از سوی فعالان اقتصادی مطرح شد
دلایل عقب‌ماندگی صنعتی در دو اپیزود
گروه صنعت و معدن: قدمت بیش از ۵۰ سال مهری است که روی بسیاری از صنایع داخلی خورده با این حال هنوز صنعت کشور به لحاظ رقابتی از بسیاری از کشورهای دنیا عقب است و لازمه جبران این عقب‌ماندگی فراهم کردن زیرساخت‌هایی است که در نیم قرن گذشته فراهم نشده است. به گفته برخی از فعالان صنعتی در حال حاضر ایران از اقتصاد متکی بر منابع عبور کرده و این پیشرفت در سایه گام نهادن در مسیر صنعتی شدن رخ داده است، البته فعالان اقتصادی بر این نکته نیز تاکید می‌کنند که هنوز تا رسیدن به قافله کشورهای نوآور فاصله بسیاری داریم و در تبدیل علم به فناوری و تکنولوژی عملکرد مناسبی نداشته‌ایم.
گروه صنعت و معدن: قدمت بیش از ۵۰ سال مهری است که روی بسیاری از صنایع داخلی خورده با این حال هنوز صنعت کشور به لحاظ رقابتی از بسیاری از کشورهای دنیا عقب است و لازمه جبران این عقب‌ماندگی فراهم کردن زیرساخت‌هایی است که در نیم قرن گذشته فراهم نشده است. به گفته برخی از فعالان صنعتی در حال حاضر ایران از اقتصاد متکی بر منابع عبور کرده و این پیشرفت در سایه گام نهادن در مسیر صنعتی شدن رخ داده است، البته فعالان اقتصادی بر این نکته نیز تاکید می‌کنند که هنوز تا رسیدن به قافله کشورهای نوآور فاصله بسیاری داریم و در تبدیل علم به فناوری و تکنولوژی عملکرد مناسبی نداشته‌ایم. صنایع نفت، نساجی، خودرو و صنایع غذایی از جمله صنایعی هستند که در سال‌های اخیر با وجود اینکه برخی از آنها از حمایت دولت بهره‌مند بوده‌اند با این حال حرفی برای گفتن ندارند. وابستگی به دانش فنی و تجهیزات خارجی نیز از دیگر عواملی است که موجب شده تا در صنایعی مانند انرژی، مخابرات و الکترونیک نیز نتوانیم به خودکفایی برسیم. با این شرایط می‌توان گفت صنعت کشور به صورت ریشه‌ای با عقب‌ماندگی مواجه است. عدم پیشرفت صنایع از دید مسوولان نیز پنهان نمانده است؛ به‌طوری‌که رئیس‌جمهور نیز در مراسم گرامیداشت روز صنعت از روند کند صنعتی شدن انتقاد و «رقابت‌گرایی» به جای «حمایت‌گرایی» را رویکرد جدید دولت در بخش صنعت و معدن معرفی کرد. «عدم تطابق در تولید، عدم پاسخگویی به نیاز مشتری، دور ماندن از بازارهای رقابتی، فضای نامناسب کسب‌و‌کار، اقتصاد دولتی، هزینه‌های جانبی، نوسانات نرخ ارز و...» از جمله دلایلی است که فعالان اقتصادی معتقدند موجب شده تا صنعت کشور از گردونه رقابت خارج شود.
عدم انعطاف عامل اصلی
نصرالله محمد حسین فلاح، عضو هیات مدیره کنفدراسیون صنعت نیز در این خصوص معتقد است که دور ماندن از بازارهای رقابتی به‌طور طبیعی برای هر کشوری عقب‌ماندگی به همراه خواهد داشت و این درخصوص صنایع کشور ما نیز صدق می‌کند.
فلاح عدم انعطاف در تولید را یکی از مهم‌ترین دلایل عقب‌ماندگی در صنایع دانسته و در این خصوص به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: در بسیاری از کشورها صنایع خود را با تغییر نیاز مشتری تطبیق می‌دهند و این تغییر به صورت همزمان صورت می‌گیرد؛ اما در کشور ما امکان این تطبیق وجود ندارد.
مدیریت تمام شده یکی دیگر از مواردی است که این عضو هیات مدیره کنفدراسیون صنعت به آن اشاره کرده و در این خصوص می‌گوید: علاوه بر موارد مذکور مدیریت مصرف انرژی ما نیز دچار عقب‌ماندگی است. فلاح در ادامه با اشاره به صنعت خودروسازی کشور می‌گوید: صنعت خودروسازی با عقب‌ماندگی در طراحی، پاسخگویی به نیاز مشتری و عدم انعطاف در تولید مواجه است و این مشکلات تنها به این صنعت مربوط نمی‌شود؛ به‌طوری که بسیاری از صنایع ما در این زمینه دچار مشکلات بسیاری هستند.
سهم ۲۵ درصدی برای بخش صنعت و معدن
سید حمید حسینی، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران نیز در این خصوص با طرح این موضوع که با وجود اینکه می‌دانیم در هیچ یک از تکنولوژی‌های صنعتی نسبت به جهان برتری نداریم، چه راهکاری باید در پیش گرفت و آیا باید تولید داخل و صنعتی شدن را رها کرد یا باید با گسترش ارتباطات با دنیا و با ایجاد وابستگی متقابل درصدد رفع این مشکل برآییم به «تجارت فردا» می‌گوید: اکنون صنعت به تنهایی ۱۷/۲ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را خلق می‌کند و این سهم باید حداقل به ۲۵ درصد افزایش یابد، اگرچه سهم صنایع و معادن در تولید ناخالص داخلی با احتساب عملکرد پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها و بخش معدن به ۲/۲۵ درصد خواهد رسید.
به گفته حسینی، در صورتی که بزرگ‌ترین چالش اقتصادی کشور را اشتغال بدانیم راهی به جز توسعه بخش صنعت و خدمات وجود ندارد. ایران دارای منابع غنی گاز طبیعی، مواد اولیه معدنی خصوصا فلزی «سنگ آهن، مس، سرب، روی و کروم» است که ۶۰ درصد مواد اولیه صنایع را تشکیل می‌دهد. حال این امکانات با استفاده از موقعیت استراتژیک و ژئوپلیتیک و سرمایه انسانی جوان و آموزش دیده و البته با رفع تحریم‌ها باید در مسیر رشد و پیشرفت سریع قرار گیرد و این مهم جز از طریق بسط تفکر صنعتی شدن امکان‌پذیر نخواهد بود.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران معتقد است پس از انقلاب، تلاش‌های بسیاری برای استقرار صنایع سنگین در کشور صورت پذیرفت و از این نظر کشور در منطقه از جایگاه خوبی برخوردار شده است، به‌طوری که در حال حاضر، کشور ترکیه به‌عنوان رقیب ایران ظاهر شده است، اما ایران می‌تواند در صنایع سنگین نظیر فولاد، پتروشیمی، برق و فرآورده‌های نفتی به کارخانه تولید خاورمیانه تبدیل شود.
حسینی درخصوص اینکه در کدام صنایع با بیشترین عقب‌ماندگی مواجه هستیم نیز می‌گوید: شاید نقطه ضعف کنونی ما در صنایع خودروسازی، لوازم خانگی، لوازم برقی و الکترونیکی، مخابرات، نساجی و ریخته گری باشد، اما در صنایع غذایی، فرش، فنی و مهندسی پزشکی و گردشگری مزیت وجود دارد و لازم است وزارت صنعت تلاش جدی برای ارتقای کیفیت این صنایع به عمل آورد و برنامه مدرن‌سازی این صنایع را پیگیری کند. در این سال‌ها کشور در صنایع دفاعی، هسته‌ای، نانو و بیوتکنولوژی موفقیت‌هایی کسب کرده و نخبگان ایران نیز در خارج از کشور در زمینه IT، مخابرات، هوا و فضا و پزشکی دستاوردهای چشمگیری داشتهاند که با بهبود فضای کسب‌و‌کار و روابط بین‌الملل، می‌توان از توان و تجربه آنان نیز استفاده بهتری به عمل آورد.
ابراهیم بهادرانی، دبیر کل اتاق بازرگانی تهران نیز در این خصوص می‌گوید: مشکلی که در طول سال‌های گذشته وجود داشته است و اکنون چنین موقعیتی را برای کشور رقم زده این است که نگاه صنعتگران و تولیدکنندگان به بازار داخل بوده است. در حالی که سرمایه‌گذاران در کشورهای پیشرفته در زمان سرمایه‌گذاری به این هدف می‌اندیشند که چگونه با شرکت‌هایی که رهبری بازار دنیا را دارند می‌توانند مبارزه کنند و سهمی از بازار دنیا را به خود اختصاص دهند. به گفته بهادرانی، در حال حاضر نیز با پیوستن ۱۵۰ کشور به سازمان تجارت جهانی، برای تولیدکنندگان غیررقابتی کار بسیار مشکل شده است. بنابراین سرمایه‌گذاران باید از نگاه صرف به داخل پرهیز کنند. بازاری در دنیا وجود دارد که تعدادی آن را تصاحب کرده‌اند و اگر ما در سودای تصاحب این بازار هستیم، باید به این بیندیشیم که چه مزیتی نسبت به آنها می‌توانیم داشته باشیم و چگونه می‌توانیم مزیت‌های خود را افزایش دهیم.
دبیر کل اتاق بازرگانی تهران معتقد است تولیدکنندگان ایرانی چنانچه در رابطه با این موضوع فاقد برنامه باشند، دچار مشکل خواهند شد. روند تولید و صادرات در جهان به سمت و سویی گرایش یافته است که اگر تولیدکنندگان و بازرگانان نتوانند از طریق پرداخت تعرفه، کالا را به مصرف‌کننده عرضه کنند، ازطرق دیگری نظیر مسافری، مبادلات مرزی و... در نهایت کالای خود را به داخل کشورها ارسال می‌کنند. بهادرانی در خصوص راهکارهای عبور از این مشکل نیز می‌گوید: راهکار این است که کارآیی را افزایش دهیم، افزایش کارآیی نیز مستلزم ارتقای دانش افراد است. در رویکرد رقابت‌پذیری، آموزش مدیران و پرسنل باید به‌عنوان یک اصل مورد توجه قرار گیرد. در واقع نمی‌توان بدون آموزش صحیح، توقع کارآیی بالایی داشت وگرنه منابع وجود دارد و تکنولوژی‌های صنعتی در ایران نیز تا قبل از تشدید تحریم‌ها چندان عقب افتاده نبوده چرا که ماشین‌آلات اغلب از کشورهای اروپایی نظیر آلمان، فرانسه، سوئیس، ایتالیا و ژاپن خریداری شده‌اند و در حال حاضر به دلیل مستهلک شدن باید بازسازی شوند.
فضای نامناسب کسب‌و‌کار
مصطفی رناسی، رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق بازرگانی اصفهان نیز با اشاره به اینکه فضای کسب‌و‌کار در ایران با سایر کشورها متفاوت است، می‌گوید: ایران فضای کسب‌و‌کار مناسبی ندارد و مناسب نبودن این فضا خود موید عقب ماندن صنایع در کشور است. به گفته رناسی اقتصاد دولتی یکی از مهم‌ترین عواملی است که موجب عدم رشد صنایع شده چرا که اقتصاد دولتی شکوفا نیست و کارخانه‌های دولتی نوآوری برای رشد ندارند. نوسان نرخ ارز یکی دیگر از مواردی است که رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق بازرگانی اصفهان به آن اشاره کرده و می‌گوید: تولید داخلی به دلیل نوسانات نرخ ارز با رشد ۳۰ درصدی قیمت مواجه شد اما با وجود کاهش نرخ ارز قیمت‌ها کاهش نیافت و این امر موجب شد تا شرایط برای ورود سایر کشورها به بازار داخلی فراهم شود و از سوی دیگر قدرت خرید مردم نیز کاهش یابد. افزایش هزینه‌های تهیه مواد اولیه مورد نیاز یکی دیگر از عواملی است که به گفته رناسی هزینه‌های تولید را ۷ تا ۸ درصد افزایش داده و موجب خروج از گردونه رقابت شد. بهره بانکی از دیگر عواملی است که به گفته رناسی موجب شده تا شرایط رقابت‌پذیری از صنایع داخلی گرفته شود و بهره‌وری کاهش یابد.
عملکرد صنایع مثبت بوده
اگرچه بسیاری از فعالان صنعتی بر عقب‌ماندگی صنعتی تاکید دارند، اما احمد پورفلاح، رئیس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران معتقد است به‌کارگیری واژه عقب‌ماندگی صنعتی به‌طور کلی فراگیر نیست و نمی‌توان تمام شاخه‌های صنعتی را در این خصوص با یکدیگر مقایسه کرد. پورفلاح با بیان اینکه باید زیرشاخه‌ها به‌صورت جداگانه بررسی شوند، می‌گوید: بازدید از نمایشگاه‌های صنعتی که در سال‌های اخیر برگزار شده بیانگر آن است که صنایع در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشتهاند در این خصوص می‌توان به صنایع مرتبط با ساختمان که شامل ۱۰۰ رشته رسمی و ۴۰۰ رشته غیررسمی است اشاره کرد که در سال‌های اخیر علاوه بر رشد حرف بسیاری برای گفتن داشتهاند.
رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران معتقد است، در بسیاری از صنایع حرف بسیاری برای گفتن داریم با این حال عدم نوسازی خطوط تولید موجب شده تا این صنایع از چرخه تولید عقب بمانند.
رئیس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران با اشاره به اینکه جنگ یکی از عمده عواملی بود که باعث شد تا صنایع ما نتواند رشد چشمگیری داشته باشند، می‌گوید: با اتمام جنگ رشد صنایع آغاز شد به‌طوری که با وجود محدودیت‌های بین‌المللی صنایع توانستند به فعالیت خود ادامه دهند. پوفلاح در خصوص اینکه از صنعت خودروسازی به‌عنوان صنعتی عقب مانده در کشور یاد می‌شود نیز اظهار کرد: صنعت خودروسازی از جمله صنایعی است که از آن به عنوان صنعتی عقب‌مانده یاد می‌کنند اما باید این نکته را مد نظر قرار داد که در نظر گرفتن دیوار تعرفه‌ای و حمایت از این صنعت باعث شد تا خودروسازی کشور نتواند رشد قابل قبولی داشته باشد اما با ورود به بورس و جوینت شدن با خودروسازان بزرگ دنیا شرایط برای رشد این صنعت نیز فراهم شده است. به گفته پورفلاح، صنعت خودروسازی باید کمیت را افزایش دهد تا به این طریق قیمت تمام شده کاهش یابد و قدرت خرید مردم نیز در این زمینه در نظر گرفته شود. رئیس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران معتقد است طی سال‌های اخیر صنایع کوچک و متوسط توانسته‌اند عملکرد قابل قبولی داشته باشند و خطوط تولید را حفظ کنند.
ارسال نظر