مدل سازگاری توسعه با محیط‌زیست در «ایرالکو»

اراک خاستگاه، نقطه پیدایش و مادر صنعت آلومینیوم ایران است. از این رو بدون توجه به این عنصر هویتی، نمی‌توان انتظار رشد و شکوفایی درخور، برای این صنعت و فلز استراتژیک در کشور را داشت. به جرات می‌توان گفت که به رسمیت نشناختن بایسته اراک، به عنوان ریشه و هویت صنعت آلومینیوم کشور طی سالیان گذشته از سوی مسوولان امر و در نتیجه، حاکمیت نگاه ناقص و تک‌بعدی بر سرنوشت این صنعت، در کنار عدم‌برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری مناسب و به موقع برای تامین پایدار مواد اولیه و انرژی الکتریکی و از همه مهم‌تر عدم‌تبعیت از مدل توسعه پایدار، از جمله دلایل اساسی عدم‌رشد و توسعه بایسته آلومینیوم در مقایسه با فلزاتی چون آهن و فولاد در کشور بوده است. از جمله و به عنوان شاهد می‌توان نوع برخورد همگان با موضوع خطوط قدیمی تولید آلومینیوم اراک و سرانجام نامشخص آن را نام برد. در این مختصر تلاش بر درستی و اثبات سازگاری توسعه با محیط زیست در ایرالکو است.

این مدل در واقع جمع جبری نظرات و خواسته‌های هر دو گروه طرفداران و مسوولان متولی محیط زیست و توسعه است. آنچه به درستی از طرف گروه اول عنوان می‌شود، ضرورت برچیده شدن کامل خطوط قدیمی احیای آلومینیوم در اراک به عنوان منشا اصلی آلایندگی کارخانه است و نیز آنچه به درستی از طرف گروه دوم عنوان می‌شود، توجیه‌پذیری و امکان توسعه ایرالکو با بهره‌گیری از تکنولوژی روز دنیا در طراحی دیگ‌های جدید و در چارچوب استانداردهای پذیرفته‌شده است. در اینکه فعالیت سلول‌های احیا در خطوط قدیمی ایرالکو آلاینده بوده و تاکنون نیز اقدام‌های به عمل آمده بر روی آنها برای مهار آلودگی نتیجه‌بخش نبوده، تردیدی نیست. همچنین در اینکه امکانات و تجهیزات برقی کارخانه شامل: پست، ترانس‌ها و رکتیفایرهای ایرالکو فاقد آلایندگی بوده و در کنار سایر امکانات موجود در کارخانه، آن را تبدیل به ثروتی خاموش کرده که امکان استفاده بهینه از آنها وجود دارد هم، تردیدی نیست.

جان سخن و درون‌مایه اصلی این مدل بر بهره‌گیری درست از این ثروت کشور در عین رعایت همه استانداردهای زیست‌محیطی برای تداوم توسعه پایدار آن و حفظ سطح اشتغال موجود در اراک و سایر کارگاه‌های وابسته است. از دست دادن این فرصت و عدم‌توجه شایسته به این پیشنهاد موجب از بین رفتن دست‌کم دو هزار فرصت شغلی و افزایش آسیب‌های اجتماعی ناشی از آن خواهد شد.

رهیافت اصلی این مدل شامل دو اقدام اساسی ذیل است:

۱ - توقف فعالیت و برچیدن دائمی و کامل دیگ‌های قدیمی و خطوط احیای ایرالکو توسط شرکت به صورت داوطلبانه در زودترین زمان ممکن.

۲ - صدور مجوز اجرای طرحی جدید با استفاده از نقشه‌های مهندسی و تکنولوژی پیشرفته ۲۰۰ کیلوآمپر در مکان کنونی از سوی دستگاه‌های متولی موضوع و مسوولان امر از جمله سازمان حفاظت محیط زیست، دولت و سهامداران برای تامین مالی و سرمایه‌گذاری و ....

امکانات و تجهیزات غیرآلاینده موجود در ایرالکو ثروتی خاموش به حساب آمده که امکان ایجاد ظرفیتی رقابتی، اقتصادی و بی‌نظیر برای کشور را فراهم کرده است. به عنوان مقایسه برای ایجاد هر تن ظرفیت با تکنولوژی پیشنهادی ۲۰۰ کیلوآمپر در هر مکانی غیر از سایت کنونی و محل خطوط برچیده شده قدیمی، بیش از ۶ هزار دلار سرمایه‌گذاری نیاز است، در حالی که این میزان برای مدل پیشنهادی کمتر از سه هزار دلار خواهد بود.

مقایسه این دو عدد به روشنی نشان می‌دهد که این سرمایه‌گذاری از چه پتانسیل بی‌نظیر و غیرقابل‌جایگزینی برخوردار است که تا به حال کمتر مورد توجه مسوولان امر و تصمیم‌گیران موضوع بوده است.

در پایان لازم می‌داند به یک نکته درخور توجه برای روشن شدن حقایق اشاره کرد و آن اینکه اگر بنا بود براساس منطق به کار گرفته شده در مواجهه با صنعت آلومینیوم و شهر اراک، با صنعت فولاد و شهر اصفهان رفتار می‌شد، هرگز شاهد شکوفایی صنعت فولاد در اصفهان و شکل‌گیری بزرگ‌ترین واحد صنعتی کشور یعنی فولاد مبارکه پس از ذوب‌آهن که آن هم شرایطی مشابه ایرالکو داشته است، نبودیم. عدالت حکم می‌کند که با موضوعات و مناطق، برخورد یکسان و مسوولانه صورت پذیرد.

*نماینده اراک، کمیجان و خنداب