وضعیت قرمز منابع آب

گروه انرژی- هشدار پشت هشدار؛ اما به اعتقاد مقامات مسوول در وزارت نیرو فقط هشدار کافی نیست و وضعیت منابع آب برخی استان‌ها نگران‌کننده است. وضعیت منابع آب 24 استان قرمز شد

راهکارهای عبور از بحران آب

در حالی پیش از این ۷ استان کشور در وضعیت قرمز آبی قرار گرفته بودند که جدیدترین آماری که از سوی وزارت نیرو اعلام شده نشان می‌دهد که این میزان به ۲۴ استان کشور افزایش یافته و منابع آبی آنها کاهش محسوسی داشته است.

کاهش بارندگی‌ها، کاهش جریان‌های سطحی و رواناب‌ها در سال آبی جاری در مقایسه با متوسط درازمدت و سال آبی گذشته، مصارف بالای آب کشاورزی و... از جمله مواردی هستند که وضعیت منابع آبی را در ۲۴ استان از ۳۱ استان کشور در وضعیت قرمز قرار داده است. در این رابطه، ستار محمودی، قائم‌مقام وزیر نیرو با اشاره به ارزش آب می‌گوید: متاسفانه ایران در مقایسه با سایر کشورها از لحاظ مصارف آب کشاورزی، افزایش درآمد و تولید محصولات کشاورزی به ازای هر مترمکعب آب در جایگاه مناسبی قرار نگرفته است.

وی به کاهش بارندگی‌ها، کاهش جریان‌های سطحی و روان آب‌ها در سال آبی جاری و در مقایسه با متوسط درازمدت و سال آبی گذشته اشاره کرد و گفت: ظرفیت‌های مناسبی از جهت اقدامات فنی- مهندسی برای مدیریت آبرسانی صورت گرفته، اما امروزه نیاز است که اقدامات توسعه پایدار درخصوص ارزش آب و روند منابع آب سطحی صورت پذیرد. قائم‌مقام وزیر نیرو نحوه پیاده‌سازی تعرفه‌های ابلاغ شده در سال آینده را بسیار مهم ارزیابی و بیان کرد: در سال آینده دو چالش مهم مشکل منابع آب و نحوه پیاده‌سازی تعرفه‌های ابلاغ شده پیش روی ما است. سال آینده آزمونی است برای مدیریت جدید صنعت آب و فاضلاب کشور که به آمادگی سیستم‌های مدیریتی بستگی دارد. وی به راهکارهای مدیریتی برای چالش‌های احتمالی اشاره کرد و گفت: اطمینان از تامین میزان سرانه آب، اولویت بخشی و تمرکز بر طرح‌های نیمه‌تمام، پیش‌بینی طرح‌های اضطراری، برنامه نگهداری و بهره‌برداری از تاسیسات، توجه به کیفیت آب، شیوه‌های کنترل مصرف، شیوه‌های کنترل مصرف، اندازه‌گیری و سرعت عمل در رفع حوادث از برنامه‌های مهم مدیریتی در سال آینده است. در همین رابطه وزیر نیرو نیز با اعلام اختصاص یک ردیف ویژه ۳۰۰ میلیارد تومانی برای آب‌رسانی روستایی در سال ۹۳، اعلام کرد: وضعیت منابع آب برخی استان‌ها نگران‌کننده است و تنها هشدار دادن به مردم کافی نیست.

حمید چیت‌چیان با اعلام اینکه دولت تصویب می‌کرد تا از سال آینده ۴۰۰میلیارد تومان سهم هدفمندی به وزارت نیرو پرداخت شود، گفت: در ۶ ماه گذشته بیشترین تلاش و انرژی صنعت در موضوع اصلاح اقتصاد آب و برق صرف شد؛ زیرا در اقتصاد این صنعت فاصله بسیار زیادی میان درآمد و هزینه‌ها وجود داشت که توان خدمت را از مجموعه صنعت آب و برق سلب کرده بود. وی به وضعیت بد بارش‌ها در سال جاری اشاره کرد و گفت: یکسان نبودن توزیع بارش در کشور وضعیت نگران‌کننده‌ای را در سمنان، خراسان‌، تهران و برخی مناطق دیگر به وجود آورده است. چیت‌چیان به گرمای زودرس امسال اشاره کرد و افزود: هفته گذشته دمای هوا به شدت بالا رفت و سال آینده نیز ممکن است فصل گرما زودتر شروع شود. چیت چیان بر لزوم آمادگی برای شروع فصل گرما و گرمای زودرس اشاره کرد و گفت: در شهرها و روستاهایی که دچار بحران آب هستند، کارگروهی برای پیگیری آن ایجاد شود و کارها را با حساسیت بیشتر دنبال کند. وی به لزوم توجه بر مساله مدیریت مصرف و عرضه اشاره کرد و گفت: صرف دادن هشدار به مردم کافی نیست، بلکه باید راه‌های آن را هم به مردم آموزش داد. وزیر نیرو درخصوص برنامه‌های بلندمدت وزارت نیرو تصریح کرد: اولویت هیچ طرح و برنامه‌ای بیشتر از آب‌رسانی به شهرها و روستاها برای وزارت نیرو نیست؛ زیرا این امر ارتباط مستقیمی با حیات و رفاه مردم دارد.

در حالی مسوولان وزارت نیرو نسبت به وضعیت قرمز منابع آبی کشور و کاهش بارندگی‌ها هشدار می‌دهند که عباس کشاورز، معاون وزیر جهادکشاورزی نیز در پژوهشی از افت سطح آب‌های زیرزمینی خبر می‌دهد. بر اساس این پژوهش، مقدار برداشت آب در سال‌های اخیر (۱۰۴میلیارد مترمکعب در سال) حاکی از آن است که میزان برداشت به سرعت به مرزهای منابع آب تجدید شونده (۱۳۰میلیارد مترمکعب) نزدیک شده است. به عبارت دیگر، حدود ۸۰ درصد پتانسیل آبی کشور به مصرف می‌رسد. از مصارف مذکور بیش از ۵۵ درصد (نزدیک ۶۰ میلیارد مترمکعب) از منابع آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود و این در حالی است که سفره‌های آب‌های زیرزمینی تقریبا در سراسر کشور با افت سطح آب و تهدید کاهش مخزن مواجه شده‌اند. معاون بهبود تولیدات گیاهی وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به سابقه برداشت آب‌های زیرزمینی اعلام کرده است: برداشت آب‌های زیرزمینی در آخر دهه ۵۰ حدود ۲۲ میلیارد مترمکعب بوده و این مقدار در انتهای دهه ۶۰ با حدود دو برابر افزایش به حدود ۴۴ میلیارد مترمکعب رسید و در پایان دهه ۷۰ به ۵۸ میلیارد مترمکعب فزونی یافت. به‌رغم افزایش حفر چاه‌های بیشتر به علت عدم پاسخگویی ظرفیت مخازن مقدار برداشت در انتهای دهه ۸۰ به حدود ۶۲ میلیارد مترمکعب رسیده است. استمرار و تشدید افت سطح آب سفره‌های زیرزمینی معضل دیگری است. به طوری که مقدار کسری مخزن سفره‌ها که در اواخر دهه ۵۰ حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ مترمکعب بود، در سال‌های اخیر به بیش از ۱۰ میلیارد مترمکعب رسیده است.

نتیجه این امر موجب شده که در حال حاضر از ۶۰۹ دشت کشور ۴۹۹ دشت با افت شدید و نگران‌کننده سطح آب مواجه شده‌اند. همچنین در حال حاضر ۲۹۱ دشت از نظر برداشت آب ممنوعه و بحرانی اعلام شده و میزان افت سالانه سطح سفره آب زیرزمینی در اغلب دشت‌ها بین یک تا سه متر در سال است. بر این اساس، با توجه به اینکه آب عامل توسعه پایدار است باید بین منابع و مصارف به‌خصوص در آب‌های زیرزمینی تعادل ایجاد شود. افزایش بهره‌وری کلیه بخش‌های مصرف با اولویت کشاورزی، پرداختن به دیپلماسی آب، رعایت موضوع پایداری و حفظ محیط زیست در کلیه برنامه‌های مدیریت منابع آب کشور، توجه خاص بر تکمیل پروژه‌های چندمنظوره نیمه‌تمام (شبکه‌های آبیاری و زهکشی، آب‌رسانی به شهرها، تصفیه‌خانه‌ها، آب و فاضلاب و پروژه‌های آب‌های مرزی مشترک)، خصوصی‌سازی و قبول مشارکت مردم و بهره‌برداران و تشکل‌های حوضه‌ای در مدیریت آب، فراهم کردن زمینه سرمایه‌گذاری در طرح‌های آب از دیگر راهکارهای عبور از وضعیت بحرانی است.

وضعیت قرمز منابع آب