در گفت‌وگوی «دنیای‌اقتصاد» با مدیرعامل شرکت دخانیات مطرح شد
توتون؛ منبع بزرگ ارزآوری
گروه بنگاه‌ها- زهرا مسافر: افزایش تولید محصولات دخانی، تجارت خارجی صنعت دخانیات کشور، گسترش و متنوع‌سازی بازارهای هدف برای سیگار ایرانی بر اساس استانداردهای روز دنیا از برنامه‌های کلان شرکت دخانیات است. می‌توان به جرات گفت که از مجموع ۶۵میلیارد نخ سیگار مصرفی کشور ۲۵درصد آن در اختیار قاچاق است که اگر نتوانیم مدیریت کنیم، باید صنعت دخانیات را فقط در خاطراتمان مرور کنیم. معصوم نجفیان، مدیرعامل ۴۰ساله شرکت دخانیات متولد پارس‌آباد مغان است. وی دارای مدرک کارشناسی ارشد MBA و کارشناسی مهندسی صنایع با گرایش تکنولوژی صنعتی است.
گروه بنگاه‌ها- زهرا مسافر: افزایش تولید محصولات دخانی، تجارت خارجی صنعت دخانیات کشور، گسترش و متنوع‌سازی بازارهای هدف برای سیگار ایرانی بر اساس استانداردهای روز دنیا از برنامه‌های کلان شرکت دخانیات است. می‌توان به جرات گفت که از مجموع ۶۵میلیارد نخ سیگار مصرفی کشور ۲۵درصد آن در اختیار قاچاق است که اگر نتوانیم مدیریت کنیم، باید صنعت دخانیات را فقط در خاطراتمان مرور کنیم. معصوم نجفیان، مدیرعامل ۴۰ساله شرکت دخانیات متولد پارس‌آباد مغان است. وی دارای مدرک کارشناسی ارشد MBA و کارشناسی مهندسی صنایع با گرایش تکنولوژی صنعتی است. مدیرعامل و نایب رییس هیات مدیره شرکت ایدم (تولیدکننده موتورهای دیزلی)، عضو هیات مدیره و معاونت برنامه‌ریزی و توسعه شرکت ملی فولاد ایران و عضویت در هیات مدیره شرکت گواه (خدمات پس از فروش شرکت ایران خودرو دیزل) از سوابق کاری نجفیان در عرصه صنعت کشور است. افزایش تولید و فروش سیگار و افزایش سهم سیگار داخلی از بازار داخل، افتتاح خطوط تولید سیگار در مجتمع‌های مازندران و آذربایجان غربی، تولید برندهای جدید تیر اسلیم مشکی و بهمن سوپر اسلیم مشکی، ایجاد امنیت شغلی و رسیدگی به مسایل رفاهی کارکنان شرکت باعث شده است، برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به ویژه اعضای کمیسیون صنایع و معادن، شرکت دخانیات را یکی از موفق‌ترین بنگاه‌های اقتصادی کشور قلمداد کنند.
از این رو، درباره آخرین وضعیت شرکت دخانیات، میزان مصرف، تولید و قاچاق سیگار، صادرات و واگذاری این شرکت با معصوم نجفیان، مدیرعامل دخانیات به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
***
میزان تولید شرکت دخانیات در هفت ماهه امسال چگونه بود و تا پایان سال به چه میزان خواهد رسید؟
در سال ۱۳۹۱ در مجموع حدود ۱۶میلیارد نخ سیگار تولید شد. در سال جاری نیز تاکنون آمار تولید شرکت از مرز ۱۶میلیارد نخ گذشته است. در واقع نه تنها کل تولید سال گذشته محقق شده است، بلکه میزان فروش هفت ماهه اول سال با کل فروش سال ۹۱ نیز برابری می‌کند. این درحالی است که شرکت دخانیات برای سال آینده نیز برنامه تولید ۲۸میلیارد نخ سیگار را هدف‌گذاری کرده است که از این میزان ۴میلیارد نخ صادر خواهد شد.
بر اساس آمارهای موجود در کشور سالانه ۶۵میلیارد نخ سیگار مصرف می‌شود که به طور حتم هم‌اکنون این آمار با رشد مواجه شده است، از این میزان چقدر از طریق مبادی غیررسمی (قاچاق) تامین می‌شود و مبادی غیررسمی سیگار در ایران کدام مناطق است؟ همچنین طی سال گذشته شرکت دخانیات آمار قاچاق سیگار را اعلام کرد، چرا هم اکنون این شرکت شفاف‌سازی نمی‌کند؟
از زمانی که مدیریت این شرکت را به‌دست گرفتم، به دفعات در خصوص میزان قاچاق سیگار به کشور اطلاع‌رسانی و شفاف‌سازی صورت گرفت. مصرف سرانه سیگار در ایران ۸۵۵نخ است که البته بیشترین سرانه مصرف سیگار در دنیا به کشور روسیه با ۲هزار و ۵۰۰ نخ سیگار اختصاص دارد و کمترین مصرف سیگار به کشورهای افغانستان، پاکستان و هندوستان با کمتر از ۵۰۰نخ سیگار تعلق دارد. مصرف سالانه سیگار در جهان به ۵هزار و ۶۰۰ میلیارد نخ می‌رسد، به‌گونه‌ای که کشور چین بزرگ‌ترین تولیدکننده سیگار جهان محسوب می‌شود که سالانه ۲هزار و ۲۵۰میلیارد نخ سیگار تولید می‌کند و در واقع ۴۳درصد تولید سیگار جهان به این کشور تعلق دارد، هر چند که مصرف سالانه سیگار در چین ۳۸درصد مصرف سیگار در جهان است. با توجه به میزان مصرف بالغ بر ۶۵میلیارد نخ سیگار در کشور در سال ۹۱، معادل ۱۶میلیارد نخ آن از طریق تولید داخل، ۱۶میلیارد نخ توسط تولید مشارکتی، ۷میلیارد نخ نیز از سوی عاملیت‌های صنعتی (در مجموع ۳۹ میلیارد نخ) و بیش از ۸میلیارد نخ نیز از طریق واردات به طور رسمی تامین شد. از این رو حدود ۲۵درصد از میزان مصرف سالانه کشور به صورت قاچاق و از مبادی غیررسمی که عمدتا نیز از کردستان عراق است وارد کشور می‌شود.
علت عمده قاچاق سیگار به ایران چیست؟
کشور چین با مساحت بیش از ۹میلیون کیلومتر مربع و ۱۷کشور همسایه یک درصد قاچاق سیگار دارد، اما در ایران که ۶/۱میلیون کیلومتر مربع و ۷ کشور همسایه دارد، معادل تولید داخلی و مشارکتی، قاچاق سیگار انجام می‌شود. این روندی است که افزایش عوارض و تعرفه‌های گمرکی واردات موجب آن شده است. افزایش تولید و ارتقای کمی و کیفی تولیدات داخل به صورت مستقیم بر قاچاق تاثیر دارد. یکی از آمارهایی که در کشورمان همه ساله بر میزان آن افزوده می‌شود قاچاق سیگار است که علاوه بر تبعات منفی و زیانباری که در بحث سلامت و بهداشت جامعه دارد در عرصه فعالیت‌های اقتصادی نیز به شدت مخرب و مسموم است؛ بنابراین باید با تولید و ارتقای کمی و کیفی محصول درصدد بسترسازی و ایجاد ظرفیت‌های جدید تولیدی باشیم تا بتوانیم با تکیه بر الگوها و فناوری‌های نوین تولیدی در ارتقای صنعت دخانیات و مبارزه با پدیده قاچاق نقش اساسی و محوری را ایفا کنیم. افزایش تولید محصولات دخانی، تجارت خارجی صنعت دخانیات کشور، گسترش و متنوع‌سازی بازارهای هدف برای سیگار ایرانی بر اساس استانداردهای روز دنیا، از برنامه‌های مهم کلان شرکت دخانیات است. از سوی دیگر، خیلی‌ها اذعان داشتند که با افزایش قیمت سیگار مصرف‌کننده گرایشی به سمت آن نخواهد داشت که متاسفانه نه تنها مصرف کاهش نیافت، بلکه هم واردات و هم تولید ملی تحت‌الشعاع آن قرار گرفته و بازار مصرف نیز در اختیار قاچاق قرار گرفت و درآمد ملی پیش‌بینی شده در بودجه کشور نیز از محل تولید و واردات کالای دخانی نیز محقق نشد. ایران یکی از دو کشور دنیا است که بالاترین میزان قاچاق سیگار را دارا است. ایران نیم درصد از سهم بازار جهانی فروش دخانیات و رقمی حدود ۳۰درصد بازار مصرف داخل کشور را در اختیار دارد. این در حالی است که نوک پیکان حملات به سوی این شرکت است که متاسفانه یک تصمیم کارشناسانه و اقتصادی برای ۷۰درصد دیگر مدنظر نبوده است. امروز در تلاشیم تا حضور خود را در سال حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی در مقیاس گسترده‌ای در این بازار ارتقا بخشیم که این امر نیازمند حمایت گسترده نهادهای ذی‌ربط است. کوتاهی در تامین نیاز بازار مصرف سبب افزایش قاچاق خواهد شد، بیش از یک سوم تجارت بین‌المللی سیگار یعنی میلیاردها دلار در سال به طور مستقیم و غیرمستقیم از راه غیرقانونی و با فرار از پرداخت عوارض گمرکی و مالیات صورت می‌گیرد. این واقعیت موجب کاهش قیمت و افزایش تقاضای سیگار، همچنین زیر سوال رفتن قوانین مالیاتی مربوط به سیگار که در جهت کاهش مصرف آن وضع شده‌اند، می‌شود. سلامت عده بیشتری از انسان‌ها به خاطر افزایش مصرف سیگار به خطر می‌افتد و قاچاق سیگار بستری مناسب برای جرایم سازمان یافته، پولشویی و اخاذی می‌شود.
آخرین وضعیت صنعت دخانیات در جهان چگونه است؟
گردش مالی محصول سیگار در کشور سالانه ۴هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است که ۵۵درصد این رقم یعنی ۲هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان سهم قاچاق سیگار است و هزار و ۵۰۰میلیارد تومان نیز سهم واردات و تولید داخل می‌شود. براساس آمار ارائه شده، سالانه پنج هزار و ۶۰۰ میلیارد نخ سیگار در دنیا مصرف می‌شود که تجارتی معادل ۳۳۰میلیارد دلار در سال را به خود اختصاص می‌دهد. اگر فروش نفت کشور سالانه ۷۰میلیارد دلار درآمد داشته باشد، تجارت جهانی سیگار معادل با درآمد پنج سال فروش نفت کشور خواهد شد. حدود ۱۰۰ میلیون نفر در جهان به کسب و کار در صنعت دخانیات مشغول هستند. بنابراین، برای درک بهتر مساله و مبارزه موثر با مصرف آن باید به همه جنبه‌های آن توجه کرد. کشورهای آمریکا، ژاپن، کره و برخی کشورهای دیگر با سرمایه‌گذاری در صنعت دخانیات و حمایت از صادرات کالاهای دخانی سالانه درآمد بسیار هنگفتی را کسب می‌کنند و به صورت یک صنعت سودآور به آن نگاه ویژه دارند. اما در ایران برخی از کارشناسان بر این باورند که نبود صنعت دخانیات و تولید آن در ایران نافی مصرف آن نخواهد شد. این درحالی است که از میزان بیش از ۶۵میلیارد نخ در سال رقم زیادی در اختیار تولیدات داخلی نیست که باید برای تامین بخش خالی این بازار برنامه‌ریزی کرد.
گفته می‌شود بخش اعظم واردات سیگار به ایران از کشورهای سوییس، ترکیه و امارات صورت می‌گیرد، آیا هم اکنون نیز واردات از این مبادی انجام می‌شود؟
هرگونه نظارت بر واردات بر عهده مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور و زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده و وظیفه ما تنها تامین، تولید و فروش است.
آیا شرکت دخانیات برنامه توسعه ای برای ورود به بازارهای صادراتی دارد؟
به منظور ارتقای صادرات و ورود بیشتر به بازارهای هدف صادراتی باید در مرحله نخست ارتقای کیفی را در کشور محقق کنیم که این امر تنها با در اختیار داشتن پرسنل با انگیزه و مجرب امکان پذیر خواهد بود. در این زمینه و در راستای امنیت شغلی به منظور ایجاد انگیزه در کارکنان برنامه‌ریزی‌هایی در دستور کار داریم تا بتوانیم میزان تولید را ۴۰درصد افزایش دهیم. تحقق این امر تنها با ایجاد امنیت شغلی میسر خواهد بود؛ چرا که هم اکنون در شرکت دخانیات ایران بیش از ۷هزار نفر به صورت مستقیم و رقمی بیشتر از این به صورت غیرمستقیم در این صنعت مشغول به فعالیت هستند. همچنین برای توسعه صادرات به‌رغم ایجاد انگیزه در پرسنل، باید از ماشین‌آلات جدید با برندهای جدید استفاده شود. تاکنون با برنامه‌ریزی صورت گرفته کشورهای هدف صادراتی از سوی شرکت دخانیات شناسایی شده‌اند که از جمله آنها می‌توان به عراق و کشورهای همجوار اشاره کرد. تاکنون به میزان ۲۰میلیون یورو توتون و تنباکو از سوی شرکت به بازارهای صادراتی صادر شده است. به اعتقاد من، برای دستیابی به صنعتی پایدار باید ارزبری و ارزآوری شرکت کاملا با هم برابری داشته باشد.
از صادرات کالای دخانی چه خبر و بازارهای هدف شما کدامند؟
برنامه صادرات ۴میلیارد نخ سیگار از سوی شرکت به بازارهای جهانی از اهداف و برنامه‌های ما است.
همانطور که گفته شد در قبال ارز برای این صنعت باید ارزآوری نیز وجود داشته باشد، بنابراین شرکت دخانیات ایران از طریق تدوین سیاست‌های اقتصادی خود به ویژه در بخش صادرات، منطبق با موقعیت خود، بازار هدف را تعریف کرده و توانسته است با رقابت پذیری با رقبا، توانایی خود را برای افزایش سهم بازار مصرف داخل و ایجاد و تقویت سهم خود در بازارهای بین‌المللی تعریف و اجرایی کند که در همین راستا صادرات سیگار آغاز شده است. افتتاح دفتر فروش تنباکوی زرد طلایی در لبنان و صادرات سیگار به کشورهای همجوار که کارهای اولیه آن انجام پذیرفته است در این راستا است. از سوی دیگر، با راه اندازی خطوط تولید سیگار در سقز با دو برند، وارد بازار مصرف عراق خواهیم شد و سقز می‌تواند به عنوان یک سکوی صادراتی نقش مهمی را در امر صادرات ایفا کند. برای راه اندازی خطوط تولید سیگار در دخانیات شهرستان سقز اهتمام جدی انجام گرفته است، زیرا دخانیات سقز می‌تواند در کنار تامین نیاز داخل، در بحث صادرات نیز امکان خوبی برای پیشرفت را ایجاد کند. خطوط تولید سیگار در نخستین فرصت راه‌اندازی خواهند شد و پس از آن با توجه به مصرف روزانه ۲۵۰۰نخ سیگار در روسیه و همچنین با توجه به شرایط آب و هوایی این کشور به‌منظور عدم کشت توتون، این کشور هدف بعدی صادرات سیگار و توتون ما خواهد بود.
وضعیت کشاورزی شرکت در چه شرایطی است؟
بر اساس تکلیف وزیر صنعت، معدن و تجارت، شرکت دخانیات یکی از برنامه‌های مهم و اساسی خود را به سمت کاشت توتون و صادرات این محصول استراتژیک برده است. در واقع اگر کشت توتون مورد حمایت متولیان امر قرار گیرد، می‌تواند به صورت اساسی برای کشور ارزآوری داشته باشد. برای نمونه، میزان سرانه مصرف سیگار در روسیه ۲۵۰۰ نخ است که این کشور به خاطر شرایط اقلیمی نمی‌تواند کشت توتون داشته باشد. اگر توتون داخلی مورد حمایت قرار گیرد، در کنار تامین نیاز داخل می‌تواند یک کالا و محصول صادراتی باشد. با توجه به نیاز داخل به توتون و فراهم کردن زمینه‌های صادرات و اهتمام در عدم خروج ارز از کشور، شرکت دخانیات ایران ۶هزار هکتار اراضی تحت کشت توتون (با تولید حدود ۱۰هزار تن) در استان‌های گلستان، مازندران، گیلان، کردستان و آذربایجان غربی و ۱۱۰۰هکتار اراضی برای کشت تنباکو در استان‌های اصفهان، خراسان رضوی، فارس، مرکزی و بوشهر را در اختیار دارد که این رقم با توجه به پشتیبانی فنی و مالی شرکت از کشاورزان تحت پوشش و اجرای برنامه‌های مکانیزاسیون که باعث تسهیل در امور کشت می‌شود، در آینده افزایش می‌یابد. در حال حاضر، با توجه به مصرف سالانه بیش از ۶۵میلیارد نخ سیگار در کشور، نیاز به توتون با توجه به خرمن‌های موجود و لزوم استفاده حداقل حدود ۵۰درصدی توتون‌های داخلی در خرمن، کشت و تولید حدود ۳۰هزار تن توتون در کشور ضروری است که در حال حاضر تنها یک‌سوم میزان اعلام شده در کشور تولید می‌شود. انجام این امر با رویکرد ارتقای کیفی محصول تولیدی، از خروج بیهوده ارز و مصرف کالای قاچاق جلوگیری می‌کند که البته این مهم با عنایت و پشتیبانی مسوولان مربوطه، قابل عملیاتی شدن است.
آیا نوسان نرخ ارز تاثیری بر قاچاق سیگار به کشور خواهد داشت؟
همواره نرخ دلار با میزان قاچاق رابطه معکوسی دارد، به‌گونه‌ای که با افت قیمت دلار میزان قاچاق سیگار به کشور با افزایش مواجه خواهد شد.
میزان مصرف سیگار در کشور در سال جاری و تاکنون به چه میزان بوده و آیا از منحنی رشد برخوردار است؟
براساس آمارهای موجود، مصرف سیگار طی یکصد سال گذشته با رشد ۱۰۰درصدی مواجه بوده و همواره کاهش مصرف متصور نیست؛ چون سیاست مدونی در راستای کاهش مصرف در کشور وجود ندارد. امسال در مقایسه با گذشته مصرف سیگار در کشور با آمار رشد ۲ تا ۳درصدی همراه بوده است.
تاثیر مذاکرات اخیر ژنو بر فعالیت‌های شرکت دخانیات ایران را چگونه می‌بینید؟
این مذاکرات شاید در فضای کلی کشور تاثیرگذار باشد، اما به‌رغم آنکه ۶۰درصد مواد اولیه مورد نیاز خود را از خارج و ۴۰درصد مابقی را هم از محل تولید داخل تامین می‌کنیم، براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته، تحریم‌های بین‌المللی نتوانسته بر روند تولید شرکت تاثیر بسزایی داشته باشد. زیرا تا یک سال آینده نیز مواد اولیه در انبارهای شرکت موجود است و برای تامین آنها با نوسان نرخ ارز در صورت ادامه تحریم‌ها، مشکلی نخواهیم داشت.
وضعیت واگذاری شرکت دخانیات به کجا رسید؟
در هیات وزیران در سال ۹۱ وظایف حاکمیتی از نظارتی تفکیک شد؛ به‌گونه‌ای که هر گونه عاملیت‌های صنعتی و مبارزه با قاچاق به سیستم حاکمیتی واگذار و تصدیگری به شرکت دخانیات ایران تفویض شد.
به اعتقاد من شرکت دخانیات همانند یک نوزاد ۷۰ساله است که باید همواره تقویت شود؛ چراکه رقبای ما از تکنولوژی پیشرفته در زمینه ماشین‌آلات برخوردارند و ما نیز به دنبال این تجهیزات هستیم، از این رو در چنین فضایی تنها حمایت مسوولان را می‌طلبیم. واگذاری شرکت دخانیات در مراحل نهایی قرار دارد. با توجه به نامه اخیر معاون اول رییس‌جمهور، سازمان خصوصی‌سازی یک ماه فرصت دارد که ۵۵درصد از سهام شرکت را به صندوق بازنشستگی فولاد بابت رد دیون واگذار کند که پیش‌بینی می‌شود تا پایان امسال این امر محقق شود.
آرزوی قلبی شما افزایش تولید و فروش است یا کاهش آن؟
من آرزو می‌کنم که در داخل این کشور یک نفر سیگاری هم نباشد تا تمام تولیدات صادر شود، ولی تا زمان نیاز بازار مصرف داخلی، وظیفه ما تولید این کالای مذموم است.
ارسال نظر