ابهام‌زدایی از بازار ایرانی هنر

گروه فرهنگ و هنر: جمعه گذشته پنجمین حراج تهران برگزار شد و پس از چکش خوردن آثار، رقم ۲۵ میلیارد تومان برای این دوره از حراج ثبت شد. با ثبت این رکورد حرف و حدیث‌ها درباره نحوه برپایی این حراج یک بار دیگر در محافل فرهنگی آغاز شد و همین نکته مقدمات برپایی نشست خبری بانیان این رویداد را فراهم کرد تا روبه‌روی خبرنگاران بنشینند و پرده از ابهامات برگزاری حراج بردارند. در این نشست تحلیلی که با حضور دکتر علیرضا سمیع آذر، مدیر حراج تهران و حسین پاکدل، مجری حراج تهران در خانه هنرمندان برگزار شد مباحث مختلفی از جمله تجملگرایی در حیطه آثار هنری و همچنین اجرای بازیگران برای حراج مورد بحث قرار گرفت. در آغاز این نشست، حسین پاکدل با اشاره به اینکه پنجمین حراج تهران پس از یکسال تلاش در هفتم خرداد ماه برگزارشد، گفت: فروش ۲۵ میلیاردی این دوره، بیش از آن چیزی بود که پیش‌بینی می‌شد، امیدواریم در سال‌های آینده با سربلندی و موفقیت بیشتر بتواند شتاب خوبی به توسعه هنر دهد.

پس از آن علیرضا سمیع آذر درباره اهداف برگزاری و دستاوردهای این رویداد گفت: حراج تهران بر مبنای تحلیل و مطالعه درباره وضعیت هنر در ایران شکل گرفت و تلاش می‌کند نیازمندی‌های توسعه هنر در کشورمان را پاسخ دهد. در این راستا مهم‌ترین هدف حراج که از ابتدا در پی آن بودیم و حتی پیش از شکل‌گیری حراج در ذهن ما بود؛ توجه به ارزش‌های مادی و معنوی هنر است. مدیر حراج تهران افزود: در این پنج دوره حراج تهران شاهد بودیم که قیمت هنر تا حد قابل توجهی افزایش یافت و پولی که می‌توانست در عرصه‌های تجملی مختلف خرج شود به عرصه هنر تزریق شد. به این ترتیب هنرمندان توجه بیشتری به ارتقای کیفیت آثار خود می‌کنند و جوانان فارغ‌التحصیل نیز امید بیشتری به آینده کاری خود پیدا می‌کنند. سمیع آذر افزود: در این مدت آثار حدود ۲۰۰ هنرمند از نسل‌های مختلف در حراج تهران معرفی شدند که شامل آثاری از یک قرن پیش تا کارهای جوانان است. آثاری از ژانرهای مختلف در حراج عرضه شده است و امیدواریم در آینده عده بیشتری را وارد چرخه معرفی آثار هنری کنیم. او با بیان اینکه هنوز حراج تهران با هدف نهایی آن فاصله زیادی دارد، گفت: ما هنوز در منطقه هم به رکوردهای زیادی نرسیدیم و فاصله زیادی با قیمت‌های آثار هنری در منطقه و جهان داریم. قیمت اثر سهراب سپهری هنوز به یک میلیون دلار نرسیده است درحالی‌که اثر یک هنرمند مصری، محمود سعید دو و نیم میلیون دلار قیمت دارد. هنوز مقدار کلی فروش حراج تهران بسیار کمتر از مقیاس منطقه‌ای و جهانی است و این نشان می‌دهد که هنوز در ابتدای راه هستیم.

اکسپو و حراج کاملا متفاوت هستند

در ادامه این نشست نوبت به پرسش‌های خبرنگاران رسید که این بخش بیش از یک ساعت به طول انجامید. نخستین سوال در این خصوص بود که حراج تهران، اکسپوی دولتی هنر را به محاق برده است و سمیع آذر که خود هشت سال مدیر موزه هنرهای معاصر تهران بود با رد این مطلب، تصریح کرد اکسپو حراج دو رویداد کاملا متفاوت است؛ او افزود‏: «اکسپو رویدادی با تعدادی غرفه است که گالری‌های متفاوتی دور هم جمع شده‌اند که نیز معنی آرت فر می‌دهد و نه اکسپو. حراج با آرت فر نیز بسیار متفاوت است. مثلا در آرت فر بازل یا استامبول و... تعدادی گالری‌ها شرکت می‌کنند و آنها تصمیم‌گیرنده‌اند. در حراج تهران یا دیگر حراج‌های دنیا خود حراج گذار آثار را معرفی کند حیطه عمل کاملا متنوع است فقط هر دو در زمینه هنری فعالیت دارند.»

چرا بازیگران مجری حراج می‌شوند؟

سمیع آذر در پاسخ به این سوال که چرا بازیگران مجری حراج تهران می‌شوند، گفت: «آقای کیانیان که در چهار دوره نخست حضور داشتند نه به جهت بازیگری شان بلکه به جهت شخصیت فرهنگی و قرابتی که با حوزه تجسمی دارند، به عنوان مجری انتخاب شدند، جناب پاکدل هم که بیش از بازیگری، به عنوان یک مدیر هنری و چهره فرهنگی شاخص مطرح اند و اتفاقا سابقه اجراهای درخشان ایشان در تلویزیون و... که معرف حضور مردم است.» سمیع آذر در همین باره به خبرنگاران توضیح داد:حراج یک پدیده نوظهور در کشور ماست و به تبع ما چهره‌های شناخته شده که به اصطلاح مجری حراج باشند نمی‌شناسیم، بنابراین با مطالعه شخصیت‌های شناخته شده دست به انتخاب می‌زنیم.

افزایش قیمت آثار هنری تجمل‌گرایی نیست

مدیر حراج تهران در پاسخ به این سوال که حراج تهران را مصداق اشرافی‌گری می‌خوانند، با رد چنین توصیفی توضیح داد: «هنر والاترین گوهر انسانی ست و بهترین ظهور جلوه الهی در انسان خلاقیت و آفرینش است. هر چه قیمت هنر بالاتر رود، مصداق این است که در آن جامعه گوهر انسانی، انسانیت، بالاتر رفته است؛ جنس هنر و مذهب و فطرت انسانی، یکی است و در جامعه‌ای که هنر گرامی داشته شود، و هنر منزلت بیند، یعنی در آن جامعه خوبی‌ها رشد یافته است؛ کسانی که هنر می‌آفرینند و هنری در خدمت اهداف معنوی و الهی خلق می‌کنند مورد ستایش بزرگان هستند و ما نباید بگوییم چرا این آثار این قیمت را دارد. ما باید افتخار کنیم که در کشور ما هنر اهمیت دارد.او تاکید کرد: رقم کل حراج تهران برابر یک خانه در شمال تهران هم نیست گرچه در کشورهای دیگر قیمت اثر هنری یک هنرمند خوب از یک کاخ بیشتر است. ما با آنچه دنیا از ما انتظار دارد، فاصله داریم. در انگلستان قیمت اثر فرانسیس بیکن از کاخ ملکه انگلیس بالاتر است. چرا در کشور ما که مولد فرهنگ بودیم و فرهنگ از طریق ما به دنیا سفر کرده و از شرق به دنیای غرب رفته نباید این‌گونه باشد ؟ حالا که قیمت اثر هنری کمی بالارفته آن را با اشرافیت مقایسه نکنیم بلکه باید به این کار افتخار کنیم.

در همین منطقه هنرمندانی هستند که آثارشان از ما بسیار گران‌تر فروخته می‌شود. اثر یک هنرمند هندی ۴/ ۴میلیون دلار به فروش می‌رسد در صورتی که هنر از ایران به هندوستان رفت و هند بازتولید هنر شرق را دارد. قیمت هنرمند در هند و مصر و... بسیار بالاتر از ایران است.دنیا هنر ما را ستایش کند در صورتی که قیمت آثار هنری در ایران پایین است.هنر ارزش‌های معنوی را تبلور می‌بخشد بنابراین چه بهتر که پول برای هنر خرج شود. حسین پاکدل هم در این خصوص گفت: گاهی با ارقامی که در حراج مطرح می‎شود سطحی برخورد می‌کنند، به عنوان مثال وقتی اثری از کیارستمی با رقم ۱۴۰ میلیون فروش می‎رود این نکته را باید در نظر گرفت که او یکی از هنرمندان تراز اول کشور است و یک اثر او از میان مجموعه‎‏ای از ۱۰ اثر انتخاب شده است که ممکن است ۳۰۰ میلیون تومان برای او هزینه داشته باشد. کسی مثل کیارستمی اعتبار خود را با اثرش در یک حراج ارائه می‏کند، هنرمند دلال و کاسب نیست او خالق اثر هنری است و باید با عزت زندگی کند. اگر کار کسی مانند آقای تناولی فروش نرود کار چه کسی باید فروخته شود و اگرهنر تبلیغ نشود، چه چیزی به جز هنر باید تبلیغ شود؟

شفافیت در حراج تهران

سمیع آذر در پاسخ به سوال دیگری گفت: در حراجی‌ها باید محرم اسرار خریدار و فروشنده بود، اما اگر کسی از حراج تهران اثری خریده می‌تواند اعلام کند کمااینکه بانک‌های پاسارگاد و گردشگری و نیز دوسالانه نقاشی دامون فر این کار را کرده‌اند. اگر شفافیت این است که اسامی خریداران گفته شود برعکس حراج دنبال محرمیت است ولی اگر مقام مسوولی از ما اسامی و لیست را بخواهد حتما در اختیارشان خواهیم گذاشت. فرآیند برگزاری حراج تهران کاملا شفاف است. همه اصحاب رسانه و صدا و سیما مکانیزم حراج را دیدند و می‌توانند، قضاوت کنند. برگزاری حراج بسیار شفاف بوده و همین‌که ما امروز دور هم نشستیم و پاسخگوی شما هستیم نشاندهنده همین شفافیت است. حسین پاکدل نیز حراج تهران را نماد شفافیت دانست و گفت همه استادان هنر از نزدیک شاهدان این حراج هستند. اتفاقا حراج تهران حدود هشت درصد به عنوان حق العمل از فروش هر اثر دریافت می‌کند که پایین‌ترین درصد در میان همه حراجی‌ها محسوب می‌شود.

باید سهم خود را از بازار جهانی هنر طلب کنیم

سمیع‎ آذر در پاسخ به این سوال که آیا حراج تهران بین‌المللی خواهد شد یا خیر نیز اظهار کرد: اینکه مارکتی برای هنر در داخل کشور به وجود آمده خوشحال کننده است، حراج تهران تنها ۵ سال عمر دارد به همین دلیل ما وسوسه‎ای برای حضور در حوزه بین‏المللی را نداریم. با این حال برای ما خوشحال کننده خواهد بود اگر کشورهای منطقه و همسایگانمان بتوانند آثار خود را در این حراج شرکت داده و خریداران ایرانی یا خریداران همان کشورها این آثار را خریداری کنند. با این حال به‌دلیل کمبود امکانات فنی مانند نبود شرایط انتقال پول در شبکه بانکی و مشکلات ورود خروج افراد و آثار به ایران هنوز این طرح قابل اجرا نیست. وی تاکید کرد: اتفاقا حراج تهران و موفقیت‌های بین‌المللی هنر ایران به دنیا و به‌ویژه کشورهای عربی و نیز منطقه قفقاز ثابت کرده است ایران طلایه دار آینده منطقه است و ما با موجی فزاینده از هنرمندان منطقه روبه‌روییم تا آثارشان را به صورت حرفه‌ای ارائه کنیم، همه باور دارند آینده ایران درخشان است بنابراین باید با سرمایه‌گذاری نهادمند در عرصه فرهنگ و هنر، هویت فرهنگی خود را اشاعه و تسری دهیم، ارتقای مارکت هنر بخشی مهم از این راه است.

وی همچنین درباره آمار فروش حراج‏ها در دنیا نیز اظهار کرد: حراج تهران در این دوره هفت و نیم میلیون دلار فروش داشت. پیش از این آمار فروش هنر ایران در کریستی، ساتبی و بونامز رقمی حدود ۸ تا ۹ میلیون دلار بوده است. جمع فروش آنها قدری از ایران بیشتر است و به این ترتیب حدود ۱۶ میلیون دلار سهم فروش هنر کشور ما است که در مقایسه با جهان چیزی نیست. درحالی‌که رقم کلی فروش خانه‏های حراج در جهان معادل ۱۷ میلیارد دلار است و حراج تهران کمتر از یک‌هزارم مبلغ جهانی فروش داشته است. ما یک صدم جمعیت جهان جمعیت داریم و قدرت فرهنگی ما نیز بسیار زیاد است به همین دلیل باید جایگاه بیشتری در عرصه هنر داشته باشیم؛ ما فاصله بسیاری با آنچه سزاوار ماست، داریم و باید این حق را از بازار جهانی طلب کنیم.دکتر سمیع آذر در پایان گفت: حراج تهران قائم به من نیست و کارآمدترین کارشناسان هنر و اقتصاد هنر با من در حراج تهران کار می‌کنند که روزانه اخبار حراج خانه‌ها در سراسر دنیا و نیز گالری‌های داخلی را رصد می‌کنند.