اولویت‌دهی به صنایع منتخب بررسی شد
تمرکز صنعتی برای رشد
بررسی اقتصاد کشورهایی چون کره جنوبی، مالزی، چین، ترکیه و مکزیک نشان می‌دهد که این کشورها که با رشدی مناسب در حال رسیدن به توسعه هستند، با برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های مناسب در جهت تولید کالاهای با ارزش افزوده بالا تمرکز کرده‌اند.
بررسی اقتصاد کشورهایی چون کره جنوبی، مالزی، چین، ترکیه و مکزیک نشان می‌دهد که این کشورها که با رشدی مناسب در حال رسیدن به توسعه هستند، با برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های مناسب در جهت تولید کالاهای با ارزش افزوده بالا تمرکز کرده‌اند. شاخصه مشترک اغلب این کشورها سرمایه‌گذاری گسترده در صنایع برق و الکترونیک، خودرو، نساجی و پوشاک و بازیافت است. براساس این گزارش، برنامه راهبردی توسعه صنعتی ایران با افق ۱۴۰۴ در حالی منتشر شده که هفت صنعت شامل خودرو، فولاد، نساجی و پوشاک، سیمان، تایر و تیوب، لوازم خانگی، کاشی و سرامیک به‌عنوان صنایع استراتژیک که بیشترین سهم را در تحقق ارزش افزوده بخش صنعت و معدن دارند، انتخاب شده است. این در حالی است که در سال‌های قبل به غیر از صنعت نساجی و خودرو، تمرکز کشور بر توسعه گروه‌های صنعتی در بخش فلزات اساسی، شیمیایی، مواد غذایی و کانی غیرفلزی بوده است.
در نمودارهـای شـماره 1 و 2 رونـد تغییرات سـهم گروه‌های صنعتی منتخب از ارزش افـزوده کل فعالیت‌های صنعتـی ارائـه شـده اسـت. طبـق نمـودار، در سـال 1375، 6 رشـته صنعتـی اصلـی در ایجـاد ارزش افـزوده بـه ترتیـب شـامل فلزات اساسـی، شـیمیایی، مـواد غذایی، کانی غیرفلزی، نسـاجی و وسـایل نقلیه بوده کـه جمعا 73 درصـد از کل ارزش افـزوده صنعـت را بـه خـود اختصـاص داده‌انـد. در سـال 1390، نقـش صنایع نسـاجی کاهش و در عـوض سـهم صنایـع تولیـد فـرآورده‌های نفتـی افزایش یافـت؛ به نحوی کـه ایـن گروه‌های صنعتـی منتخب در نمـودار شـماره دو، نزدیـک بـه 85 درصـد از کل ارزش افـزوده صنعت را تشـکیل می‌دهند. طی دوره مورد بررسـی، سـهم صنعـت نسـاجی از 9 درصـد بـه 2 درصـد و سـهم صنایـع تولیـد فـرآورده‌هـای نفتـی کـه به شـدت سـرمایه‌بر اسـت از 2درصـد بـه 10 درصـد افزایـش یافتـه اسـت. افزایـش سـهم صنایـع شـیمیایی و وسـایل نقلیـه در ارزش افـزوده صنعتـی نیـز قابـل ملاحظه بوده اسـت. براساس اطلاعات وزارت صنعت، معدن و تجارت، سهم صنایع شیمیایی از کل ارزش افزوده از 17 درصد در سال 1375 به 23 درصد در سال 1390 رسیده است. همچنین سهم وسایل نقلیه نیز از کل ارزش افزوده از 7 درصد در سال 1375 به 13درصد در سال 1390 رسیده است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که از میـان گروه‌هـای صنعتـی مزبـور، تولیـد وسـایل نقلیـه بـه مهم‌تریـن محـرک رشـد صنعتـی در ایـران تبدیـل شـده اسـت. به‌طـور متوسـط طـی 15 سـال اخیـر (90-1375) نزدیـک بـه 31واحـد درصد از نرخ رشـد سالانه ارزش افـزوده صنایـع کارخانـه‌ای کشـور مدیـون رشـد تولیـد وسـایل نقلیـه بـوده اسـت. ایـن رقـم بـرای صنایـع شـیمیایی و غذایی به ترتیب 2/ 12و 2/ 11درصد اسـت. آنچه مشـهود است، شـدت تحرک‌زایی رشـد صنعتی کشـور از طریـق توسـعه صنایـع تولیـدی وسـایل نقلیـه، بیـش از دو برابـر صنایـع شـیمیایی و غذایـی بوده اسـت. در عیـن حـال، بایـد توجـه داشـت کـه بـا اتـکای صـرف صنعـت وسـایل نقلیـه بـه بـازار محـدود داخلـی، به‌رغم وابسـتگی زیـاد بـه واردات مجموعه‌هـا و قطعـات وارداتـی، آن هـم بـه کمـک حمایت‌هـای تعرفـه‌ای از یـکسـو و ناتوانـی در اسـتفاده از صرفه‌هـای مقیـاس و بـه کارگیـری فناوری‌هـای جدیـد در تولیـد، ضعـف دسترسـی بـه بازارهـای بین‌المللـی، همچنیـن کاهـش قـدرت خریـد قشـر متوسـط جامعـه از سوی دیگر، نقـش یـاد شـده در صـورت عـدم راهیابـی بـه بازارهـای صادراتـی، قابـل اسـتمرار نخواهـد بـود. صنایـع غذایـی و تولیـد وسـایل نقلیـه، بالاتریـن پیوند پیشـین (ماقبل) را دارا است و هـر واحد افزایش تولیـد در ایـن صنایـع، بیشـترین افزایـش تقاضـا بـرای سـایر بخش‌هـا را ایجـاد می‌کنـد. بـا این‌حـال، ایـن صنایع به علـت عـدم توجـه لازم بـه بازارهـای صادراتـی، عمدتـا معطـوف به بازارهـای داخلی شـده‌اند. طـی سـال‌های مـورد مطالعـه، رونـق بخـش صـادرات صنعتـی کشـور وابسـته و متکـی بـه مزیـت نسـبی منابع طبیعـی کشـور بـوده اسـت و ایـن امـر، یـک گام رو بـه جلو در مقایسـه با سیاسـت خام‌فروشـی محسـوب می‌شـود.
صنایـع تولیـد وسـایل نقلیـه موتـوری، شـیمیایی و فلزات اساسـی، پیشـران‌های اصلی رشـد اشـتغال صنعتی شناخته شـده‌اند. در طـول سـال‌های مـورد مطالعـه، رونـد رشـد تقاضـای جهانـی محصـولات شـیمیایی در مقایسـه بـا سـایر محصـولات رشـته‌های صنعتـی بیشـترین نـرخ را تجربه کرده اسـت، به‌طـوری که نزدیک بـه ۱۴ درصد از نرخ رشـد سالانه تقاضـای جهانـی محصـولات صنعتـی بـه محصـولات صنایـع شـیمیایی اختصـاص یافته اسـت.
در این شرایط بسیاری از کارشناسان معتقدند با توجه به محدودیت زمانی، اولویت‌بندی صحیح رشته فعالیت‌های بخش صنعت،معدن و تجارت، گامی اثربخش در راستای تحقق توسعه صنعتی کشور خواهد بود.
ارسال نظر