«دنیای اقتصاد» بررسی می‌کند
آثار طرح تحول برکسب و کار
۳ سناریوی آثار طرح تحول برکسب و کار ایرانی
گروه صنعت و معدن- انجمن مدیران صنایع در حالی که مراجع رسمی هیچ تحلیل دقیقی از آثار هدفمندسازی یارانه‌ها ارائه نمی‌کنند، طی یک گزارش تحلیلی در نشریه سازمانی خود (کارآفرین) بر اساس جدول داده - ستاده سال 1384 آثار تغییر قیمت حامل‌های انرژی در سه سناریو را بر روی 38 رشته یاحوزه صنعتی، تولیدی، خدماتی، زیربنایی مورد بررسی قرار داده و افزایش قیمت تمام شده و هزینه تولیدکنندگان را در سه جدول استخراج کرده است.
به طوری که شاخص هزینه تولید در بخش صنعت و معدن در سه سناریو به ترتیب قیمت‌گذاری بر اساس فوب خلیج‌فارس معادل ۰۷/۴۲درصد، قیمت‌گذاری بر اساس رشد ۱۰ برابر قیمت حامل‌ها معادل ۱۷/۸۲درصد و رشد ۵ برابری قیمت حامل‌های انرژی معادل ۳۴/۲۰درصد افزایش را تجربه می‌کند.
خوی یارانه ها
با این حال کارشناسان بر این باورند که حذف سوبسیدها به تنهایی نمی‌تواند کارآیی در اقتصاد را افزایش دهد. این امر زمانی به افزایش کارآیی منجر می‌شود که اختلال در قیمت‌ها از بین برود و در نتیجه «قیمت‌ها» امکان علامت‌دهی مناسب به عاملان اقتصادی را پیدا کنند.
به گزارش خبرنگار ما، اگر حذف سوبسیدها بدون رقابتی کردن بازار (از جمله حذف انحصارها) یا حذف اختلال در قیمت‌ها و مقررات‌زدایی صورت پذیرد، مشکلات آن بیشتر از منافع متصور بر آن خواهد بود، زیرا افزایش قیمت‌ها ناراضیانی را به وجود می‌آورد که امکان بهره‌برداری از منافع آن (افزایش سرمایه‌گذاری و اشتغال) را پدیدار نمی سازد.
دکتر مهدی بهکیش ،استاد اقتصاد بر این باور است : «حذف سوبسید از کالاهای عمومی چون برق، آب، گاز و مخابرات و... که تولید و عرضه همگی آنان دولتی است، مشکلات جدی به وجود می‌آورد، زیرا فرآیند دولتی تولید این‌گونه کالاها و خدمات عموما با عدم کارآیی همراه است و بنابراین قیمت تمام شده واقعی آنان بسیار بالا است.تحلیل‌گر ارشد اقتصاد در بخشی از مقاله «بایدهای طرح تحول»که از سوی «دنیای اقتصاد»به چاپ رسید، یادآور می‌شود: «چگونگی بهره‌گیری از تجربیات مدیران بنگاه‌‌های تولیدی
(به خصوص بخش خصوصی) اهمیت بسیار دارد. بدیهی است که فرآیند تولید کالا و خدمات در حداقل 50 سال اخیر آغشته به سوبسید بوده است؛ به ترتیبی که از یک طرف بنگاه‌ها از منافع سوبسید و فعالیت در بازار بسته (عموما غیر رقابتی) بهره گرفته‌اند (قیمتهای گران‌تر را به مصرف‌کنندگان تحمیل کرده‌اند) و از طرف دیگر مجبور به پرداخت هزینههای بسیاری بوده‌اند که معمولا در یک محیط رقابتی به بنگاه‌ها تحمیل نمی‌شود. مانند هزینه نگهداری و عدم اخراج کارگران مازاد، هزینههای بسیار سنگین ولی غیرمحسوس (یا غیر مستقیم) اخذ مجوزها، هزینههای مترتب بر قیمت‌گذاری‌ها، پرداخت مالیات‌‌های چندگانه (و عوارض متعدد)، هزینه عدم دسترسی سریع به تکنولوژی (به دلیل عدم کارآیی دانشگاه‌ها) و... به ترتیبی که اکثر بنگاه‌ها توانسته‌اند در طی زمان وجوه هزینه و درآمد (غیرمستقیم) را در تعادل نگه دارند و به کار ادامه دهند.»وی ادامه میدهد:«با اجرای برنامه تحول ساختاری، بخش عمد‌ه‌ای از سوبسید‌های آشکار و پنهان آنان حذف خواهد شد و بنابراین لازم است هزینههای آشکار و پنهان آنان در زمینه‌‌های فوق نیز حذف شود.آن دسته از مدیران بنگاه‌ها که به منافع بلندمدت خود
می‌اندیشند، از اجرای طرح تحول ساختاری استقبال می‌کنند.» اما گزارش انجمن مدیران صنایع:
پرده اول
بر اساس سناریوی اول قیمت بنزین، نفت سفید، گازوئیل، نفت کوره بر مبنای قیمت متوسط فوب خلیج‌فارس در تاریخ پنجم تیر ماه امسال با نرخ تسعیر ارز 9400 ریال، گاز طبیعی بر اساس قیمت گاز وارداتی 2211 ریال و برق بر اساس قیمت تمام شده 608 ریال تعیین شده است. بر اساس گزارش انجمن مدیران صنایع چنانچه قیمتهای حامل‌های انرژی تحت این سناریو افزایش یابند، در مجموع قیمت‌ها در کل اقتصاد به طور میانگین در حدود 108درصد افزایش خواهند یافت. بر این اساس هزینه شاخص زندگی حدود 47درصد و شاخص هزینه تولید 60درصد افزایش می‌یابد. در بین حامل‌های انرژی، افزایش قیمت گازوئیل بیشترین تاثیر را بر شاخص‌‌های هزینه زندگی، هزینه تولید و هزینه کل (میانگین قیمت‌ها) خواهد داشت.کم‌ترین میزان اثرگذاری هم مربوط به افزایش قیمت نفت سفید است.
سناریو اول در پازل اعداد
بر اساس جدول شماره یک میزان تاثیرپذیری کالاهای تولیدی در رشته فعالیت‌های اقتصادی در اثر افزایش قیمت حامل‌های انرژی نشان میدهد در بین محصولات نفت خام و گاز طبیعی کم‌ترین تاثیرپذیری و فلزات اساسی، محصولات کانی غیرفلزی، حملونقل و برق بیشترین تاثیرپذیری را از افزایش قیمت حامل‌های انرژی دارند. به طوری که هزینه تولید نفت خام و گاز طبیعی تنها 2درصد و هزینه تولید فلزات اساسی، محصولات کانی غیرفلزی، حملونقل و برق بین 100 تا 260درصد افزایش می‌یابد. بنابراین تحت این سناریو هزینه تولید بخش صنعت و معدن به طور متوسط 42درصد افزایش می‌یابد.
پرده دوم
در سناریو دوم فرض می‌شود که قیمت حامل‌های انرژی تا ده برابر افزایش یابد. چنانچه این امر محقق شود در مجموع قیمت‌ها در کل اقتصاد به طور میانگین در حدود 148درصد افزایش خواهند یافت. بر این اساس هزینه شاخص زندگی حدود 66درصد و شاخص هزینه تولید 82درصد افزایش می‌یابد. در بین حامل‌های انرژی، افزایش قیمت برق به تنهایی حدود 60درصد افزایش قیمت‌ها را به خود اختصاص میدهد. افزایش قیمت بنزین نیز حدود 30درصد افزایش قیمت‌ها را به خود اختصاص میدهد. بر این اساس افزایش قیمتهای برق و بنزین به ترتیب هزینههای تولید را به طور متوسط 49 و 22درصد افزایش میدهد. کم‌ترین میزان اثرگذاری هم مربوط به افزایش قیمت نفت سفید و نفت کوره است.
سناریو دوم در پازل اعداد
طبق جدول شماره دو میزان تاثیرپذیری کالاهای تولیدی در رشته فعالیت‌های اقتصادی در اثر افزایش قیمت حامل‌های انرژی تحت سناریو دوم نشان میدهد که در بین این محصولات خدمات مستغلات و نفت خام و گاز طبیعی کم‌ترین تاثیرپذیری و خدمات پشتیبانی و کمکی حملونقل، محصولات کانی غیرفلزی، حملونقل ریلی، حملونقل جاده‌ای، فلزات اساسی، برق، آب و حملونقل هوایی بیشترین تاثیرپذیری را از افزایش قیمت حامل‌های انرژی دارند. تحت این سناریو هزینه تولید بخش صنعت و معدن به طور متوسط 62درصد افزایش می‌یابد.
پرده سوم
بر اساس سناریو سوم چنانچه قیمتهای حامل‌های انرژی 5 برابر شوند در مجموع قیمت‌ها در کل اقتصاد به طور میانگین در حدود 51درصد افزایش خواهند یافت. بر این اساس هزینه شاخص زندگی حدود 22درصد و شاخص هزینه تولید 28درصد افزایش می‌یابد. در بین حامل‌های انرژی، افزایش قیمت برق به تنهایی حدود نیمی از افزایش قیمت‌ها را به خود اختصاص میدهد. افزایش قیمت بنزین نیز قیمت‌ها را به طور میانگین حدود 35درصد افزایش میدهد. بر این اساس هزینههای تولید بر اثر افزایش قیمت برق حدود 14درصد و بر اثر افزایش قیمت بنزین حدود 10درصد افزایش می‌یابد. کم‌ترین میزان اثرگذاری هم مربوط به افزایش قیمت نفت سفید و نفت کوره و گاز طبیعی است.
سناریو سوم در پازل اعداد
طبق جدول شماره سه میزان تاثیرپذیری کالاهای تولیدی در رشته فعالیت‌های اقتصادی را در اثر افزایش قیمت حامل‌های انرژی تحت سناریو سوم نشان میدهد. در بین این محصولات خدمات مستغلات و نفت خام و گاز طبیعی کم‌ترین تاثیرپذیری و خدمات پشتیبانی و کمکی حملونقل، حملونقل ریلی، فلزات اساسی، حملونقل جاده‌ای، برق، آب و حملونقل هوایی بیشترین تاثیرپذیری را از افزایش قیمت حامل‌های انرژی دارند. نکته جالب توجه این که در این گزینه در بین محصولات صنعتی و معدنی تنها تولید فلزات اساسی دارای بیشترین تاثیرپذیری از افزایش قیمت حامل‌های انرژی است. تحت این سناریو هزینه تولید بخش صنعت و معدن به طور متوسط 20درصد افزایش می‌یابد.
نتیجه اینکه چنانچه قیمتهای حامل‌های انرژی تحت سناریو اول (افزایش قیمت‌ها به قیمت فوب خلیج‌فارس) افزایش یابند، در مجموع قیمت‌ها در کل اقتصاد به طور میانگین در حدود ۱۰۸درصد افزایش خواهند یافت.
محصولات نفت خام و گاز طبیعی کم‌ترین تاثیرپذیری و فلزات اساسی، محصولات کانی غیرفلزی، حملونقل و برق بیشترین تاثیرپذیری را از افزایش قیمت حامل‌های انرژی دارند. به طوری که هزینه تولید نفت‌خام و گاز طبیعی تنها حدود دودرصد و هزینه تولید فلزات اساسی، محصولات کانی غیرفلزی، حملونقل و برق بین 100 تا 260درصد افزایش می‌یابد. تحت این گزینه هزینه تولید بخش صنعت و معدن به طور متوسط 42درصد افزایش می‌یابد.چنانچه قیمت همه حامل‌های انرژی 10 برابر شوند، در مجموع قیمت‌ها در کل اقتصاد به طور میانگین در حدود 148درصد افزایش خواهند یافت. محصولات خدمات مستغلات و نفت خام و گاز طبیعی کم‌ترین تاثیرپذیری و خدمات پشتیبانی و کمکی حملونقل، محصولات کانی غیرفلزی، حملونقل ریلی،حملونقل جاده‌ای، فلزات اساسی، برق، آب و حملونقل هوایی بیشترین تاثیرپذیری را از افزایش قیمت حامل‌های انرژی دارند. تحت این گزینه هزینه تولید بخش صنعت و معدن به طور متوسط 62درصد افزایش می‌یابد.
چنانچه قیمت همه حامل‌های انرژی ۵ برابر شوند، در مجموع قیمت‌ها در کل اقتصاد به طور میانگین در حدود ۵۱درصد افزایش خواهند یافت. محصولات خدمات مستغلات و نفت خام و گاز طبیعی کم‌ترین تاثیرپذیری و خدمات پشتیبانی و کمکی حملونقل، حملونقل ریلی، فلزات اساسی، حملونقل جاده‌ای، برق، آب و حملونقل هوایی بیشترین تاثیرپذیری از افزایش قیمت حامل‌های انرژی دارند. نکته جالب توجه اینکه در این گزینه در بین محصولات صنعتی و معدنی تنها تولید فلزات اساسی دارای بیشترین تاثیرپذیری از افزایش قیمت حامل‌های انرژی است. تحت این گزینه هزینه تولید بخش صنعت و معدن به طور متوسط ۲۰درصد افزایش می‌یابد.
بررسی گزینه‌های قیمتی مختلف در گزارش انجمن مدیران صنایع نشان میدهد که واقعی کردن قیمت‌ها به یک باره باعث جهش قیمت‌ها شده و علاوه بر آن که هزینه تولید را بیش از 60درصد افزایش میدهد، سبب 2برابر شدن سطح قیمت‌ها نیز می‌شود. بنابراین راهکار عملی و کم‌هزینه‌تر اصلاح تدریجی قیمت‌ها (در یک دوره 5-3ساله) است.
در فرآیند تدریجی اصلاح قیمت‌ها بهتر است قیمت فرآورده‌هایی مانند نفت کوره، نفت سفید و گاز طبیعی با شیب تندتر و قیمت فرآورده‌های دیگر مانند برق، بنزین و گازوئیل با شیب ملایم‌تری اصلاح شود.
ارسال نظر