محمدصادق جنان‌صفت

«توسعه صنعتی» مرحله‌ای ویژه در مسیر توسعه اقتصادی جوامع بوده است. در این مرحله از توسعه بود که کشورهای پیشرفته مترادف با کشورهای صنعتی تلقی می‌شدند. در این شرایط بود که تولیدات صنعتی علاوه بر اینکه نیازهای جامعه را به کالاهای تازه برطرف می‌کرد راه رشد تولید محصولات کشاورزی و غذایی را نیز فراهم می‌کرد. توسعه صنعتی از طرف دیگر شرایط را برای رشد دانش و فن هموار و به اوج گرفتن علم نیز کمک می‌کرد. علاوه بر این، توسعه صنعتی به رشد صادرات کشورها کمک کرده یا مانع از واردات انبوه کالاهای صنعتی شده است. جامعه ایرانی نیز دست کم از دهه ۱۳۴۰ تا امروز در آرزوی توسعه صنعتی بوده و هست. این آرزوی بخش عمده‌ای از دلسوزان این مرز و بوم، اما به اعتقاد اکثریت کارشناسان و با توجه به شاخص‌های توسعه صنعتی لباس عمل نپوشیده است.

در اوایل دهه ۱۳۸۰ بود که «استراتژی توسعه صنعتی» توسط دولت وقت تدوین و در هیات دولت تصویب شد. دولت نهم اما این سند مصوب دولت قبلی را فاقد اجرا تلقی و تاکید کرد که ماهیت این استراتژی را که متضمن حل شدن صنعت ایران در اقتصاد جهانی است را نمی‌پذیرد. اکنون نیم‌قرن از آغاز دهه ۱۳۴۰ سپری شده است و ایران در آرزوی توسعه صنعتی مانده است. در شرایطی که دگرگونی‌ها در کسب و کار شهروندان جهان و شکل و ماهیت اقتصاد جهانی شتابان و دامنه‌دار شده است و جهانی شدن تولید یک واقعیت انکارناپذیر به حساب می‌آید، این پرسش وجود دارد که آیا «توسعه صنعتی» برای ایران هنوز یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. برای روشن شدن موضوع به متن واقعیت‌های صنعت ایران و جهان در شرایط حاضر نگاه می‌کنیم در شکلی از توسعه صنعتی که کره جنوبی به آن اشتهار یافته است، توسعه صنعتی با تعریف برخی رشته‌های صنعتی به عنوان صنعت پیشگام و تمرکز سرمایه‌گذاری روی آنها از این صنایع به عنوان موتور توسعه صنعتی استفاده می‌کردند.

پرسش این است که آیا اکنون از میان رشته‌های صنعتی فولاد، پتروشیمی، نساجی، لوازم خانگی و... کدام‌یک قابلیت تبدیل شدن به موتور توسعه را دارند؟ مقایسه وضع موجود میان نساجی ایران با ترکیه، فولاد ایران، چین، پتروشیمی ایران با عربستان و... می‌تواند پاسخ مناسبی به این پرسش باشد.

از طرف دیگر، اندیشه و عمل آزادسازی تجارت جهانی که هر روز طرفداران بیشتری پیدا می‌کند نیز راه را برای حمایت گرایی از مسیر تعرفه و موانع تعرفه‌ای ناهموار کرده است و این نیز نمی‌تواند، انجام شود. صفحه صنعت و معدن این پرسش را مطرح کرده و آمادگی درج دیدگاه علاقه‌مندان و کارشناسان به این بحث را دارد. خبرنگاران ما با شما تماس خواهند گرفت.