذشته نیازمند اطلاعاتی است که البته ممکن است در دسترس نباشد. اطلاعاتی مانند بهای بلیت، تعداد سینماها و صندلی‌های سالن‌ها! با این همه براساس برخی اطلاعات که می‌توان ارزیابی کلی و نسبتا قابل اتکایی از آنها داشت، ‌ پرمخاطب‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران «عقاب‌ها» است. این فیلم اگر با نرخ بلیت امروز سینماها اکران می‌شد، ‌رکورد فروشی بیش از ۸۰ میلیارد تومان ثبت می‌کرد.

براساس آنچه گفته شد فعلا نمی‌توان ارزیابی دقیقی از میزان تماشاگران و مخاطبان فیلم‌ها و امکانات متناسب با میزان استقبال آنها مانند تعداد سالن‌های سینما و گنجایش آنها و... داشت، اما می‌توان آمار فروش فیلم‌ها همزمان با انتشار سال اکران را به‌عنوان شاخص بررسی بازار سینما در نظر گرفت. امسال که سال رویایی سینما است، عبور فروش فیلم «فروشنده» به کارگردانی اصغر فرهادی از ۱۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان موجب شد صدر جدول پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران دچار تغییر شود.

داستان از چه قرار بود؟

اکران سال ۱۳۹۵ با رکوردهای تازه‌ای که دو فیلم «من سالوادور نیستم» به کارگردانی منوچهر هادی و همچنین «پنجاه کیلو آلبالو» ساخته مانی حقیقی در جریان فروش ثبت می‌کردند، آغاز شد. تعداد بالای مخاطبانی که برای تماشای این فیلم‌ها به سالن سینما می‌رفتند آخر هفته‌های پرفروشی را از آن سینمای ایران می‌کرد، اما این روند با خاتمه دادن مسوولان سینمایی به اکران فیلم حقیقی و همچنین کاهش مخاطب «سالوادور...» به پایان رسید. در کنار این دو فیلم کمدی «ابد و یک روز» به کارگردانی سعید روستایی برخلاف دو فیلم قبلی با فضای تلخ خود توانسته بود به محبوبیتی بالا در میان مخاطبان برسد. بهار سرسبز و پررنگ و لعاب سینما، در تابستان نه‌تنها رنگ نباخت بلکه در ماه پایانی این فصل همزمان با شروع اکران «فروشنده» ساخته اصغر فرهادی رنگ تازه‌ای به خود گرفت. فیلم فرهادی از راه رسید و به ترتیب رکورد مجموع فروش در یک روز نمایش، رکورد فروش آخر هفته و در پایان رکورد فروش تاریخ سینمای ایران را شکست تا همه اینها به نام هفتمین فیلم این کارگردان صاحب اسکار ثبت شود.

«فروشنده» برای رسیدن به این جایگاه باید از سقف فروش ۱۴ میلیارد و ۵۶۹ میلیونی فیلم «محمد رسول‌ الله(ص)» به کارگردانی مجید مجیدی می‌گذشت. فیلم فرهادی توانست در مدتی کمتر از نصف زمان اکران فیلم مجیدی این رکورد را بشکند. البته نباید از نظر دور داشت که فیلم محمد رسول الله (ص) در بسیاری از شهرهای کوچک و شهرستان‌ها با نرخ بلیت سه و چهار هزار تومانی اکران شده است. بنابراین می‌توان گفت که فروشنده در رقابت میزان مخاطبان فیلم از فیلم مجیدی عقب است. با این حساب شاید بتوان گفت که فروشنده حدودا نیمی از تعداد مخاطبان فیلم مجیدی را به سینما کشانده است. اما همزمان نباید از نظر دور داشت که با این حساب، ‌تعداد سینماهای اکران‌کننده فیلم محمد رسول الله (ص) و صندلی‌هایی که در اختیار اکران این فیلم بوده بارها و بارها از سالن‌های اکران فروشنده بیشتر بوده است. به هر حال در ادامه نگاهی به ۲۰ فیلم صدرنشین در جدول پرفروش‌های سینمای ایران می‌اندازیم.

حال و هوای فیلم‌های پرفروش

در میان ۲۰ فیلم پرفروش تاریخ سینما، چهار فیلم «فروشنده»، «ابد و یک روز»، «لانتوری» به کارگردانی رضا درمیشیان و «رسوایی» ساخته مسعود ده‌نمکی کارهایی با موضوعات و دغدغه‌های اجتماعی و فضای جدی محسوب می‌شوند. اما همان‌طور که قابل پیش‌بینی است بیشترین تعداد فیلم‌های این فهرست متعلق به کارهای کمدی است. ۱۲ فیلم «ورود آقایان ممنوع» ساخته رامبد جوان، «آتش‌بس۲» به کارگردانی تهمینه میلانی، «اخراجی‌ها۲ و ۳» و «معراجی‌ها» به کارگردانی مسعود ده‌نمکی، «من سالوادور نیستم»، «پنجاه کیلو آلبالو»، ‌ «بارکد» به کارگردانی مصطفی کیایی، «نهنگ عنبر» ساخته سامان مقدم، «طبقه حساس» ساخته کمال تبریزی، «زاپاس» ساخته برزو نیک‌نژاد و «ایران‌برگر» به کارگردانی مسعود جعفری‌جوزانی مجموع کمدی‌های این جدول را تشکیل می‌دهند. دو فیلم کودک «شهر موش‌ها۲» به کارگردانی مرضیه برومند و «کلاه قرمزی و بچه‌ننه» به کارگردانی ایرج طهماسب هم توانسته‌اند با همه سختی سینمای کودک ایران برای بقای خود، به جمع ۲۰ فیلم پرفروش بپیوندند. در این میان تنها فیلم با تم مذهبی «محمد رسول‌الله (ص)» ساخته مجید مجیدی است که تا چند روز قبل رکورد پرفروش‌ترین فیلم در اختیار آن بود. تک‌فیلم سیاسی این جدول نیز «بادیگارد» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا است.

دو فیلمساز زن در میان سازندگان پرفروش‌ها

در جمع سازندگان پرفروش‌ترین فیلم‌ها نام دو کارگردان زن دیده می‌شود: مرضیه برومند با «شهر موش‌ها۲» و تهمینه میلانی سازنده «آتش‌بس۲». میلانی در عین حال همچنان این رکورد را نیز با خود دارد که برای نخستین بار در تاریخ سینمای ایران فیلم «آتش‌بس۱» به کارگردانی او توانسته بود به عدد فروش میلیاردی دست پیدا کند.

جوان‌ترین و مسن‌ترین فیلمسازان

اگر قرار باشد سازندگان فیلم‌های پرفروش از دیدگاه سن و سال و نسلی که در سینما به آن تعلق دارند مورد بررسی قرار بگیرند این جمع‌بندی حاصل می‌شود که سعید روستایی کارگردان «ابد و یک روز» با ۲۸ سال سن جوان‌ترین است و مسعود جعفری‌جوزانی کارگردان «ایران‌برگر» مسن‌ترین. رضا درمیشیان نیز دیگر کارگردان جوانی است که اسم او در این فهرست دیده می‌شود. جعفری‌جوزانی را می‌توان از نخستین نسل کارگردانان مطرح بعد از انقلاب محسوب کرد. از نسل کمی بعد از او می‌توان نام کمال تبریزی، ابراهیم حاتمی‌کیا و مجید مجیدی را در این فهرست دید. البته برومند هم در همان سال‌ها در تلویزیون کارگردانی می‌کرد و طهماسب نیز به عنوان بازیگر در سینما فعال بود.

سال‌های اکران

با توجه به تاثیر کاملا مستقیم قیمت بلیت بر رقم به دست آمده از فروش فیلم‌های سینمایی اغلب فیلم‌های فهرست ۲۰ تایی متعلق به سال ۱۳۹۵ هستند. تنها فیلم دهه ۸۰ «اخراجی‌ها۲» ساخته مسعود ده‌نمکی است که با فروش هشت و نیم میلیاردی در رتبه هشتم قرار گرفته است. ده‌نمکی تنها کارگردانی است که بیش از یک فیلم در این فهرست دارد. «معراجی‌ها»، «رسوایی» و «اخراجی‌ها۳» به کارگردانی او نیز در این فهرست جای می‌گیرد. دو فیلم از سال ۱۳۹۴، پنج فیلم از سال ۱۳۹۳، دو فیلم از سال ۱۳۹۱ و دو فیلم از سال ۱۳۹۰ در جمع پرفروش‌ترین‌ها به چشم می‌آید.