پیشگامان صادرات سریال در جهان

گروه فرهنگ و هنر- شایان ربیعی: «۷۱ میلیارد دلار»! یعنی بیش از ۲۲۰ هزار میلیارد تومان! این درآمد آمریکا فقط از تبلیغات در سریال‌هایی است که این کشور در سال ۲۰۱۵ ساخته است. کمپانی‎‌ها و تلویزیون‌های متعدد و مختلف در ایالات متحده هریک بخشی از درآمد میلیاردها دلاری صنعت سریال‌سازی این کشور را تامین می‌کنند. برای مثال تلویزیون Fox در سال ۲۰۱۴ تنها بیش از یک و نیم میلیارد دلار درآمد داشته و کمپانی HBO نیز تنها در فصل دوم سال ۲۰۱۵ به درآمد ۹۷۱ میلیون دلاری رسیده است. گزارش‌های متعدد رسانه‌ای تصریح کرده‌اند که رقابت میان فروش فیلم‌های سینمایی و سریال‌های تلویزیونی آمریکایی به قدری نزدیک است که هرگز به سادگی نمی‌توان برنده این رقابت را تشخیص داد. در واقع برنده رقابت عددهای میلیارد دلاری در آمریکا معمولا به اختلاف‌های چند صد هزار دلاری بالا و پایین می‌شود. به هر حال طبیعی است که کلنجار رفتن با این اعداد و ارقام در اقتصادی به بزرگی اقتصاد آمریکا چندان شگفت‌انگیز و باورنکردنی نباشد؛ اما حتی وقتی درآمد ۷۱ میلیارد دلاری تبلیغات سریال‌های آمریکایی را به عنوان پردرآمدترین کشور با درآمد ۳۰۰ میلیون دلاری ترکیه از کل سریال‌های ساخته شده‌اش مقایسه کنیم، درمی‌یابیم که تفاوت‌ها به قدری زیاد است که امکان مقایسه را از بین می‌برد. جالب‌تر آن است که بدانید ترکیه با همین ۳۰۰ میلیون دلارش در رده دوم کشورهای پرفروش سریال‌های تلویزیونی است. البته آمارهای دقیقی از مقایسه میزان فروش سریال‌ها در سال ۲۰۱۵ منتشر نشده اما طبق گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌های بین‌المللی به نظر می‌رسد که کشورهای کره‌جنوبی، بریتانیا، تایلند و... در رده‌های بعدی این فهرست باشند. ترکیه روی ریل سریال سازی

نکته قابل توجه در این گزارش وضعیت درآمدزایی ترکیه از ساخت سریال‌ها در چند سال اخیر است. این کشور در یک دهه اخیر با در اولویت قرار دادن ساخت سریال‌های تلویزیونی سعی داشته است تا از یکسو درآمدزایی و ارزآوری داشته باشد و از سوی دیگر الگوهای صادرات فرهنگی را تبیین کرده باشد. به هر حال ترکیه امروزی سالانه رقمی نزدیک به هزار میلیارد تومان سریال صادرات می‌کند و در صدد است تا با گسترش این روند، سهم درآمدهای فرهنگی را در سبد بودجه سالانه‌اش افزایش دهد.سال ۲۰۰۴ کشور ترکیه تنها ۱۰ میلیون دلار از سریال‌سازی و صادرات آن به کشورهای دیگر سود می‌برد؛ ولی این رقم در سال ۲۰۱۲ به ۲۰۰ میلیون دلار رسید و در حال حاضر محمت بایوککسی رئیس مجمع صادرکنندگان ترکیه می‌گوید ترکیه به بیش از ۷۵ کشور مجموعه‌های تلویزیونی می‌فروشد که حجم این صادرات امسال یعنی سال ۲۰۱۶ بیش از ۳۵۰ میلیون دلار خواهد شد.بایوککسی می‌گوید: «سینما و تلویزیون اهمیت حیاتی برای ترکیه دارد و به یک قدرت موثر برای فرهنگ کشورهای منطقه و همسایه تبدیل شده است.» دو سال پیش و در سال ۲۰۱۴ بود که مجمع صادرکنندگان ترکیه با شعار «ترکیه: کشف توانایی» به تبلیغ کشور ترکیه در دنیا پرداخت. محمت بایوککسی می‌گوید: «ما این شعار را انتخاب کردیم تا به دنیا بگوییم توانایی‌های ترکیه را کشف کنند. بخش سینمای ترکیه با ۱۰۰ سال قدمت توانایی زیادی دارد و می‌تواند در بازار جهانی به رقابت بپردازد. این رقابت می‌تواند در بخش‌های مختلف باشد از فیلم‌نامه‌نویسان گرفته تا بخش بازیگران.»

پخش سالانه ۵۲۰۰ ساعت سریال

به گزارش میدل ایستای، هر مجموعه تلویزیونی ترکیه دست کم شامل ۴۰ اپیزود می‌شود که هر اپیزود ۱۳۰ دقیقه است و معمولا سالانه ۵۲۰۰ ساعت از برنامه‌های تلویزیون‌های محلی را به خود اختصاص می‌دهد.این مجموعه‌ها با بودجه متوسط ۶۰۰ هزار لیر (۲۰۰ هزار دلار) برای هر اپیزود تهیه می‌شوند که بیشتر این هزینه صرف طراحی لباس و صحنه، تجهیزات فنی و بازیگران می‌شود. به گفته بسیاری از دست‌اندرکاران صنعت سینما و تلویزیون که به‌طور حرفه‌ای مشغول کار هستند، هزینه تولید و طراحی صحنه و لباس می‌تواند چنان بالا باشد که اغلب به زیان کارگران صحنه شود.مریچ دمیرای از سال ۲۰۰۰ به این سو بیش از هزاران صفحه برای مجموعه‌های ترکیه‌ای فیلم‌نامه نوشته است. از جمله آثار او جدیدترین اپیزودهای Arka Sokaklar «خیابان‌های پشتی» است. «خیابان‌های پشتی» یک مجموعه جنایی و طولانی است که به‌طور مداوم ۹ سال است از شبکه‌ها پخش می‌شود.دمیرای می‌گوید: «به‌عنوان فیلم‌نامه‌نویس تا ۱۰ سال پیش همه چیز شگفت‌انگیز بود. سپس هر هفته ۶۰ دقیقه برای هر اپیزود باید می‌نوشتم. امروزه ۱۳۰ دقیقه باید بنویسم. کار نگارش به یک فرآیند مکانیکی و نه چندان دلچسب تبدیل شده که فقط بحث ادامه ملودرام مطرح است.»یکی از جدیدترین مجموعه‌های ترکیه‌ای که در حال تولید است، (Poyraz Karayel) «برای پسرم» نام دارد. «برای پسرم» داستان مافیایی را با خرده پیرنگ‌های عاشقانه روایت می‌کند و از زمره ۶۰ مجموعه تلویزیونی است که به‌طور سالانه در ترکیه تولید می‌شود.

صادرات سریال‌‌های ایرانی

طبق معمول اطلاعات متقنی از صادرات سریال‌های تلویزیونی ایرانی در دسترس نیست، اما به احتمال زیاد دو سریال «امام علی (ع)» ساخته شده در سال ۱۳۷۵ و «مردان آنجلس» ساخته شده در سال ۷۸ مهم‌ترین سریال‌هایی بودند که قطار صادرات سریال‌های ایرانی را به راه انداختند. در ادامه سریال «مریم مقدس» ساخته شده در سال ۷۹ نیز به چرخه پخش سریال‌های ایرانی در کشورهای دیگر اضافه شد. اما پس از این سریال حدود یک دهه ساخت سریال‌هایی با کیفیت مناسب و روایت‌های داستانی قابل پخش در کشورهای دیگر به محاق رفت تا اینکه سریال «یوسف پیامبر» ساخته شده در سال ۸۷ پس از آغاز نمایش در تلویزیون کشورمان، دربرخی دیگر از کشورها نیز به نمایش درآمد.به هر حال اگرچه هنوز آماری از فروش این سریال‌ها به کشورهای دیگر منتشر نشده، اما صدا وسیما مدعی شده است که سریال یوسف پیامبر در بیش از ۶۰ کشور جهان بیننده داشته وبه صورت اختصاصی در شبکه‌های تلویزیونی تاجیکستان، پاکستان و افغانستان روی آنتن رفته است.این در حالی است که سریال مردان انجلس نیز در سال ۹۲ در تلویزیون ملی مصر به نمایش در آمد و به همراه سریال «مریم مقدس» در کشورهای لبنان و عراق نیز نمایش داده شده است. در سال‌های اخیر نیز گویا سریال «ستایش» در تلویزیون ملی لبنان به نمایش درآمده است. این موضوع می‌تواند امیدهای گسترش بازار هدف سریال‌های ایرانی را بیشتر کند.به‌طور کلی به نظر می‌رسد با توجه به قرابت‌های فرهنگی، بازار کشورهای عربی بازار مناسبی برای توسعه صادرات سریال‌های ایرانی باشد.

البته هنوز در بازارهای محلی در جهان عرب برای سریال‌های ایرانی تبلیغات کافی و موثری نشده است و برای همین ایرانی‌ها باید در رقابت با سریال‌های ترکیه‌ای اقداماتی انجام دهند. در این راستا محمدرضا عباسیان، مستندساز، تهیه‌کننده و از مدیران چند سال گذشته سینمای ایران، می‌گوید: چند سال پیش در اقدامی هوشمندانه برای عرضه بین‌المللی محصولات صداوسیما، سازمان سی‌ام‌آی (CMI) که مخفف اداره کل رسانه بین‌الملل صدا و سیما بود، تشکیل شد. این اداره در فاصله زمانی کوتاهی توانست به‌صورت بسیار اثرگذار ظاهر شود و در مدت کوتاهی به جایگاه کمی و کیفی ارزشمندی دست پیدا کند و چه از بابت حضور در جشنواره‌های خارجی و چه در بُعد فروش آثار ایرانی به دیگر کشورها تا حد زیادی موفق عمل کرد. ما در این مرکز علاوه بر فراهم کردن امکان حضور فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های بین‌المللی و هفته‌های فیلم، توفیق خوبی در فروش محصولات صدا و سیما داریم.به هر حال سریال‌های ایرانی وارد بازار سریال‌های عربی شده است؛ بازاری که سالانه رو به گسترش است و ۳۲۰ شبکه عربی تخصصی پخش سریال، در آن حضور دارند.به گزارش روابط عمومی مرکز امور بین‌الملل رسانه ملی، سریال او یک فرشته بود محصول شبکه دو به درخواست معاون تلویزیون سراسری L.T.R و توسط رایزنی فرهنگی کشورمان به زبان قرقیزی دوبله شده و از این شبکه که جزو شبکه‌‌های معروف و پربیننده کشور قرقیزستان است، به نمایش در می‌آید، سریال یوسف پیامبر(ع) و شاید برای شما هم اتفاق بیفتد نیز در شبکه IfilmPlus.By کشور بلاروس درحال دوبله به زبان روسی است و پخش آنها به‌زودی از این شبکه آغاز می‌شود. مجموعه تلویزیونی در چشم باد نیز از شبکه TVSA کشور بوسنی به نمایش درمی‌آید. پیش از این نیز شبکه مذکور، سریال‌ به کجا چنین شتابان را به نمایش گذاشته است.

یک تراژدی

به هر حال به نظر می‌رسد که در سال‌های اخیر روند ساخت سریال‌های تلویزیونی صدا وسیما به لحاظ کیفی روندی کاهشی بوده و حتی بینندگان داخلی نیز استقبال چندانی از سریال‌های داخلی نداشته‌اند. رشد و گسترش ساخت سریال در شبکه نمایش خانگی و موفقیت سریال «شهرزاد» در این بخش نشان‌دهنده کاهش ارتباط هنرمندان با رسانه ملی است. اتفاقی که به نظر می‌رسد در آینده موجب گسترش صادرات سریال‌های ایرانی از طریق بخش خصوصی شود. آیا این یعنی پایان دوران سیادت صداوسیما در سریال سازی؟