تغییر بنیادی در فرآیند سریال‌سازی سیما

گروه فرهنگ و هنر:‏ عدم استقبال مخاطبان تلویزیون از سریال‏های این رسانه بزرگ، چند سال است که مدیران سازمان صدا و سیما را به تکاپو انداخته تا به هر شیوه ممکن، این نقیصه را برطرف کنند. در یکی، دو سال گذشته حاشیه سریال‏های پخش شده از تلویزیون به اوج خود رسید و با اتفاق‏هایی که درباره نوبت پخش و حذف و اضافات برخی سریال‏ها افتاد، بیشترین واکنش‏ها و گلایه‌ها در این‌باره نسبت به مدیران سازمان صورت گرفت. بی‌رمق بودن آنتن در دو بازه زمانی طلایی تلویزیون یعنی در نوروز و شب‌های ماه رمضان و استقبال سرد مخاطبان از این سریال‏ها در پنج ماه گذشته، گویا مدیران سازمان را مجاب کرده است که سازوکار ساخت سریال را در مجموعه عریض و طویل صدا وسیما تغییر دهند.

حاصل تصمیم‏های مدیران سازمان برای تغییر فرآیند سریال‏سازی تاکنون انتقال کانون مسوولیت ساخت سریال از مرکز هنرهای نمایشی سیما به خود شبکه‏ها بوده است. این تصمیم که روز گذشته مسعود صباح، مدیرگروه فیلم و سریال شبکه دو سیما به خبرگزاری مهر گفته، در واقع حاکی از ناامید شدن مدیران ارشد سازمان از نتیجه کار این مرکز است. مرکز هنرهای نمایشی صدا وسیما پیش از این حاشیه‏های بسیاری را به‌ویژه درباره تولید سریال «معمای شاه» از سر گذرانده بود. این مرکز که مسوولیت ساخت سریال‏های الف ویژه را بر عهده داشته، بودجه‌های هنگفتی را صرف ساخت سریال‏هایی با عنوان فاخر کرده بود.

پیش از این و قبل از تغییر رئیس مرکز هنرهای نمایشی، ‏ در اردیبهشت ماه امسال، روابط عمومی این مرکز در پاسخ به انتقاد تاجبخش فنائیان، مدیر پیشین مجموعه‏های «الف ویژه معاونت سیما» از روند سریال‌سازی در دوران مدیریت محمد سرافراز و اعلام نگرانی از وضعیت مجموعه‏سازی در سازمان صدا و سیما نوشته بود: در میان اسامی مجموعه‏های «الف ویژه»ی ذکر شده، در دوره مدیریت عزت‌الله ضرغامی که حدود ۱۰ میلیارد ریال برای پیش‌تولیدشان هزینه شده؛ هنوز پروژه‌ای به طرح نهایی (نه حتی فیلمنامه نهایی) نرسیده است. این در حالی بود که طبق اعلام این روابط عمومی نزدیک به سی مورد سریال الف ویژه در دوران قبل، به تصویب رسیده اما غیر از «معمای شاه» هیچ سریال الف ویژه دیگری روی آنتن نرفت. به هر حال حدود ۴۵ روز پس از جدال رسانه‏‏ای مدیریت قبلی مرکز امور نمایشی با فنائیان مدیر مجموعه‏های «الف ویژه معاونت سیما» در دوران ریاست ضرغامی، «حسین کرمی» جانشین رحمان سیفی آزاد شد.

چرخش تغییرها در مرکز امور نمایشی

مرکز امور نمایشی صدا وسیما با نام‏ اولیه «سیما فیلم» در سال ۱۳۷۳ و با هدف تولید محصولات تصویری با درجه کیفی«الف ویژه»، «الف»و«ب» در قالب فیلم سینمایی، داستانی، مستند و سایر ساختارها تاسیس شد که محور توجه آن نیز تاکید بر ارزش‌ها، فرهنگ، هنر و تمدن اسلامی و ایرانی ذکر شده بود. فعالیت‌های تولیدی سیمافیلم که با هدف‌گذاری دقیق در حوزه تولید سریال‌های فاخر و الف ویژه دنبال می‌شد تا اینکه در پی اجرایی شدن برنامه‌های چابک‌سازی و اصلاح ساختارهای سازمان صداوسیما، «مرکز سیمافیلم» با تغییراتی به «مرکز امور نمایشی سیما» تبدیل شد. این تغییر ساختار و به عبارتی تصحیح و تدقیق ماموریت‌های محوله با هدف ساماندهی یکپارچه برنامه‏های نمایشی به لحاظ روند تولید، موضوع، محتوا و ساختار، با هدف ارتقای سطح کیفی تولیدات و بر اساس اهداف و سیاست‌های رسانه ملی و ماموریت‌های شبکه‏ها؛ از مهم‏ترین ضرورت‏های تشکیل مرکز امور نمایشی سیما بود. اما روز گذشته و با اعلام خبر تغییرات، فرآیند ساخت سریال و فعالیت این مرکز نیز دوباره با تحولات اساسی روبه‌رو شده است.

جالب است که مدت کوتاهی پس از اینکه مدیران تصمیم گرفتند تا ساخت سریال در تلویزیون متمرکز و یکپارچه شود حالا دوباره با تغییر فرآیند سریال‌سازی، ‏سعی دارند تا از ایجاد تمرکز در این فرآیند جلوگیری کنند. از همین‌رو مسوولیت اصلی ساخت سریال‏ها در تلویزیون از دوش مرکز امور نمایشی یا همان سیما فیلم سابق برداشته و به عهده خود شبکه‌ها واگذار شده است. با این اوصاف هنوز معلوم نیست که این مرکز نمایشی دقیقا با چه مسوولیت سازمانی به‌کار خود ادامه خواهد داد.

جزئیات تغییر در فرآیند سریال‌سازی تلویزیون

مسعود صباح، مدیرگروه فیلم و سریال شبکه دو سیما درباره تغییرات جدیدی که قرار است در گروه‌های فیلم و سریال شبکه‌ها و همکاری با مرکز امور نمایشی سیما رخ دهد، گفته است: این تغییرات براساس تعریف ساختار جدیدی است که رخ داده است. شبکه‌های تلویزیونی تولیدات خود را خواهند داشت و از این پس مرکز امور نمایشی سیما تولیدات شبکه‌ها را پشتیبانی می‌کند. وی ادامه داد: بنابراین اقدامات مرکز امور نمایشی سیما در این ساختار مانع تصمیمات شبکه‌ها نیست. شبکه‌ها با توجه به تعاریفی که دارند از سیاست‌ها و ماموریت‌های کلانی برخوردارند. به‌طور مثال اگر شبکه دو در حوزه موضوعات خانوادگی و اجتماعی ماموریت دارد، طبیعتا همه ساختارهای برنامه‌سازی و همچنین سریال‌سازی‌اش با توجه به این ماموریت تعریف می‌شود.

صباح در توضیح بیشتر درباره ماموریت گروه‌های فیلم و سریال شبکه‌ها عنوان کرد: مرکز امور نمایشی سیما برای متمرکز شدن بخش نمایشی تاسیس شد و طی این مدت به‌دلیل مسائل مالی و بودجه‌ای حمایت‌ها از ساخت سریال‌ها کمتر صورت گرفت. حالا با سیاست‌گذاری‌های جدید از سوی میرباقری معاون سیما روحیه امیدبخشی در سازمان به‌وجود آمده است و در این تغییرات شبکه‌ها تصمیم‌گیر اصلی در تولید سریال‌ها هستند. هر شبکه‌ای با توجه به نوع ماموریتی که دارد دست به انتخاب می‌زند و مرکز امور نمایشی سیما نیز همان‌طور که گفته شد جنبه حمایتی خود را به صورت مالی و حتی معنوی ارائه خواهد کرد. مدیرگروه فیلم و سریال شبکه دو اضافه کرد: به‌طور مثال در شبکه دو غیر از ماموریت اصلی این شبکه سیاست‌های دیگری هم پیگیری می‌شود از جمله اقتصاد مقاومتی، حمایت از تولیدات داخلی، آسیب‌های اجتماعی و... که در همه شبکه‌ها به نوعی وجود دارد و به‌طور خاص شامل این شبکه هم می‌شود. سریال‌ها اکنون در خود شبکه‌ها تصویب می‌شود و براساس این سیاست معاون سیما ساخت سریال‌ها تسریع خواهد شد و شبکه‌ها به این ترتیب از نوعی نظم مالی هم برخوردار خواهند بود.