تولید برق در مرز مشترک ایران و ارمنستان

عکس و گزارش: غزاله طایفه

گروه سوخت و نیرو- ۱۵ سال واردات برق در برابر ۵۰۰میلیون دلار سرمایه‌گذاری از سوی ایران، توافق اصلی کلنگ زنی احداث سد و نیروگاه ۱۳۰مگاواتی «مگری» در نقطه مرزی رودخانه ارس در خاک ارمنستان است. استفاده از منابع مشترک از جمله رودخانه‌های مرزی همیشه یکی از اختلاف‌های بین ایران با کشورهای همسایه بوده که امضای موافقتنامه‌های دوجانبه مبنای بهره‌برداری از این منابع را فراهم کرده است. موافقتنامه ایران و ارمنستان برای استفاده از رودخانه ارس و احداث سد و نیروگاه در حاشیه آن به سال ۱۳۴۲ (۱۹۶۳میلادی) برمی‌گردد؛ اما به دلیل تحولات سیاسی در منطقه و تشکیل کشورهای تازه استقلال یافته (استقلال کشور ارمنستان از شوروی سابق) در آن زمان، اجرای طرح‌های اولیه به تاخیر افتاد تا اینکه از سال ۱۹۹۸میلادی مجددا مطالعات اولیه برای ساخت نیروگاه برقابی ارس شروع شد.

بر اساس توافقات بین دو کشور ایران و ارمنستان، به منظور استفاده از پتانسیل‌های رودخانه ارس برای تولید انرژی بین مرز مشترک دو کشور، قرار است دو نیروگاه مشابه، یکی در خاک ایران به نام «قره چیلر» و دیگری در خاک ارمنستان با نام «مگری» احداث شود. روز پنج‌شنبه (۱۸آبان) عملیات اجرایی نیروگاه «مگری» در مراسمی که با حضور «سرژ سرکیسیان» رییس جمهور ارمنستان، «مجید نامجو» وزیر نیروی ایران، «آرمن موسسیان» وزیر انرژی ارمنستان، «محمدرضا رضازاده» مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران و سایر مقام های محلی برگزار شد، نامه صلح و دوستی در محل احداث نیروگاه «مگری» از سوی مقامات دو کشور به صورت نمادین دفن شد تا به طور رسمی کار احداث این نیروگاه به وسیله پیمانکاران ایرانی آغاز شود. به گزارش خبرنگار اعزامی «دنیای اقتصاد» به ارمنستان، وزیر نیروی ایران در این مراسم مدت زمان لازم برای ساخت نیروگاه ۵۰۰میلیون دلاری «مگری» از سوی ایران را پنج سال اعلام کرد و گفت: به مدت ۱۵ سال برق این نیروگاه به ایران صادر می‌شود تا سرمایه‌گذاری که انجام شده به ایران بازگردد. سپس نیروگاه تحویل وزارت انرژی ارمنستان می‌شود تا برق را یا خودشان مصرف کنند یا به ایران صادر کنند. مجید نامجو با بیان اینکه برق تولیدی این نیروگاه بر اساس قیمت بین‌المللی به ایران صادر می‌شود، تصریح کرد: تا وقتی شرکت پروژه انجام کار را در دست دارد، برق به قیمت توافق شده در بسته توافقی این طرح خریداری می‌شود.

وی در جمع خبرنگاران در پاسخ به این سوال که با قیمت بیان شده آیا در طول ۱۵ سال سرمایه‌ای که ایران در این طرح گذاشته بازخواهد گشت؟ گفت: بله. سرمایه‌گذاری برگردانده می‌شود. حدود ۵۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری شده و قرار است کنسرسیوم با شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران این وام را از صندوق توسعه ملی بگیرد و کشور ارمنستان هم برای بازگشت سرمایه تضمین دهد.

وزیر نیرو ادامه داد: اگر ۵۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری ‌شود، ظرف ۱۵ سال باید علاوه بر سود و هزینه های نگهداری اصل سرمایه هم به بانکی که این پول را دراختیار گذاشته بازگردانده شود.

وزیر نیرو با اشاره به اینکه بانک عامل این پروژه بانک توسعه صادرات است در مورد میزان ظرفیت تولید نیروگاه «مگری» گفت: نیروگاه «مگری» دارای دو واحد ۶۵ مگاواتی است و در مجموع ۱۳۰ مگاوات برق تولید می‌کند. نامجو با اشاره به نیروگاه «قره‌چیلر» که یکی از دو نیروگاه برقابی ارس است، گفت: این نیروگاه نیز در مرحله طراحی است و باید پرونده ساختار اقتصادی آن را جمع کنیم.

رقابت وزارتخانه‌ها برای اخذ تسهیلات

وزیر نیرو در مورد تامین منابع مالی مورد نیاز پروژه‌های نیرو گفت: در حال حاضر در یک رقابت سنگین با سایر وزارتخانه‌ها برای جذب منابع صندوق توسعه ملی هستیم. هر وزارتخانه‌ای بیشتر تلاش کند، از منافع و منابع صندوق زودتر بهره می‌برد و فکر می کنم تلاش وزارت نیرو در این راستا به خوبی دیده می‌شود. وی افزود: ‌قبل از آغاز کار نیروگاه «مگری» مکاتبات و موافقت‌های لازم از صندوق توسعه ملی، هیات دولت، بانک عامل و بانک مرکزی برای انجام این پروژه گرفتیم و اکنون به این مرحله رسیدیم. نامجو با اشاره به اینکه شرکت انجام دهنده پروژه از محل فروش برق توانیر تسهیلات دریافتی را به صندوق توسعه ملی برمی‌گرداند، در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا کاهش ارزش پول در ۱۵سال دیگر در این پروژه دیده شده است یا خیر، گفت:‌ این موضوع بحث سنگین اقتصادی است؛ اما باید توجه داشت که سرمایه باید با سود برگردانده شود. نامجو در ادامه گفت: هر جا که آبادانی رخ نمی‌دهد، تنش وجود دارد سیاست ما این است که مسائل بین خودمان و همسایگانمان را حل کنیم.

رفع آلودگی از ارس

وزیر نیرو در مورد رعایت حفظ محیط زیست و رفع آلودگی‌های رودخانه ارس که منبع تامین‌کننده آب شرب ایران است، افزود: ‌برای آلودگی‌های رودخانه ارس منابع زیادی وجود دارد و باید به دنبال این باشیم که کشورهای همسایه در هماهنگی مشترک منابع آلوده را از رودخانه حذف کنند. بیش از ۹۸ درصد حق‌آبه‌ رودخانه ارس در سمت ایران به صورت آب شرب مصرف می‌شود که به طور مستقیم در سلامتی مردم و به طور غیر مستقیم در کشاورزی تاثیر دارد. وی افزود: در بخشی که ارمنستان با ایران مرز مشترک دارد منابع برای آلوده کردن رودخانه وجود دارد که از مدت‌ها قبل محیط زیست اقدامات خوبی برای رفع آلودگی‌ها در دستور کار قرار داده است.

در ادامه این مراسم، وزیر انرژی ارمنستان در مورد توجیه اقتصادی این پروژه به خبرنگاران گفت: این پروژه جنبه تجاری دارد؛ لذا کل پروژه از مرحله ساخت تا بهره‌برداری باید از لحاظ اقتصادی نتیجه‌بخش باشد. براساس قراردادی که بستیم به سازنده این امکان را می دهیم که از لحاظ اقتصادی از امکانات موجود و حتی‌الامکان از نیروهای محلی ارمنی نیز استفاده کنند. آرمن موسسیان در مورد نتیجه جلسه کمیسیون مشترک ایران و ارمنستان نیز گفت: دو پروژه عظیم دیگر در روابط دو کشور وجود دارد که شامل احداث خط لوله فرآورده‌های نفتی و ایجاد خط ریلی مستقیم بین ایران و ارمنستان می‌شود. به زودی کار احداث خط لوله فرآورده‌های نفتی آغاز می‌شود و پروژه ایجاد خط ریلی مستقیم نیز روی میز مذاکره است. طرح‌های بسیاری وجود دارد، تلاش می‌کنیم از ایده‌ها و طرح‌های قابل اجرا استفاده کنیم و آنها را عملیاتی سازیم.

ارمنستان از لحاظ انرژی غنی نیست

موسسیان با تاکید بر اینکه ارمنستان از لحاظ منابع سوختی وانرژی غنی نیست، گفت: از لحاظ منابع انرژی به جز رودخانه‌ها منابع دیگری در دست نداریم و مساله اصلی انرژی، تامین امنیت انرژی کشور است. وی افزود: با اجرای پروژه‌های مشترک بخشی از امنیت انرژی کشور ارمنستان تامین می‌شود.

مدیر عامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران نیز در مراسم آغاز احداث نیروگاه «مگری» ارس در ارمنستان گفت: مرز مشترک ایران و ارمنستان ۴۰ کیلومتر است که از نقطه ابتدا تا انتها ۲۰۰ متر اختلاف ارتفاع وجود دارد و این موضوع امکان احداث نیروگاه برقابی را در طول رودخانه می‌دهد. محمدرضا رضازاده با تشریح احداث نیروگاه ارس گفت: ما در ابتدای مرز با ارمنستان و نخجوان یک بند انحرافی ایجاد کردیم که آب را به داخل تونلی به طول ۱۸ کیلومتر هدایت می‌کند و انتهای تونل در مکان احداث نیروگاه ۱۳۰ مگاواتی در مگری ارمنستان است. وی افزود: بعد از نیروگاه، مگری آب به رودخانه برمی‌گردد و کمی پایین‌تر بند دیگری آب به تونل ۱۷ کیلومتری در خاک ایران هدایت می شود و در انتهای مرز نیروگاه «قره چیلر» با ظرفیت ۱۳۰ مگاوات احداث می‌شود. مدیر عامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران با اشاره به سرمایه‌گذاری‌ ۵۰۰ میلیون دلاری در نیروگاه مگری گفت: ایران در نیروگاه «قره چیلر» کمتر از ۴۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری می‌کند و هر دو نیروگاه، مگری و قره چیلر توسط شرکت‌های ایرانی ساخته می‌شوند.

رضازاده در پایان با اشاره به اینکه برق تولیدی نیروگاه مگری به قیمت ۳/۹ سنت از ارمنستان خریداری می‌شود، گفت: نیروگاه‌های ارس سالانه هزار و ۷۰۰گیگاوات برق تولید می‌کنند. عمر مفید نیروگاه‌ها نیز حداقل ۵۰ سال در نظر گرفته شده، اما در عمل بیشتر از این‌ خواهند بود.