رئیس اتاق بازرگانی تهران در ابتدای این رویداد با بیان اینکه مهاجرت دغدغه امروز و دیروز نیست و دهه‌‌‌هاست افراد با انگیزه‌‌‌های مختلف همچون تحصیل و کار از ایران به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند، گفت: آنچه امروز «مهاجرت» را به یک دغدغه ملی و مساله اجتماعی و اقتصادی بدل کرده است، اوج گرفتن مهاجرت و شکل‌‌‌گیری موج گسترده تمایل به مهاجرت از کشور است؛ نکته‌‌‌ای که مرکز مطالعات استراتژیک ریاست‌جمهوری در گزارشی از آن به عنوان «ورود به فاز مهاجرت عام» یا «مهاجرت توده‌‌‌وار» یاد کرده است؛ اتفاقی که می‌‌‌تواند تبعات منفی جدی برای جامعه و فرآیند رشد و توسعه کشور به همراه داشته باشد.

به گزارش روابط عمومی اتاق تهران، محمود نجفی عرب گفت: طبق آمارها در ۱۰سال اخیر به صورت متوسط سالانه ۲۷‌هزار ایرانی اقامت کشورهای اروپایی، کانادا و آمریکا را اخذ کرده‌‌‌اند و براساس گزارش رصدخانه مهاجرت ایران در سال ۱۴۰۱ حدود ۶۵‌هزار نفر از کشور مهاجرت کرده‌‌‌اند، در شرایطی که در نظرسنجی همین سال این مرکز بیش از ۶۰‌درصد ایرانی‌‌‌ها تمایل به مهاجرت دارند؛ عددی که واقعا دردآور است و نشان می‌دهد سطح حس تعلق به کشور به‌شدت کاهش یافته است. او ادامه داد: اما چرا به چنین روزی گرفتار شده‌‌‌ایم که ‌درصد بالایی از جمعیت کشور تحقق رویاهایشان را در سرزمین‌‌‌های دیگر جست‌‌‌وجو می‌کنند؟ پاسخ به این سوال به عوامل متعدد اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی بازمی‌گردد، اما ریشه اصلی آن را به اعتقاد من باید در کاهش شدید اعتماد اجتماعی و سقوط سرمایه اجتماعی دنبال کرد.

محمود نجفی عرب افزود:‌‌‌ به صورت کلی تهی‌‌‌شدن کسب‌وکارها از سرمایه‌‌‌های انسانی و نیروی کار جوان و خلاق به‌ویژه در اکوسیستم فناوری و مشاغل تخصصی و فنی، زنگ خطری جدی برای اقتصاد و رشد و توسعه کشور محسوب می‌شود، زیرا یکی از پتانسیل‌‌‌ها و پشتوانه‌‌‌های اصلی اقتصاد ایران در سال‌های گذشته نیروی کار و سرمایه انسانی بوده است که در حال خدشه‌‌‌دار شدن است. اگر تا چند سال پیش با تعداد بالای جوانان فعال در شرکت‌های استارت‌آپی رو‌‌‌به‌‌‌رو بودیم، حالا می‌‌‌بینیم که بسیاری از این شرکت‌ها به دنبال نیروهای توانمند هستند، زیرا در دو، سه سال گذشته بیش از ۲‌هزار ویزای استارت‌آپی و کارآفرینی به مقصد کشورهای توسعه‌‌‌یافته و حتی کشورهای همسایه، برای جوانان ایرانی صادر شده است.

او با ابزار تاسف نسبت به از دست دادن سرمایه‌‌‌های انسانی و جوانان خلاق و نیروی کار در سال‌های گذشته نسبت به صدمات جبران‌‌‌ناپذیر موج بزرگ خروج سرمایه و مهاجرت فعالان اقتصادی، مدیران و کارآفرینان، آن هم در حالی که کشور بیش از هر زمان دیگری تشنه جذب سرمایه‌گذاری است، هشدار داد.

او افزود: طبق گزارش بانک مرکزی در طول ۲۰سال گذشته که در ۱۲ سال آن میانگین نرخ سرمایه‌گذاری منفی بوده، حداقل ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه از کشور خارج شده است؛ عددی که طبق برنامه هفتم توسعه معادل نیاز کشور برای رسیدن به رشد ۸درصدی در یک سال است. در واقع در چند سال گذشته وضعیت شتاب خروج سرمایه و افزایش استهلاک سرمایه به مراتب تندتر از ورود سرمایه بوده است. نجفی‌عرب در تشریح دلایل اصلی خروج گسترده سرمایه از کشور و کوچ کارآفرینان و فعالان اقتصادی به گزارش مرکز بررسی‌‌‌های استراتژیک ریاست جمهوری اشاره کرد که در بخشی از یک پژوهش دو عامل «نااطمینانی» و «ناامنی» اقتصادی را مهم‌ترین دلایل مهاجرت کارآفرینان و فعالان استارت‌آپی عنوان کرده و نوشته است: تحریم‌‌‌های اقتصادی، تورم شدید، تغییر نرخ ارز، ناامنی و پیش‌بینی‌‌‌ناپذیری نظام اقتصادی، به‌‌‌صرفه نبودن تولید، بوروکراسی پیچیده و بی‌‌‌ثباتی در سیاست داخلی و خارجی و در مقابل جذاب بودن محیط سرمایه‌گذاری و ثبات کشور مقصد مهم‌ترین دلایل علاقه به مهاجرت در بین کارآفرینان و فعالان استارت‌آپی است.

تمایل به مهاجرت به افراد کمتر از ۱۸سال رسیده است

علی ربیعی، دستیار اجتماعی رئیس‌‌‌جمهور، هم در مراسم افتتاحیه سمینار یک‌‌‌روزه «مهاجرت و آثار آن بر کسب‌وکارها» که توسط معاونت بررسی‌‌‌های اقتصادی اتاق تهران برگزار می‌شود، عنوان کرد که مهم‌ترین نهادهای سیاستگذاری کشور کمتر به این ناهنجاری توجه کرده‌‌‌اند، در حالی که تمایل به مهاجرت به افراد با سن کمتر از ۱۸سال رسیده و گفت‌‌‌وگو در باب شیوه‌‌‌های مهاجرت بین نوجوانان باب شده است. دستیار اجتماعی رئیس‌‌‌جمهور، در این سمینار با بیان اینکه مهاجرت یک پدیده کهن و دیرین است و حتی در کشورهای توسعه‌‌‌یافته نیز سیر آن وجود دارد، به نقد رویکردهای مختلف و بعضا متناقض تصمیم‌گیران و سیاستگذاران در مواجهه با این پدیده پرداخت و گفت: برخی به پدیده مهاجرت از زاویه نفی و انکار وارد می‌‌‌شوند و به طور کلی مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور و روند رو به رشد آن را کتمان می‌کنند.

او با بیان اینکه برخی رویکردها به این موضوع از بعد توطئه نگاه کرده و حتی با ابراز نگرانی هم برخورد می‌کنند، افزود: انجمن‌‌‌های علمی و نهادهای مرتبط با کسب‌وکار و فعالان اقتصادی، باید در بررسی و واکاوی مهاجرت رویکرد واقع‌‌‌بینانه فعال و نگرانی همراه با کنش برای حل این مساله داشته باشند. دستیار اجتماعی رئیس‌‌‌جمهور سپس به اهمیت گونه‌‌‌شناسی مساله مهاجرت در ایران اشاره کرد و افزود: در ایران تمایل به مهاجرت به افراد با سن کمتر از ۱۸سال رسیده است.