پدرام پروایان*

یکی از بزرگ‌ترین صنایع فراموش‌شده در ایران صنعت مرغداری است. با وجود سرمایه‌گذاری‌های زیادی که در چند دهه اخیر در این صنعت انجام شده، این صنعت در یک روند بطئی رو به انحطاط و نابودی می‌رود. یکی از چالش‌های این صنعت، نحوه تعیین قیمت‌ها یا واقعی نبودن قیمت‌ها است. در این بین، وضع مرغداری‌های تخم‌گذار اسفناک‌تر است.

قیمت‌های اخیر تیر خلاصی برپیکر نحیف مرغداری‌های تخم‌گذار است. حال سوال اینجا است که چه باید کرد؟ آیا باید دست روی دست گذاشت یا شاهد این بود که صنعت تولید تخم‌مرغ (این پروتئین مهم در تغذیه انسان) رو به نابودی باشد یا بعد از فروپاشی تمام مرغداری‌ها به راه‌حل راحت که واردات است، بپردازیم.

بد نیست، قدری تامل کنیم که اگر روزی به طور کامل این صنعت در ایران از بین برود و ما محتاج کشورهایی که در اطراف ما به صورت نوپا وارد این صنعت شده‌اند، بشویم، بعد از گذشت مدتی آنها هستند که قیمت واردات را برای ما تعیین می‌کنند و اگر دوباره بخواهیم به تولید داخلی برگردیم، شاید خیلی دیر باشد.

بیایید به فاجعه‌ای که در حال شکل‌گیری است، فکر کنیم. امروز با ارزان‌ترین جیره غذایی که حداقل مواد مورد نیاز مرغ‌های تخم‌گذار را تامین می‌کند و با کمترین نیروی کار در مرغداری‌های اتوماتیک و با تمام صرفه‌جویی‌ها، قیمت تمام شده هر کیلو تخم‌مرغ ۱۲۰۰ تومان است. این در حالی است که قیمت فروش تخم‌مرغ، درب مرغداری به طور متوسط ۸۰۰ تومان است و این یعنی اتلاف سرمایه.

با توجه به اینکه طول دوره پرورش مرغ‌های تخم‌گذار و تولید آنها حدود ۸۰ هفته (۲۰ ماه) است و مرغدار جز اینکه شاهد نابود شدن سرمایه و ورشکستگی خود باشد، هیچ راه‌حل دیگری ندارد، نوع واسطه‌گری در این سیستم از تولید تا مصرف در حالتی است که قیمت تخم‌مرغ درب مرغداری به طور متوسط حدود هر عدد ۵۰ تومان است،‌ حال آن که در بازار به طور متوسط ۱۲۰ تومان به دست مصرف‌کننده می‌رسد.

شاید پایین‌ترین قیمت یک ماده غذایی در سوپرمارکت‌ها همین قیمت تخم‌مرغ باشد. این در حالی است که می‌توان ۲ عدد آن را به عنوان وعده غذایی به حساب آورد. به عنوان یک عضو کوچک از جامعه فعال مرغداران، از کلیه مسوولان مربوطه تقاضا دارم که نگاهی دقیق به این صنعت داشته باشند.

شاید این همه سرمایه‌گذاری و نیروی کار و این همه کارگری که بعد از فروپاشی این صنعت بیکار و سرگردان خواهند شد و شاید برای همیشه محتاج به واردات تخم‌مرغ شویم؛ بنابراین ارزش کمی دقت‌نظر به این صنعت وجود دارد.

از یاد نبریم که صنعت تولید تخم‌مرغ در ایران صنعتی ۵ یا ۱۰ ساله نیست، بلکه سابقه‌ای طولانی دارد که دایره فعالیت آن نیز تنها به استان تهران محدود نمی‌شود، بلکه ده‌ها هزار نیروی کار را در ده‌ها استان کشور به خدمت گرفته است.

در حال حاضر، ظرفیت مرغداری‌های تخم‌گذار استان تهران ۶/۱۸ میلیون قطعه و ظرفیت کل کشور ۸/۵۵ میلیون قطعه است که محصول این بخش بالغ‌بر ۲۱۶ هزار تن تخم‌مرغ در استان تهران و ۶۵۰ هزار تن تخم‌مرغ برای کل کشور است. با توجه به اینکه تخم‌مرغ امروزه یکی از کالاهای اصلی سبد خانوارهای ایرانی محسوب می‌شود، می‌توان در واقع این کالا را استراتژیک دانست.

در نتیجه، می‌توان انتظار داشت، دولت نگاهی ویژه به این بخش داشته باشد. یکی از بهترین راه‌ها برای حمایت از این بخش کمک به صادرات آن است تا از ظرفیت ایجاد شده در این بخش استفاده بهینه شود. عراق، افغانستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس نیازمند این کالا هستند. نکته دیگر، جلوگیری از واردات هر نوع فرآورده مرتبط با تخم‌مرغ از جمله پودر تخم‌مرغ است.

از یاد نبریم که به ازای هر ۱۰۰ هزار قطعه مرغ تخم‌گذار، حداقل ۷ تا ۱۰ نفر مشغول به کار دائمی خواهند شد (در واحدهای کوچک‌تر میزان اشتغال افزایش می‌یابد) و می‌توان تصور کرد که ۵۵ میلیون قطعه مرغ یا ۶۵۰ هزار تن تولید، چه حجمی از اشتغال و گردش مالی را برای کشور به ارمغان می‌آورد؛ بنابراین پرواضح است که باید این بخش را به مانند صنعتی بزرگ و ارزشمند نگریست.

* فعال در بخش صنعت مرغداری کشور