گروه انرژی: تشدید بحران آبی کشور بار دیگر وزیر نیرو را راهی مجلس کرد. بر اساس اعلام مسوولان وزارت نیرو کاهش بارندگی‌ها، مصارف بالای آب کشاورزی، کاهش جریان‌های سطحی و رواناب‌ها در سال آبی جاری در مقایسه با متوسط درازمدت و سال آبی گذشته و... از جمله مواردی هستند که وضعیت منابع آبی در استان‌های کشور را در وضعیت قرمز قرار داده است. بر اساس آمار اعلام شده از سوی وزیر نیرو، مصرف آب در ایران ۹۶ میلیارد مترمکعب است که در مقایسه با ۱۲۰ میلیارد مترمکعب کل آب تجدیدشونده کشور، ما ۸۰ درصد از منابع آب کشور خود را استفاده می‌کنیم. این در حالی است که براساس تحقیقات صورت گرفته در دنیا اگر در کشوری کمتر از ۲۰ درصد منابع آبی تجدیدشونده را مصرف کنند، آن کشور از نظر منابع آب پایدار است و اگر تا ۴۰ درصد استفاده شد، این قابل تحمل است و اگر بیش از ۴۰ درصد باشد، آن کشور در مرحله تنش آبی است. در عین حال، اگر کشوری بیش از ۶۰ درصد از منابع آبی خود را استفاده کند، در مرحله بحران آبی قرار دارد.

با توجه به آمار مذکور می‌توان گفت برای تامین میزان سرانه آب، اولویت‌بخشی و تمرکز بر طرح‌های نیمه‌تمام، پیش‌بینی طرح‌های اضطراری، برنامه نگهداری و بهره‌برداری از تاسیسات، توجه به کیفیت آب، شیوه‌های کنترل مصرف، اندازه‌گیری و سرعت عمل در رفع حوادث از برنامه‌های مهم مدیریتی است که باید بیش از گذشته در دستور کار وزارت نیرو قرار گیرد.

کاهش منابع تجدیدپذیر

حمیدرضا چیت‌چیان در نشست علنی روز گذشته مجلس شورای اسلامی، درخصوص وضعیت آبی کشور گفت: در ۱۰ سال گذشته، شاهد بودیم که متوسط بارش در کشور از ۲۵۰ میلی‌متر به ۲۴۲ میلی‌متر در سال کاهش پیدا کرده و ما با مسائل بسیار جدی در بخش آب و منابع آبی روبه‌رو هستیم. وزیر نیرو افزود: در نتیجه خشکسالی‌های پی‌درپی و تغییرات اقلیمی مجموع منابع آب تجدیدشونده کشور که تا ۱۰ سال پیش ۱۳۰ میلیارد مترمکعب برآورد می‌شد، با کمال تاسف به ۱۲۰ میلیارد مترمکعب کاهش پیدا کرده است.

وی تصریح کرد: اوایل انقلاب میزان آب تجدیدشونده به ازای هر ایرانی ۴ هزار مترمکعب در سال بود که در حال حاضر در نتیجه تحولات در اقلیم و افزایش جمعیت این میزان از ۱۶۰۰ مترمکعب کمتر است. چیت‌چیان ادامه داد: مطابق برآوردهای بین‌المللی، کشورهایی که کمتر از ۱۷۰۰ مترمکعب به ازای هر نفر آب تجدیدشونده داشته باشند، کشورهایی در تنش آبی هستند و اگر منابع آبی آنها از هزار مترمکعب کاهش پیدا کند، آن مناطق دچار بحران آبی خواهند شد.

وزیر نیرو افزود:‌ با اینکه متوسط آب تجدیدشونده در کشور ما کمتر از ۱۶۰۰ مترمکعب است، اما توزیع آن در مناطق مختلف کشور یکسان نیست، به نحوی که در برخی مناطق مانند شمال‌غرب کشور وضعیت مناسب است، اما در شرق دریاچه ارومیه میزان آب سرانه کمتر از ۶۰۰ مترمکعب است.

کاهش متوسط بارش‌ها

وی در ادامه به وضعیت بارش در استان‌های مختلف اشاره کرد و گفت: میزان بارش تعداد قابل توجهی از استان‌ها نسبت به متوسط بارش ۴۶ سال قبل به صورت بارزی کاهش یافته است، مثلا در استان البرز و استان سمنان ۴۵ درصد نسبت به متوسط کاهش داشته‌ایم و استان‌های غربی و شمال‌شرق بارش‌های بیشتری داشته‌اند و مجموعا در کشور ۷ درصد میزان بارش‌ها از متوسط کمتر بوده است.

بر اساس این گزارش، داده‌های جدول پیش رو نیز نشان می‌دهد که متوسط میزان بارش‌ها از ۲۷۸,۱ میلی‌متر در سال آبی ۸۶-۸۵ به ۲۳۷ میلی‌متر در سال آبی ۹۲-۹۱ رسیده است. درصد تغییرات میزان بارش‌ها از سال آبی ۸۶ تاکنون نسبت به دوره بلندمدت هم منفی بوده است.

مصرف ۸۰درصد منابع آب

وزیر نیرو گفت: مصرف آب در کشور ما ۹۶ میلیارد مترمکعب است که در مقایسه با ۱۲۰ میلیارد مترمکعب کل آب تجدیدشونده کشور نشان‌دهنده آن است که ما ۸۰ درصد از منابع آب کشور خود را استفاده می‌کنیم، در حالی که حد بحران ۶۰ درصد بود و ما ۲۰ درصد بیش از آنچه در دنیا به‌عنوان بحران تعیین‌شده مصرف می‌کنیم.

وی به چند مورد از نشانه‌های بحران در منابع آب اشاره کرد و گفت: اولین مورد به خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌های داخلی کشور می‌پردازد، مانند دریاچه ارومیه و تالاب بختگان که گویای این مساله است. وی تصریح کرد: اگر وضعیت مصرف آب همین‌گونه ادامه پیدا کند، وضعیت حاد ما حادتر خواهد شد.

بحران منابع آب زیرزمینی

چیت‌چیان بحران منابع آب زیرزمینی را از دیگر نشانه‌های بحران در منابع آب خواند و گفت: یکی از آسان ترین راه‌های تامین آب استفاده از چاه‌ها است که بیش از نیمی از آب مورد نیاز کشور از طریق این آب‌ها تامین می‌شود.

وزیر نیرو ادامه داد: متاسفانه چاه‌های غیرمجاز زیادی حفر شده‌اند و از سوی دیگر چاه‌های مجازی که پروانه صادر شده برای برداشت آب دارند بیش از حد مجاز از آنها آب برداشت شده، به‌گونه‌ای که در سالیان گذشته ۱۰۰ میلیارد مترمکعب از ذخایر سفره‌های آب زیرزمینی کاهش یافته است.

وی یادآور شد: این وضعیت به سرعت دشت‌های ما را به سمتی می‌برد که با اضافه کردن چاه‌ها و افزایش عمق چاه‌ها امکان استحصال آب بیشتر فراهم نشود و به تدریج کشاورزی از بین برود و موجب شود تا مراکز جمعیتی مجبور به جابه‌جایی شوند.

چیت چیان با بیان اینکه رواناب رودخانه‌ها نیز از دیگر نشانه‌های بحران در منابع آب به شمار می‌رود، افزود: کاهش منابع آب و افزایش نیازهای کشور از دیگر نشانه‌های بحران در منابع آب است که در این شرایط کشور با یکسری مسائل و تنش‌های اجتماعی سیاسی و حتی امنیتی مواجه می‌شود.

وزیر نیرو گفت: ما برای آنکه نگذاریم کشور وارد بحران ‌آب شود باید میزان استفاده خود را از منابع تجدید شونده به ۶۰ درصد محدود کنیم؛ به آن معنا که ما باید حداکثر ۷۲ میلیارد متر مکعب در کشور از منابع آب استفاده کنیم، در حالی که ۹۲ میلیارد مترمکعب در حال استفاده است.

چیت‌چیان با بیان اینکه مهم‌ترین موضوعی که باید بر آن پافشاری شود، مساله مدیریت مصرف آب و ارتقای بهره‌وری در بخش کشاورزی است، تاکید کرد: از کل منابع آب ۹۲ درصد در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و اگر نگاهی به راندمان آبیاری دیگر کشورها بیندازیم، متوجه تغییر آن خواهیم شد.

چیت‌چیان در پاسخ به سید محمدحسن ابوترابی‌فرد نایب رئیس اول مجلس شورای اسلامی ایران مبنی بر کمبود آب شرب و خشکسالی در بعضی از مناطق روستایی که منجر به بحران آب شده است، ادامه داد: در حال حاضر حدود ۵۴ میلیون نفر در شهرها و ۲/۱۶ میلیون نفر در روستاها تحت پوشش منابع آبی هستند که این مقدار، یعنی ۸/۹۸ درصد در شهرها و ۸/۷۷ درصد در روستاها تحت پوشش منابع آبی هستند، متاسفانه در حال حاضر برخی از روستاها با تانکر آبرسانی می‌شوند که در تنظیم بودجه سال ۹۳ به این مساله توجه شد و ردیف مستقلی برای آبرسانی به روستاها در نظر گرفته شد، اما ما بیشتر از این مقدارها برای رفع کمبود آب در روستاها نیازمندیم. باید گفت که همین مساله منجر به مهاجرت بسیاری از روستانشین‌ها به شهرها شده است.

وزیر نیرو افزود: برای پیگیری رفع کمبود آب در کشور در حال حاضر ۳۹۰ پروژه مطالعاتی فعال و ۱۹۰۰ پروژه اجرایی آب شهری وجود دارد. همچنین ۳۵۰ مورد مطالعات فاضلاب شهری و ۵۱۰ مورد پروژه اجرایی فعال فاضلاب شهری برای این امر در نظر گرفته شده است. از سوی دیگر تعداد مجتمع‌های اجرایی پروژه‌های مطالعاتی آب ۲۸۰ مورد است که این مورد در رابطه با مجتمع روستایی دارای پروژه‌های اجرایی فاضلاب ۷ مورد است، اما محدودیت منابع فعالیت ما برای رفع کمبود آب را محدود کرده است.

چیت چیان گفت: موارد این‌چنینی نشان می‌دهد که کارهای اجرایی ما بیشتر از منابع بوده است. همچنین قرارداد ۷۶ پروژه فعال برای رفع مشکلات صنعت برق با بخش خصوصی بسته شده است که تقاضای ما این است که اگر ردیف آب تضمینی را در بودجه در نظر بگیریم، بیشتر می‌توانیم بخش خصوصی را در این امر مشارکت دهیم. وی با بیان اینکه برای ۸۴۰ طرحی که در صنعت آب وجود دارد، بیش از ۱۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است تا این طرح‌ها انجام شود، باید بسیاری از اعتبارات در بخش صنعت آب افزایش پیدا کند تا بتوان مشکلات این حوزه را مرتفع کرد.

بحران آب به مرحله «حاد» رسید