گروه ترجمه: مجمع جهانی اقتصاد گزارش جدیدی از رتبه کشورهای جهان به لحاظ شاخص «سرمایه انسانی» منتشر کرد. به اعتقاد این مجمع، در قرن بیست و یکم، «استعداد»، عامل اصلی نوآوری، رقابت‌پذیری و رشد خواهد بود و نه سرمایه. در این گزارش که ۱۲۴ کشور جهان را مورد بررسی قرار داده، ایران در شاخص سرمایه انسانی در رتبه ۸۰ قرار گرفته است. این در شرایطی است که رتبه ایران در گزارش قبلی که مربوط به سال ۲۰۱۳ بود ۹۴ اعلام شده بود. به گزارش سایت مجمع جهانی اقتصاد، شاخص سرمایه انسانی مشخص می‌کند کشورها چگونه سرمایه انسانی خود را توسعه می‌دهند و وارد میدان می‌کنند. این شاخص سطح تحصیلات، مهارت و مشاغل موجود برای افراد را در ۵ گروه سنی بررسی می‌کند. این گروه‌های سنی پنج گروه از کمتر از ۱۵ سال تا بالاتر از ۶۵ سال را دربر می‌گیرد. هدف از این بررسی ارزیابی نتیجه سرمایه‌گذاری‌های گذشته و حال کشورها در سرمایه انسانی است و این گزارش چشم‌اندازی از وضعیت شالوده استعداد آینده کشورها را ارائه می‌کند. به طورکلی شاخص سرمایه انسانی هر کشور با در نظر گرفتن ۴۶ معیار به دست آمده است. ارزش هر یک از این معیارها از آماری که توسط سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان بین‌المللی کار، یونسکو و سازمان بهداشت جهانی منتشر می‌شود، استخراج می‌‌شود. علاوه براین آمار، در این شاخص از برخی آمار کیفی که از نظرسنجی مدیران مجمع جهانی اقتصاد به دست آمده است، استفاده می‌شود. در روش‌شناسی این شاخص امکان مقایسه درون کشوری و بین کشوری وجود دارد. بر این اساس در میان ۱۲۴ کشوری که مورد بررسی قرار گرفته‌اند، فنلاند با کسب امتیاز ۸۶ از ۱۰۰ درصد ممکن، رتبه نخست شاخص سرمایه انسانی را به خود اختصاص داده است. کشورهای نروژ، سوئیس، کانادا، ژاپن، سوئد، دانمارک، هلند، نیوزیلند و بلژیک به ترتیب مکان‌های دوم تا دهم را به خود اختصاص داده‌‌اند. این در شرایطی است که تنها ۱۴ کشور توانسته‌اند امتیاز بیش از ۸۰درصد را به دست آورند. در میان دیگر کشورهای پیشرفته فرانسه جایگاه ۱۴ را به دست آورده است و ایالات متحده با امتیاز ۶۴/ ۷۹ درصد، رتبه ۱۷ را کسب کرده است. بریتانیا جایگاه ۱۹ و آلمان جایگاه ۲۲ را کسب کرده است. در میان کشورهای عضو بریکس (شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) فدراسیون روسیه بالاترین جایگاه را کسب کرده و با امتیاز ۷۸ درصد رتبه ۲۶ را به خود اختصاص داده است.

وضعیت ایران در شاخص سرمایه انسانی

ایران با کسب امتیاز ۲/ ۶۳ درصد، جایگاه ۸۰ را در شاخص سرمایه انسانی به دست آورده است. این در شرایطی است که ۴۰ کشور جهان رتبه‌ای بین ۶۰ تا ۷۰ درصد را کسب کرده‌اند. ۲۳ کشور امتیازی بین ۵۰ تا ۶۰ درصد به دست آورده‌اند و امتیاز ۹ کشور کمتر از ۵۰ درصد بوده است.

مجمع جهانی اقتصاد در گزارش شاخص سرمایه انسانی خود همچنین ۱۰ کشور دارای بیشترین فارغ‌التحصیل رشته‌های مهندسی، تولید و ساخت و ساز را معرفی کرده است که از این نظر ایران با سالانه ۲۳۳ هزار و ۶۹۵ فارغ‌التحصیل رتبه سوم جهان را به خود اختصاص داده است. در این زمینه فدراسیون روسیه در جایگاه اول و ایالات متحده در جایگاه دوم قرار گرفته است. پس از ایران، ژاپن، کره‌جنوبی، اندونزی، اوکراین، مکزیک، فرانسه و ویتنام در جایگاه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، علاوه بر فنلاند، نروژ و سوئیس که سه کشور برتر جهان در شاخص سرمایه انسانی هستند، چهار کشور منطقه اروپا و آسیای مرکزی در میان ۱۰ کشور برتر قرار دارند و ۸ کشور این منطقه در میان ۲۰کشور برتر جای گرفته‌اند. کشورهای آلبانی (رتبه ۶۶)، ترکیه (رتبه ۶۸) و مولداوی (رتبه ۷۱) سه کشوری هستند که کمترین رتبه را در این منطقه کسب کرده‌اند. کشورهای ایتالیا (رتبه ۳۵)، یونان (رتبه ۴۰) و اسپانیا (رتبه ۴۱) از سرمایه‌گذاری‌های گذشته خود در زمینه سرمایه‌ انسانی منتفع شده‌اند، اما امتیاز نسبتا پایین آنها در زمینه کیفیت اقدامات آموزشی، فرصت‌های یادگیری مادام‌العمر، نرخ مشارکت نیروی کار و بیکاری آسیب‌پذیر هستند.

در منطقه آسیا و پاسیفیک که بیشترین جمعیت جهان در آن متمرکز شده است، شکاف بین کشورهایی که بهترین عملکرد و بدترین عملکرد را دارند، بسیار زیاد است. در این منطقه پس از ژاپن که رتبه پنجم شاخص سرمایه انسانی را دارد، بهترین عملکرد مربوط به نیوزیلند(رتبه ۹)، استرالیا (رتبه ۱۳) و سنگاپور (رتبه ۲۴) است. این در شرایطی است که نپال (رتبه ۱۰۶)، میانمار (رتبه ۱۱۲) و پاکستان (رتبه ۱۱۳) سه کشور دارای بدترین عملکرد در این منطقه هستند. اندونزی که پس از چین و هند سومین کشور پرجمعیت این منطقه است در جایگاه ۶۹ قرار گرفته است. چین نیز در رتبه ۶۴ جای دارد. در منطقه آمریکای لاتین و حوزه کارائیب، کشورهای شیلی (رتبه ۴۵) و اروگوئه پیشتاز هستند و پس از آنها آرژانتین (رتبه ۴۸) و مکزیک (رتبه ۵۸) قرار گرفته‌اند. برزیل، پرجمعیت‌ترین کشور این منطقه در جایگاه ۷۸ قرار دارد. در این منطقه سه کشور نیکاراگوئه (رتبه ۹۰)، ونزوئلا (رتبه ۹۱) و هندوراس (رتبه ۹۶) بدترین عملکرد را در میان کشورهای این منطقه داشته‌اند. اما به طور کلی، شکاف بین کشورهای دارای بهترین و بدترین عملکرد در منطقه آمریکای لاتین و حوزه کارائیب کمتر از دیگر مناطق جهان است. در شرایطی که نیروی کار ماهر ۲۰ درصد از نیروی کار این منطقه را تشکیل می‌دهد، در بسیاری از کشورها مانند اروگوئه و برزیل، کسب‌و‌کارها در یافتن نیروی کار ماهر دچار مشکل هستند.

در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا کشورهای اردن (رتبه ۷۶) و مصر (رتبه ۸۴) از کشورهای دارای درآمد بالایی همچون عربستان سعودی (رتبه ۸۵) و کویت (رتبه ۹۳) عملکرد بهتری داشته‌اند. در این منطقه امارات رتبه ۵۴ جهان را به دست آورده و قطر در جایگاه ۵۶ قرار گرفته است. در این منطقه سه کشور الجزایر (رتبه ۱۱۴)، موریتانی (رتبه ۱۲۲) و یمن (رتبه ۱۲۴) بدترین عملکرد را داشته‌اند.

براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد در منطقه آفریقا کشور موریس (رتبه ۷۲) بهترین عملکرد را در این منطقه داشته است. ۶ کشور این منطقه رتبه‌ای بین ۸۰ تا ۱۰۰ به دست آورده‌اند و ۱۷ کشور آفریقایی رتبه‌ای کمتر از ۱۰۰ داشته‌اند. آفریقای جنوبی رتبه ۹۲ و کنیا رتبه ۱۰۱ را به دست آورده است. نیجریه، پرجمعیت‌ترین کشور این منطقه، با کسب رتبه ۱۲۰ یکی از کشورهایی است که بدترین عملکرد را در این منطقه داشته است. اتیوپی، دومین کشور پرجمعیت این منطقه، در جایگاه ۱۱۵ قرار گرفته است. به جز کشور موریس، مشخصه کشورهای این منطقه سرمایه‌گذاری اندک در بخش آموزش و پرورش است. درمیان کشورهای کم‌درآمد، یعنی کشورهایی که سرانه تولید ناخالص داخلی آنها کمتر از ۱۰۴۵ دلار است، تاجیکستان (رتبه ۶۵)، کامبوج (رتبه ۹۷) و بنگلادش (رتبه ۹۹) بهترین عملکرد را داشته‌اند و کشورهای بوروندی (رتبه ۱۲۱) و چاد (رتبه ۱۲۳) بدترین عملکرد را ثبت کرده‌اند. در میان کشورهای دارای درآمد بالا، یعنی کشورهایی که سرانه تولید ناخالص داخلی آنها بیش از ۱۲۷۴۶ دلار است، فنلاند (رتبه۱)، نروژ (رتبه ۲) و سوئیس (رتبه ۳) بهترین عملکرد و باربادوس (رتبه ۷۷)، عربستان سعودی (رتبه ۸۵) و کویت (رتبه ۹۳) بدترین عملکرد را داشته‌اند. مجمع جهانی اقتصاد معتقد است شاخص سرمایه انسانی نشان می‌دهد همه کشورهای جهان، از کشورهای ثروتمند گرفته تا کشورهای فقیر، باید سرمایه انسانی خود را بهینه‌سازی کنند و به دنبال الگو‌های جدید انسان‌محور برای رشد اقتصادی باشند.

بهبود جایگاه ایران در شاخص سرمایه انسانی