ناظمی اردکانی رییس موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» مطرح کرد:
افزایش دامنه فعالیت بخش خصوصی در استاندارد سازی
گذشته از این که رییس موسسه استاندارد چه شخصی است مقوله و نهاد متولی استانداردسازی در ایران نتوانسته در جایگاه واقعی خود بنشیند. با وجود نقشی که استاندارد در ارتقای تولید و توسعه صادرات می‌توانند ایفا کنند اهمیت استاندارد در ایران چندان جدی گرفته نمی‌شود. از دهه ۱۳۴۰ که موسسه استاندارد ایجاد شده تاکنون ایران نتوانسته است در بحث استاندارد سازی جایگاه مناسبی را در سازمان بین‌المللی استاندارد (ایزو) به خود اختصاص دهد و در بعد نظارتی هم با ضعف‌ها و کاستی‌هایی روبه‌رو بوده است با محمد ناظمی اردکانی رییس موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی به بررسی این مشکلات نشسته‌ایم:
نگین بهکام
گذشته از این که رییس موسسه استاندارد چه شخصی است مقوله و نهاد متولی استانداردسازی در ایران نتوانسته در جایگاه واقعی خود بنشیند. با وجود نقشی که استاندارد در ارتقای تولید و توسعه صادرات می‌توانند ایفا کنند اهمیت استاندارد در ایران چندان جدی گرفته نمی‌شود. از دهه ۱۳۴۰ که موسسه استاندارد ایجاد شده تاکنون ایران نتوانسته است در بحث استاندارد سازی جایگاه مناسبی را در سازمان بین‌المللی استاندارد (ایزو) به خود اختصاص دهد و در بعد نظارتی هم با ضعف‌ها و کاستی‌هایی روبه‌رو بوده است با محمد ناظمی اردکانی رییس موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی به بررسی این مشکلات نشسته‌ایم: موسسه استاندارد از سازمان‌هایی است که بنا به مقتضیات دهه ۴۰شکل گرفته است. هم‌اکنون نزدیک به ۵۰سال از آن زمان می‌گذرد و شرایط اقتصادی ایران روزگار متفاوتی را سپری می‌کند. در شرایط امروز آیا ضرورتی دارد که چنین سازمان متمرکزی و در حد معاونت وزیر داشته باشیم؟
موسسه استاندارد که متولی تدوین استانداردهای ملی است در تمام کشورهای دنیا موجودیت دارد و به دلیل عضویت این موسسات در سازمان بین‌المللی استاندارد (ایزو) از نظر ساختاری، شرح وظایف و مفاهیم استانداردسازی، نوعی هماهنگی میان موسسات استاندارد دنیا وجود دارد. استانداردهای ملی نیز استانداردهایی است که مورد قبول یک کشور و دولت آن کشور است و دولت آن کشور از رعایت و اجرای استانداردها حمایت می‌کند. در عین حال سازمان بین‌المللی استاندارد به اجرای استانداردهای بین‌المللی در سطح همه کشورهای دنیا کمک می‌کند که این سازمان خود به نحوی از طریق سازمان ملل متحد حمایت می‌شود. بنابراین استانداردسازی از آن رو که در راستای رعایت منافع ملی ایجاد شده و موضوع امنیت کالا و خدمات را پیگیری می‌کند و از طرفی هم دولت‌ها مسوولیت برقراری امنیت کالا و خدمات را برعهده دارند، در تمام کشورهای جهان سازمانی مشابه موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران را دارند. از نظر ساختاری و ماموریتی هم مشابه آنچه عمل می‌کنیم، پیش می‌روند. البته ممکن است از روش‌های متفاوتی استفاده کنند، اما به هر حال تمام موسسات استاندارد در دنیا عهده‌دار ۳ بخش هستند: ۱- تدوین استاندارد ملی و مشارکت تدوین استانداردهای بین‌المللی، ۲- آموزش، ترویج و فرهنگ‌سازی برای به کارگیری استانداردها در بخش کالا و خدمات و ۳- ارزیابی، انطباق و صدور گواهی برای کالا و خدمات از نظر تطابق با استاندارد اعطا شده.
یعنی در تمام دنیا عهده‌دار این وظایف دولت است؟
همه موسسات استاندارد ملی این وظایف را عهده دارند. به هر حال این ۳ ماموریت را دولت راسا انجام می‌دهد، یا اینکه برای فعالیت بخش‌خصوصی در این زمینه سیاست‌گذاری می‌کند. بخش‌خصوصی می‌تواند در هر ۳بخش فعال شود و ما هم در‌حال‌حاضر تلاش می‌کنیم، این فرآیند‌ها توسط بخش غیردولتی صورت پذیرد. در نهایت موجودیت این سازمان، یعنی موسسه استاندارد دولتی، برای انجام سیاست‌گذاری ضرورت دارد.
تاکنون ایران چقدر توانسته است در تدوین استانداردهای جهانی نقش داشته باشد؟
ایزو که یک سازمان بین‌المللی محوری است تاکنون ۱۶هزار و ۵۰۰استاندارد بین‌المللی تدوین کرده و ما هم مشارکت‌هایی در این عرصه داشته‌ایم و نظاراتی نیز ارائه داده‌ایم. اما تعداد استانداردهایی که ما در سطح جهانی تدوین کرده‌ایم به ۶عدد می‌رسد.
این استانداردها در چه زمینه‌ای بوده‌اند؟
۵ مورد آن در ارتباط با استانداردهای میکروبیولوژی در زمینه مواد آرایشی و بهداشتی و یک مورد هم در زمینه زبان فارسی موردنیاز در شبکه‌های اینترنتی بوده است. البته از پارسال تا به حال ۱۹ استاندارد دیگر را برای تدوین به این سازمان پیشنهاد داده‌ایم که اگر تصویب شود، آنها هم اضافه می‌شود.
چندی پیش موسسه استاندارد از در نظر گرفتن ۵۱ استاندارد جدید در زمینه خودرو خبر داد. نحوه اجرای آن به چه صورت خواهد بود؟
در حال حاضر ۳۰ استاندارد برای قطعات خودرو که از نظر ایمنی پر اهمیت است وجود دارد و ما بر اجرای آن نظارت می‌کنیم. ۵۱ استاندارد هم برای تایید کارایی خودرو پس از مونتاژ و اسمبل وجود دارد که تاکنون تنها برای خودروهای وارداتی و از طریق کنترل مدارک نظارت می‌شده است. اما هم اکنون این ۵۱ استاندارد در خطوط تولید داخل کشور هم کنترل می‌شود.
مشکلی که اصولا در عملکرد موسسه استاندارد دیده می‌شود این است که در برخی بخش‌ها یا صنایع خاص که به نوعی با سیاست گره خورده، برخورد موسسه همراه با اقتدار نیست و گاهی حتی مجبور است از مواضعش کوتاه بیاید، همانطور که در مواجهه موسسه استاندارد با خودروسازان، فولادسازان، واردکنندگان فولاد و موارد مشابه دیده شده است. آیا این مساله به دلیل قدرت کم موسسه در برابر برخی بخش‌ها است یا مصلحت‌اندیشی‌های سیاسی اجبار به کوتاه آمدن می‌کند؟
ما به هیچ وجه کوتاه نمی‌آییم. اگر کالای تولیدی یا وارداتی از نظر استاندارد مشکلی داشته باشد، جلوی عرضه آن را می‌گیریم. اما باید در نظر داشت که استانداردها صفر و یک نیستند، بلکه از صفر تا یک هستند. روال کار به این صورت است که کمیته‌ای کالا را بررسی و اگر قابل قبول بود اجازه عرضه آن را در بازار می‌دهد. ما در این انطباق ۳ پارامتر مهم داریم. نخست ایتم‌های بحرانی، که اگر این آیتم‌ها در محصولی مشاهده شود، به هیچ وجه اجازه عرضه آن داده نمی‌شود.
۲ - آیتم‌هایی که با تذکر قابل اصلاح است و ۳- آیتم‌های جزئی که در صورت رعایت آن کیفیت کالا افزایش می‌یابد، اما اگر هم رعایت نشود مشکلی از نظر ایمنی و بهداشت پیش نمی‌آید. در ارتباط با این آیتم اخیر ممکن است اغماضی صورت گیرد. بعد از مشکلاتی که پارسال درباره برخی تیرآهن‌های وارداتی پیش‌آمد، بررسی کردیم و در نهایت استانداردهای گوست روسیه، جی‌آی‌اس ژاپن، و BS انگلیس را پذیرفتیم. در مورد خودرو هم اینگونه نیست که ما قدرت برخورد نداشته باشیم. رعایت استانداردها در چندین مرحله توسط خود خودروسازان کنترل می‌شود، ما هم کنترل می‌کنیم. به ویژه آن قطعاتی را که از نظر ایمنی اهمیت دارند. به هر حال ما اگر اطلاع پیدا کنیم که استانداردی رعایت نشده، برخورد می‌کنیم. هیچ مشکلی هم از نظر برخورد نداریم و با ضعف قدرت نیز مواجه نیستیم.
به هر حال نوعی ضعف نظارتی در عملکرد موسسه استاندارد دیده می‌شود. در بخش صنایع غذایی نیز که به لحاظ درگیری مستقیم با سلامت جامعه، مباحث استاندارد اهمیت ویژه‌ای دارد، این ضعف دیده می‌شود. به طور مثال می‌توان به استفاده برخی تولیدکنندگان روغن زیتون از پارافین یا تولیدکنندگان ماست از شیر خشک فاسد یا روغن برای پرچرب کردن و گران‌تر فروختن ماست اشاره کرد. این نوع ضعف‌ها را چگونه توجیه می‌کنید؟
ما کالاهایی را که استاندارد دارند، کاملا کنترل و نظارت می‌کنیم. این کنترل‌ها از ۳ ناحیه انجام می‌شود. نخست از طرف واحد کنترل کیفیت کارخانه تولیدکننده که اگر موردی پیش آید به ما گزارش داده می‌شود. دوم اینکه ما چند نوبت به کارخانه‌ها سرکشی می‌کنیم.
دقیقا چند نوبت؟
بین یک تا ۳ نوبت. علاوه بر آن در برخی استان‌ها اگر مشکلی پیش آید، بیش از ۳نوبت به طور تصادفی سرکشی می‌کنیم. همچنین روش سوم نظارت ما خرید از بازار است. در نهایت کالاهای دارای استاندارد را از نظر ایمنی و بهداشت و مطلوبیت‌های اولیه تضمین می‌کنیم. اما مساله‌ای که وجود دارد این است که کالاهای وسیعی به صورت قاچاق وارد می‌شوند یا اینکه بدون علامت استاندارد در بازار عرضه و از دید ما دور می‌مانند. البته آن هم قابل بررسی و جلوگیری است. در ارتباط با روغن و فرآورده‌های لبنی هم اگر چنین مواردی است، مردم یا مطلعان به ما گزارش دهند، ما به شدت با این مساله برخورد می‌کنیم و حتی با همکاران سهل‌انگار خودمان هم برخورد خواهیم کرد.
آقای ناظمی، ما ۸ استاندارد در زمینه آسانسور داریم. هم‌اکنون هم به دلیل اینکه آپارتمان‌ها اکثریت مردم را در خود جای داده‌اند و از طرفی آپارتمان‌های بیش از ۳ طبقه ملزم به مجهز بودن به آسانسور هستند، ایمنی آسانسورها موضوع پراهمیتی است. اما آنگونه که می‌بینیم و یا گاهی اعلام می‌شود، اکثر آسانسورها استاندارد نیستند. حتی چندی پیش یکی از اساتید دانشکده آسانسور اعلام کرد بیش از ۹۰درصد آسانسورها استاندارد نیستند.
این ادعای درستی نیست. شرکت‌های تایید صلاحیت شده‌ای آسانسورهایی را که در ساختمان‌ها نصب می‌شود، از نظر مکانیزم نصب، کارکرد و قطعات استفاده شده کنترل می‌کنند. اگر ایمن بودن آسانسور قطعی باشد، گواهی صادر می‌شود و تا زمانی که این گواهی صادر نشود شهرداری به آن ساختمان پایان کار نمی‌دهد. اما ممکن است عملکرد برخی آسانسورها کیفیت مطلوب نداشته باشند که این مساله به تکنولوژی ساخت برمی‌گردد و تولیدکنندگان ما باید تکنولوژی ساختشان را روز به روز ارتقا دهند.
ادامه دارد ...
ارسال نظر