تزریق پول به بازار راکد کتاب

گروه فرهنگ و هنر: این خبر همه را شگفت زده می‌کند: «فروش ۹۰ میلیارد ریالی کتاب تنها در یک ماه» آن هم در کشوری که سرانه مطالعه عمومی‌اش کمتر از ۱۵ دقیقه گزارش شده است. این رقم نشان می‌دهد که اگر جمعیت ایران را ۸۰ میلیون نفر در نظر بگیریم در یک ماه گذشته و از ۱۵ تیر ماه تا ۱۵ مرداد، هر ایرانی به‌طور میانگین بیش از ۱۱۲ تومان صرف خرید کتاب کرده است. طرح تابستانه کتاب که با تخفیف ۲۰ درصدی کتاب در کتابفروشی‏های شهرهای سراسرکشور اجرا شد، رکورد بی نظیری را ظرف یک ماه ثبت کرده است. این طرح توانست ۵۳۰ هزار و ۱۴ کتاب را به قیمت ۹ میلیارد و ۲۱ میلیون تومان بفروشد. این در حالی بود که طرح عیدانه کتاب که از ۱۵ اسفند تا ۱۵ فروردین در کشور به اجرا رسید، ۲۸۶ هزار و ۷۴۴ نسخه کتاب را به قیمت چهار میلیارد و ۴۷۴ میلیون تومان فروخته بود. با این حساب طرح تابستانه هم در رقم فروش و هم در نسخه‌های فروش رفته، رکورد طرح عیدانه را در حدود ۱۰۰ درصد ارتقا بخشیده است.

سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در شانزدهمین دیدار خود با اهالی قلم و نشر که عصر روز ۱۶ مردادماه برگزار شد، در این باره گفت: یارانه‏ای که در طرح «تابستانه کتاب» مورد استفاده قرار گرفت، یک میلیارد و ۷۰۶ میلیون تومان بود. این رقم در طرح «عیدانه کتاب» ۸۷۴ میلیون تومان بوده است. بنابراین میزان یارانه تخصیصی در طرح «تابستانه کتاب» نسبت به طرح «عیدانه کتاب» ۹۸ درصد رشد داشته است. در طرح «تابستانه کتاب» ۵۸۹ کتابفروشی شرکت کردند که از آن میان، ۵۱۹ کتابفروش فعال بودند. تعداد خریدارانی که در طرح «تابستانه کتاب» حضور داشتند، ۲۰۱ هزار و ۶۱۶ نفر بود.

در طرح «تابستانه کتاب» ۴۵۵ کتابفروش در مراکز استان‏ها و ۱۳۴ کتابفروش در شهرستان‏ها حضور داشتند.وی اظهار کرد: از میان استان‏هایی که در طرح «تابستانه کتاب» شرکت کردند، استان اصفهان با یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان فروش کتاب، رتبه نخست، استان تهران با یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون تومان فروش کتاب، رتبه دوم و استان خراسان رضوی با ۹۲۰ میلیون تومان فروش کتاب، رتبه سوم را کسب کردند.معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه طرح «تابستانه کتاب» که بعد از طرح‌های «کتاب فروشی به وسعت ایران» و «عیدانه کتاب» بود، گامی برای ارزیابی روشن‏تر طرح‌ها بوده، گفت: ارزیابی حضوری از طرح «تابستانه کتاب» انجام شده و همچنین در این زمینه نظرسنجی‏های مختلف در حال انجام است. امیدواریم بتوانیم تا دو هفته آینده، حساب کتابفروشی‏های فعال در این طرح را پرداخت کنیم.

یک تفاوت قابل توجه

یکی از مهمترین نکات تفاوت دو طرح تابستانه و عیدانه کتاب، توجه طرح تابستانه به کتاب‌های کودک و نوجوان بود. در طرح اخیر کتاب‌های عمومی با تخفیف ۲۰ درصدی و کتاب‏های کودک و نوجوان با تخفیف ۲۵ درصد به فروش می‌رسیدند. همین تفاوت ۵ درصدی بهانه‌ای برای حضور اقشار مختلف مردمی شد که دوست داشتند برای کودکان و فرزندان نوجوانشان کتاب تهیه کنند. جالب توجه این بود که پرفروش‌ترین کتابفروشی تهران در طرح تابستانه کتاب نمایشگاه کتاب کودک بود. اتفاقی که به خوبی استقبال خانواده‌ها از توجه این طرح به کودکان و نوجوانان را نشان می‌دهد.

استان‏های پرفروش در تابستانه کتاب

شاید یکی از جذابترین و در عین حال شگفت انگیزترین جداول مربوط به فروش کتاب در سال‏های اخیر، جدول فروش طرح تابستانه کتاب به تفکیک استان‌ها باشد. چنانچه می‌بینید، استان تهران به مدد جمعیت بالا و تعدد کتاب‌فروشی‌هایش با فروش ۷۵ هزار و ۲۴ جلد کتاب توسط کتاب‌فروشی‌هایش در مقام پرفروش‌ترین استان در طرح تابستانه کتاب قرار گرفته است و خراسان رضوی و اصفهان جایگاه‌های دوم و سوم را به خود اختصاص داده‌اند، اما اگر بخواهیم به نتایج قابل استناد‌تری برای بررسی وضعیت فروش کتاب در این طرح برسیم، چاره‌ای نداریم جز آنکه تعداد کتاب‌فروشی‌های عضو در استان‌های مورد اشاره در جدول فوق را نیز لحاظ کنیم و به فروش میانگین کتاب‌فروشی‌ها در استان‌های مذکور برسیم. در جدول شماره دو، تعداد کتابفروشی‌های هر استان که در طرح ثبت نام کرده‌اند را می‌بینید. تفاوت‌ها تا نزدیک به ده برابر هم می‌رسد.بررسی این جدول، ما را در بررسی میزان استقبال از کتاب و کتاب‌فروشی‌ها در طرح تابستانه کتاب، به مسیری درست‌تر هدایت می‌کند. استان خوزستان، گیلان و کرمانشاه، در راس این جدول هستند و این مساله هم نشان‌گر موفقیت کتاب‌فروشی‌های این سه استان است و هم این امکان را به ما می‌دهد که تعداد کتاب‌فروشی‌های فعال در این استان‌ها (و سایر استان‌ها البته) را بهتر مورد ارزیابی قرار دهیم.نکته قابل توجه دیگر، سقوط تهران از جایگاه اولی (در جدول پرفروش‌ترین استان‌ها) به جایگاه هشتمی (به لحاظ میانگین فروش در کتاب‌فروشی‌های این استان) است. این مساله به هر حال مهر تاییدی است بر این واقعیت که تهران، آن‌قدرها که باید هم در بازار نشر (و شاید حتی در سرانه مطالعه کشور) جایگاه متعالی ندارد.

تحلیل اجمالی

مطابق با اطلاعات مندرج در سایت خانه کتاب و آمارهای اعلام شده از سوی معاونت فرهنگی وزیر ارشاد، ۵۸۹ کتاب‌فروشی در این طرح ثبت نام کرده‌اند که ۴۵۵ کتاب‌فروشی در مراکز استان‌ها و ۱۳۴ کتاب‌فروشی در شهرستان‌ها واقع شده‌اند. برای اینکه نگاهی به میزان فروش نسبی کتاب‌ها در این کتاب‌فروشی‌ها داشته باشیم، بررسی کتاب‌فروشی‌های پر‌فروش می‌تواند اطلاعات خوبی را به ما بدهد. آمارها نشان می‌دهند که اولین نکته حائز اهمیت جدول کتاب‌فروشی‌های پرفروش، حضور کتاب‌فروشی‌های غیر تهرانی در صدر این جدول است. کتاب‌فروشی رشد اهواز با ۱۳ هزار و ۷۶۴ جلد فروش، شهر کتاب مشهد با ۱۲ هزار و ۹۷۱ جلد فروش و کتاب‌فروشی فرازمند رشت با ۱۰ هزار و ۳۷۷ جلد فروش، رتبه‌های اول تا سوم را به خود اختصاص داده‌اند و جالب آنکه پرفروش‌ترین کتاب‌فروشی‌های تهران، یعنی نمایشگاه کتاب کودک و کمال اندیشه هر یک به ترتیب با ۶ هزار و ۹۴۳ جلد و ۶ هزار و ۳۳۵ جلد فروش، در جایگاه‌های ششم و هفتم از این جدول قرار گرفته‌اند؛ درحالی‌که جمعیت بالای پایتخت در مقایسه با سایر شهرها، این انتظار را ایجاد می‌کند که کتاب‌فروشی‌های تهران در رتبه‌های نخست از این جدول قرار داشته باشند.

تزریق پول به بازار راکد کتاب