چگونه سیاست‌‌‌های اقتصادی ناکارآمد مانع ارتقای بهره‌‌‌وری در بخش کشاورزی می‌شود؟
شرط تامین پایدار غذا
این در حالی است که بهره‌‌‌وری پایین در کنار وابستگی بالا به‌ویژه در حلقه‌‌‌های ابتدایی زنجیره تولید مواد غذایی در کنار نوسانات نرخ ارز و اختلال در زنجیره تامین کالاهای اساسی طی سال‌های اخیر و در برهه‌‌‌های مختلف افزایش قیمت مواد غذایی را به دنبال داشته است.
بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد اتخاذ سیاست‌‌‌های اقتصادی صحیح مدیریتی در تولید، بهبود کیفیت حکمرانی در بخش اقتصادی و بهبود فضای کسب‌و‌کار، نهایتا ارتقای خودکفایی در تولید محصولات راهبردی و به دنبال آن تامین پایدار غذا، به عنوان اولین بعد از امنیت غذایی را در پی دارد. بر اساس بررسی بازوی پژوهشی مجلس، پایداری تامین غذا، ارتقای دانش و نوآوری، نظام‌‌‌مندی تولید، پایداری منابع پایه تولید، توانمندی نیروی کار، پایداری زنجیره ارزش و کارآمدی سیاست‌‌‌های کلان اقتصادی از جمله عوامل موثر بر بهرهبرداری پایدار در کشاورزی هستند. ارتقای دانش و نوآوری یکی از ابزارهایی است که می‌تواند بهره‌‌‌وری بخش کشاورزی را افزایش دهد.. با افزایش سرمایه‌گذاری در کشاورزی نوآوری بهبود پیدا می‌کند و به عبارتی به «مدیریت علمی مزرعه» منجر می‌شود. این موضوع با افزایش دانش و فناوری در تولید بخش کشاورزی، ارتقای بهره‌‌‌وری را به دنبال خواهد داشت. کشاورزی هوشمند، فناوری‌‌‌هایی مانند اینترنت اشیا و هوش مصنوعی که افزایش کیفیت و کمیت تولیدات را به دنبال دارد، می‌تواند به استفاده کارآ از منابع منجر شود و ارتقای بهره‌‌‌وری تولید در این بخش را به دنبال داشته باشد.
تولید برنامه‌‌‌ریزی‌شده در راستای ارتقای بهره‌‌‌وری بخش کشاورزی ضروری است. مصرف بهینه نهادهها یکی از اولین دستاوردهای برنامه‌‌‌ریزی دقیق در تولید است که علاوه بر افزایش تولید محصولات، بهره‌‌‌وری پایدار کشاورزی را به دنبال دارد. برنامه‌‌‌ریزی در تولید سبب پیشگیری از بهرهبرداری بی‌‌‌رویه و ناکارآمد از منابع پایه می‌شود و ارتقای خودکفایی محصولات راهبردی را به دنبال دارد. همچنین تولید برنامه‌‌‌ریزی‌شده، به کاهش ضایعات منجر می‌شود و با بهبود فرآیندها و رویه‌‌‌های موجود در زنجیره ارزش، رقابت‌‌‌پذیری و سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی را افزایش می‌دهد و در نهایت بهره‌‌‌وری پایدار در این بخش را به دنبال دارد.
بهرهبرداری پایدار از منابع طبیعی یکی از مسیر‌های اصلی ارتقای بهره‌‌‌وری کشاورزی است. زمین، آب، جنگل، مرتع و ذخایر آبزیان از جمله عوامل تولید در بخش کشاورزی هستند، تولید پایدار در بخش کشاورزی بستگی به توان این منابع پایه دارد. این در حالی است که تخریب‌‌‌های ناشی از بهرهبرداری بی‌‌‌رویه و ناکارآمد از منابع پایه در کنار تغییرات اقلیمی و ایجاد مخاطره در محیط‌زیست تهدیدکننده منابع طبیعی پایه تولید در بخش کشاورزی است. هر گونه بهرهبرداری ناکارآمد از منابع و روند ناعادلانه در استفاده از منابع مثل تعیین ناعادلانه حق‌آبه‌‌‌ها، در کنار نگاه درآمدزایی به عوامل تولید علاوه بر اینکه بیانگر کیفیت پایین حکمرانی در بخش اقتصادی و فضای کسب‌و‌کار نامناسب در این بخش است، کاهش سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی را به دنبال دارد.
ارتقای سرمایه انسانی یکی از پیش‌نیازهای اصلی ارتقای بهره‌‌‌وری بخش کشاورزی است. کشاورزان سرمایه‌‌‌های انسانی بخش کشاورزی و از اصلی‌‌‌ترین نقش‌‌‌آفرینان در راستای ارتقای بهره‌‌‌وری بخش کشاورزی هستند.
از همین رو توانمندسازی کشاورزان در راستای ارتقای بهره‌‌‌وری این بخش باید در اولویت قرار گیرد. جذب نیروهای جوان و آموزش‌دیده در بخش کشاورزی یکی از اصلی‌‌‌ترین دلایل ناپایداری در بخش کشاورزی یعنی مهاجرت را کاهش می‌کند. بررسی‌‌‌ها حاکی از این است که یکی از مهم‌ترین دلایل مهاجرت نیروی کار در بخش کشاورزی عدم‌توسعه متوازن منطقه‌‌‌ای در اثر پایین بودن کیفیت حکمرانی اقتصادی است که کاهش سرمایه‌گذاری در مناطق روستایی را به دنبال دارد. توسعه پایدار زنجیره ارزش یکی دیگر از عوامل بهبود بهره‌‌‌وری بخش کشاورزی است.
زنجیره تامین محصولات کشاورزی شامل مجموعه‌‌‌ای از بازیگران است که در حلقه‌‌‌های مختلف پیش از تولید تا بازارسازی محصولات فعال را شامل می‌شود. مهم‌ترین کارکرد زنجیره تامین ایجاد ارتباط بین بازیگران در راستای تسهیل فرآیند تولید، فرآوری و بازارسازی محصولات کشاورزی و غذایی است. تامین نهادهها و تامین مالی در بخش کشاورزی از پیامدهای توسعه پایدار زنجیره ارزش است. با توسعه پایدار زنجیره ارزش و افزایش رقابت‌‌‌پذیری و جذابیت کشاورزی و ارتقای سرمایه‌گذاری در کشاورزی تولید بهره‌‌‌ور در این بخش از طریق به‌کارگیری نهاده‌‌‌های با‌کیفیت و همچنین شیوه‌‌‌های نوآورانه تولیدی افزایش می‌‌‌یابد. همچنین از طریق توسعه پایدار زنجیره ارزش قدرت واسطه‌‌‌ها در بازار کاهش پیدا می‌کند.
در پایان باید گفت کشاورزی به عنوان فعالیتی اقتصادی متاثر از فضای اقتصاد کلان کشور است. کیفیت حکمرانی اقتصادی از عوامل اصلی جهت‌‌‌دهی به سیاست‌‌‌های اقتصاد کلان است. ارتقای کیفیت حکمرانی در بخش اقتصادی با حاکم ساختن رویکردهای حمایت از تولید داخلی، باعث افزایش رقابت‌‌‌پذیری و جذابیت فعالیت کشاوری می‌شود. ناکارآمدی سیاست‌‌‌های اقتصاد کلان که تبعات آن در افزایش قیمت نهادهها و خدمات، مبادله نابرابر و عدم‌مصرف بهینه نهادهها بروز پیدا می‌کند، نهایتا به کاهش بهره‌‌‌وری پایدار کشاورزی منجر می‌شود. از طرف دیگر سیاست‌‌‌هایی همچون سرکوب قیمتی محصولات کشاورزی اگرچه در راستای حفظ قدرت خرید مصرف‌کننده اعمال می‌شود، با کاهش سودآوری فعالیت‌‌‌های کشاورزی، خروج سرمایه‌گذاران و بهره‌‌‌برداران و تغییر کاربری اراضی کشاورزی را نهایتا به دنبال دارد که با کاهش رقابت‌‌‌پذیری و جذابیت این بخش نهایتا، مانع ارتقای بهره‌‌‌وری است.
