تحریک تقاضا در بازار کتاب - ۳۰ تیر ۹۵

گروه فرهنگ و هنر: طرح تابستانه کتاب، هنوز به نیمه نرسیده، گوی سبقت را از همزاد نوروزی‌اش ربوده و رکوردهای بسیار چشمگیری در فروش به جا گذاشته است. آمارها نشان می‌دهد که با گذشت دو هفته از اجرای این طرح، عقربه‎های فروش، روی عدد ۱۷۱ هزار نسخه قرار گرفته و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که رکورد فروش کلی این طرح در مقایسه با طرح عیدانه کتاب که در نوروز امسال برگزار شد، از رشد ۲۰ تا ۲۵ درصدی برخوردار باشد. در جامعه امروز ایران که تیراژ کتاب‏ها، معمولا از هزار نسخه تجاوز نمی‌کند، اجرای طرح‌های ابتکاری همچون تخفیف‏های فصلی و کتابگردی و... می‌تواند سرانه مطالعه را در لایه‌های میانی جامعه افزایش دهد. البته این طرح‌ها مخالفانی نیز دارد. زیرا تخفیف‏ها صرفا به کتابفروشی‏هایی تعلق می‌گیرد که در این طرح ثبت نام کرده‏اند. منتقدان این طرح‌ها معتقدند که با در نظر گرفتن فروش طرح‌های فصلی و به‌ویژه فروش نمایشگاه کتاب، بازار کششی برای ادامه حیات نخواهد داشت و بسیاری از کتابفروشی‏هایی که عضویتی در این طرح‌ها ندارند، کارشان به تعطیلی می‌رسد. با وجود چنین انتقادهایی اما به نظر می‌رسد که روند فروش در قالب طرح‌های فصلی و کتابگردی برای ناشران راضی‌کننده بوده و کتابفروش‌ها را نیز خوشحال کرده است.

طرح «عیدانه کتاب» که واکنش حمایتی دولت به طرح کتابگردی احمد مسجد جامعی، عضو شورای شهر تهران و وزیر ارشاد دولت اصلاحات بود، ‏ پس از ایجاد کمپین‏های مردمی هدیه کتاب در شبکه‌های مجازی، عملیاتی شد و انقلاب بزرگی در فروش نوروزی بازار کتاب ایجاد کرد. برگزاری این طرح رضایتی نسبی را در بازار نشر به وجود آورد و به همین دلیل مدیران فرهنگی تصمیم گرفتند تا در هر فصل این اتفاق را تکرار کنند. به نظر می‌رسد که این طرح با مرور زمان دارد تکامل پیدا می‌کند و نقص‌های کمی و کیفی‌اش نیز برطرف می‌شود. طرح تابستانه کتاب که از ۱۶ تیر ماه آغاز شده و تا دو هفته دیگر هم ادامه دارد، با توجه ویژه به گروه سنی کودک و نوجوان اجرا شده و برای کتاب‌های منتشر شده رده سنی ۲۵ درصد تخفیف در نظر گرفته است؛ یعنی ۵ درصد بیشتر از فروش دیگر کتاب‏ها. کارشناسان معتقدند که این امر نشان‌دهنده تیزهوشی تصمیم‏گیران طرح تابستانه است که به ادبیات کودک و نوجوان توجه نشان داده و آفت‏های کم توجهی به این حوزه را درک کرده‌اند.

جزئیات فروش طرح تابستان در دو هفته

در دو هفته اخیر در کل کشور بیش از ۱۷۱هزار نسخه کتاب با تخفیف ۲۰ تا ۲۵ درصدی طرح تابستانه فروخته شده است. یعنی به‌طور میانگین هر روز بیش از ۱۱ هزار نسخه کتاب. البته این میزان فروش در شهرهای مختلف هم تفاوت داشته است. استان‏های تهران، اصفهان، خراسان رضوی، خوزستان، قم، گیلان، آذربایجان شرقی، کرمانشاه، مازندران و فارس تاکنون از بین ۳۱‌ استان مشارکت‌کننده در این طرح، جزو ۱۰ استان پرفروش بر اساس کتاب شناخته شده‏اند. همچنین کتابفروشی‏های «شهر کتاب مشهد»، «نمایشگاه و فروشگاه کتاب محام» اهواز، «رشد» اهواز، «کتاب آبان» مشهد، «کمال اندیشه» تهران، «کتاب شهر» کرمانشاه، «شهر کتاب ساری»، «فرازمند » رشت، «دهکده کتاب» اراک و «نمایشگاه کتاب کودک» تهران تاکنون از بین ۴۸۱ کتابفروشی فعال در طرح «تابستانه کتاب» جزو پرفروش‏ترین کتابفروشی‏ها بر اساس کتاب در سطح کشور هستند. براساس همین گزارش، کتاب‏های «من پیش از تو» انتشارات آموت، «بیشعوری» انتشارات تیسا، «ملت عشق» انتشارات ققنوس، «ارتباط بدون خشونت» اختران، «داستان خرس‏های پاندا» انتشارات شمشاد، «پس از تو» انتشارات آموت، «شازده کوچولو» انتشارات نگاه و «هنر شفاف اندیشیدن» انتشارات چشمه در صدر پرفروش‌ترین کتاب‏ها در طرح تابستانه کتاب هستند.

مقایسه اجمالی با طرح عیدانه

در طرح تابستانه در مدت دو هفته ۱۷۱ هزار و ۸۳۶ نسخه کتاب از سوی بیش از ۶۶ نفر خریداری شده است. این میزان فروش در قالب اجرای طرح تابستانه در میان ۵۹۴ کتابفروشی از ۳۱ استان کشور اتفاق افتاده است.این در حالی است که طرح عیدانه با مشارکت ۳۶۰ کتابفروشی در کشور اجرا شد و میزان فروش این طرح در پایان یک ماه اجرای آن در سراسر کشور، اندکی بیش از ۲۴۸ ‏هزار نسخه کتاب بود که سوی ۹۰ هزار نفر خریداری شد.

استقبال کتابفروشان از طرح‌های فصلی

نه تنها کتابخوانان، ‌بلکه همه ناشران و بیشتر کتابفروشان نیز از اجرای طرح‌های حمایتی فروش فصلی کتاب استقبال کرده‌اند. به گزارش ایرنا، مدیر کتابفروشی دهخدا، طرح تابستانه کتاب را امری مبارک می‌داند و می‌گوید: علاوه‌بر جنبه ریالی باید جنبه معنوی مساله را هم نگاه کرد و همراهی مشترک بین مردم، فرهنگ و ارشاد و فروشنده حلقه‌ای بود که ایجاد شد. «محمدتقی امین‌پور» ادامه می‌دهد: هر چند از جنبه ریالی سقف فروش حداکثر ۴۰ میلیون ریال برای هر کتابفروش است، اما این همراهی دولت قابل تقدیر است زیرا که ذوق و شوقی در بین مردم و کتابخوانان به وجود آورده است.امین‌پور با بیان اینکه اختصاص یارانه خرید کتاب، هزینه زیادی برای دولت ندارد، تداوم این طرح در فصول مختلف را کار شایسته و خدمتی به عرصه فرهنگ و کتاب دانست و اضافه کرد: اجرای این طرح امیدی برای مردم و کتابخوانان ایجاد می‌کند که امیدواریم در افزایش میزان مطالعه هم نقش موثری ایفا کند.

«مهدی دادی‌زاده» مدیر کتابفروشی سپهر نیز طرح تابستانه و تخفیف ۲۰ درصدی کتاب را در ترویج کتابخوانی مفید می‌داند و با اعلام رضایت از اجرای دو دوره قبلی و افزایش فروش کتاب می‌گوید: این طرح در وهله اول بیشتر به نفع قشر کتابخوان است و در کنار آن کتابفروشان نیز منتفع می‌شوند.وی با ابراز خرسندی از طرح عیدانه کتاب در سال گذشته و با اعلام اینکه در یک ماه اجرای این طرح فروش ما دو برابر می‌شود، اظهار کرد: شور و شوقی هم در بین مردم ایجاد می‌شود که به همراه خانواده در کتابفروشی‌ها حضور می‌یابند. از مزایای قابل توجه اجرای این طرح، اقبال مردم برای حضور در کتابفروشی‌ها به همراه خانواده‌هاست؛ به تعبیری می‌توان گفت کتابفروشی‌ها هم به فهرست مکان‌های گردش و حضور مردم در کنار پاساژها و فروشگاه‌ها اضافه شده است.ناصر که معلم ادبیات و علاقه‌مند به مطالعه است، به عنوان خریدار کتاب می‌گوید: هر چند عشق به کتاب و مطالعه همواره وجود دارد، اما مشکلات اقتصادی باعث می‌شود ناخواسته آن را از سبد خانواده حذف کنیم.وی طرح عیدانه و تابستانه کتاب را اقدامی بخردانه از سوی دولت دانست و اظهار کرد: این طرح علاوه‌بر انگیزه خرید برای شیفتگان کتاب، محرکی برای کشاندن سایر افراد به کتابفروشی‌هاست.