مدیرعامل توانیر در نشست خبری تشریح کرد
ظرفیت نیروگاه‌‌‌های حرارتی افزایش می‌یابد؟
افزایش ۳۶۲۹ مگاواتی ظرفیت تولید برق از طریق نیروگاه‌‌‌های حرارتی جدید، توسعه ۲۰۰ مگاواتی نیروگاه‌‌‌های مقیاس کوچک، افزایش ۶۰۰ مگاواتی واحدهای بخش خصوصی و تعمیر ۱۲۴هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی از محورهای اصلی این برنامه است. همچنین توسعه انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر با هدف دستیابی به ظرفیت ۴هزار مگاواتی تا پایان سال ۱۴۰۴، نصب بیش از ۹میلیون کنتور هوشمند در دو سال آینده، بهینه‌‌‌سازی مصرف از طریق جایگزینی تجهیزات فرسوده با نمونه‌‌‌های کم‌‌‌مصرف و مقابله جدی با استخراج غیرمجاز رمزارز از دیگر برنامه‌‌‌های مهم اعلام شده است. این برنامه‌‌‌ها در شرایطی اجرا خواهد شد که صنعت برق با چالش‌‌‌های مالی جدی مواجه است و بدهی ۱۲۷هزار میلیارد تومانی به پیمانکاران و طلب ۱۰۰هزار میلیارد تومانی از دولت، نیازمند راهکارهای ویژه برای تامین منابع مالی است.
صنعت برق در آستانه تحول قرار دارد. تحولی که با برنامه‌‌‌ریزی گسترده شرکت توانیر برای اجرای ۱۴ مگاپروژه در سال ۱۴۰۴ کلید خورده و قرار است چالش‌‌‌های این صنعت را رفع سازد. مصطفی رجبی مشهدی، مدیرعامل شرکت توانیر در نشستی خبری که در حاشیه بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی صنعت برق برگزار شد، جزئیات این برنامه تحول را تشریح کرد.
به گزارش خبرنگار «دنیای‌اقتصاد»، حضور پررنگ بخش خصوصی در نمایشگاه امسال که با مشارکت بیش از ۵۰۰ شرکت داخلی و ۱۲۰ شرکت خارجی همراه بود، نشان از عزم فعالان این صنعت برای مشارکت در برنامه‌‌‌های توسعه‌‌‌ای دارد. افزایش ظرفیت تولید از طریق احداث نیروگاه‌‌‌های جدید و توسعه نیروگاه‌‌‌های موجود، محور اصلی برنامه‌‌‌های توانیر است. بر اساس اعلام مدیرعامل این شرکت، ۳۶۲۹ مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور از طریق نیروگاه‌‌‌های جدید حرارتی افزوده خواهد شد. همچنین برنامه‌‌‌ریزی برای افزایش ۲۰۰ مگاواتی ظرفیت نیروگاه‌‌‌های مقیاس کوچک و توسعه ۶۰۰ مگاواتی واحدهای بخش خصوصی در دستور کار قرار دارد.
موضوع تعمیر و نگهداری نیروگاه‌‌‌های موجود نیز از اهمیت ویژه‌‌‌ای برخوردار است. طبق اعلام رجبی‌مشهدی، ۱۲۴هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی نیازمند تعمیر است که سهم عمده آن با ۱۱۰هزار مگاوات به نیروگاه‌‌‌های حرارتی اختصاص دارد. نیروگاه‌‌‌های اتمی با هزار مگاوات و نیروگاه‌‌‌های برق آبی با ۱۳هزار مگاوات در رتبه‌‌‌های بعدی قرار دارند. تاکنون حدود ۱۸هزار مگاوات از نیروگاه‌‌‌های کشور برای تعمیرات از مدار خارج شده‌‌‌اند و به تدریج تعمیر می‌‌‌شوند.
یکی از برنامه‌‌‌های مهم توانیر، ارتقای نیروگاه‌‌‌های گازی از طریق تعویض پره‌‌‌هاست که پیش‌بینی می‌شود ۱۱۹۱ مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور اضافه کند. همچنین با تعمیر نیروگاه‌‌‌های بخار قدیمی، حدود ۱۲۴۰ مگاوات دیگر به این ظرفیت افزوده خواهد شد.
توسعه انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر
توسعه انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر از دیگر محورهای اصلی برنامه‌‌‌های توانیر است. بر اساس برنامه‌‌‌ریزی صورت گرفته، تا پایان سال‌جاری ۵۰۰ مگاوات به ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر کشور افزوده می‌شود و این ظرفیت از ۱۳۰۰مگاوات فعلی به ۱۸۰۰مگاوات ارتقا خواهد یافت. برنامه‌‌‌ریزی بلندمدت‌‌‌تر نیز حاکی از آن است که تا پایان سال آینده ۳هزار مگاوات دیگر به این ظرفیت اضافه خواهد شد تا مجموع ظرفیت تولید تجدیدپذیر تا پایان سال ۱۴۰۴ از مرز ۴هزار مگاوات عبور کند. همچنین شبکه انتقال و فوق توزیع نیز در برنامه تحول صنعت برق جایگاه ویژه‌‌‌ای دارد. در این بخش ۱۵۵طرح انتقال و فوق توزیع برای بهبود شبکه انتخاب شده که با اجرای آنها ۱۸۷۱ کیلومتر مدار به شبکه انتقال برق کشور افزوده خواهد شد. علاوه بر این، ظرفیت ترانسفورماتورهای کشور با افزایش ۱۰هزار و ۵۷۳ مگاولت آمپر تقویت می‌شود که نقش مهمی در پایداری شبکه خواهد داشت.
جایگزینی ۲۸هزار کیلومتر کابل خودنگهدار آلومینیومی به جای کابل‌‌‌های مسی یکی از این برنامه‌‌‌های مهم است که علاوه بر افزایش پایداری شبکه، به کاهش تلفات نیز کمک خواهد کرد. همچنین افزودن ۱۷۵۰ مگاوات خازن به شبکه سراسری در بخش انتقال و هزار مگاوات در بخش توزیع از دیگر اقدامات پیش‌بینی‌شده است. از سوی دیگر، هوشمندسازی شبکه برق از طریق نصب کنتورهای هوشمند یکی از محورهای کلیدی برنامه تحول است. طبق اعلام مدیرعامل توانیر، در دو سال آینده تعداد کنتورهای هوشمند از ۹ میلیون کنتور فراتر خواهد رفت. این در حالی است که از ابتدای دولت چهاردهم تاکنون حدود ۵۰۰هزار کنتور هوشمند با اولویت مشترکان پرمصرف نصب شده است. نصب این کنتورها امکان مدیریت بهتر مصرف و نظارت دقیق‌‌‌تر بر شبکه را فراهم می‌کند.
بهینه‌‌‌سازی مصرف از دیگر محورهای مهم برنامه‌‌‌های توانیر است. در این راستا، جایگزینی حداقل یک میلیون دستگاه موتور BLDC برای کولرهای آبی پیش‌بینی شده که می‌‌‌تواند مصرف برق را تا ۵۰درصد کاهش دهد. همچنین برنامه‌‌‌ریزی برای جایگزینی یک میلیون دستگاه کولر گازی استاندارد تا پایان سال آینده در دستور کار قرار دارد که در صورت اخذ مجوزهای لازم اجرایی خواهد شد. مقابله با استخراج غیرمجاز رمزارز از دیگر اولویت‌‌‌های توانیر است. طبق آمار اعلام شده، تاکنون بیش از ۲۳۰هزار دستگاه ماینر با میزان مصرف بیش از ۷۰۰مگاوات جمع‌‌‌آوری شده است. این میزان معادل مصرف برق یک نیروگاه هزار مگاواتی است. پیش‌بینی‌‌‌ها نشان می‌دهد حدود ۱۵۰۰ مگاوات به صورت غیرمجاز از شبکه برق برای تولید رمزارز استفاده می‌شود که مقابله با آن نیازمند همکاری دستگاه‌‌‌های نظامی، امنیتی و قضایی است.
چالش‌‌‌های مالی
چالش‌‌‌های مالی از مهم‌ترین موانع پیش روی تحقق برنامه‌‌‌های توسعه‌‌‌ای صنعت برق است. طبق اعلام مدیرعامل توانیر، این شرکت حدود ۱۲۷هزار میلیارد تومان به پیمانکاران و تولیدکنندگان بدهکار است و از طرفی حدود ۱۰۰هزار میلیارد تومان از دولت طلب دارد. این وضعیت می‌‌‌تواند روند اجرای پروژه‌‌‌های توسعه‌‌‌ای را با کندی مواجه کند. با این حال، وعده‌‌‌های سازمان برنامه و بودجه برای پرداخت بخشی از این مطالبات، امیدها را برای تامین منابع مالی موردنیاز افزایش داده است.
با معرفی اعضای جدید هیات تنظیم بازار برق توسط وزیر نیرو، انتظار می‌رود سقف قیمت جدید بازار به‌زودی اعلام شود. این اقدام می‌‌‌تواند به حمایت از بخش خصوصی و بازگشت سرمایه‌گذاری‌‌‌ها کمک کند. در بخش سوخت نیروگاه‌‌‌ها نیز برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌های گسترده‌‌‌ای صورت گرفته است. در شرایط عادی حدود ۸۰درصد از سوخت نیروگاه‌‌‌ها از طریق گاز و ۲۰درصد از طریق سوخت مایع تامین می‌شود، اما در دوره زمستان این نسبت تغییر می‌کند و سهم سوخت گاز به حدود ۵۰درصد می‌‌‌رسد. در حال حاضر ۱۶ نیروگاه در کشور قابلیت استفاده از سوخت مازوت را دارند که در صورت کاهش دما و افزایش مصرف گاز در بخش خانگی، از این ظرفیت استفاده خواهد شد.
موضوع تبادل برق با کشورهای همسایه نیز در برنامه‌‌‌های توانیر جایگاه ویژه‌‌‌ای دارد. مذاکرات با کشورهای همسایه برای افزایش ظرفیت تبادل و واردات برق در زمان اوج مصرف آغاز شده است. این اقدام می‌‌‌تواند به مدیریت بهتر پیک مصرف کمک کند. یکی از چالش‌‌‌های جدی صنعت برق، موضوع برق‌‌‌های غیرمجاز و سرقتی است که علاوه بر رمزارزها، در بخش‌‌‌های دیگر نیز وجود دارد. برخی از این موارد مربوط به مناطقی است که مجوزهای لازم را از جهاد کشاورزی برای تامین برق ندارند یا ساختمان‌‌‌هایی که بدون مجوز احداث شده‌‌‌اند. توانیر به دنبال اصلاح مقررات برای کنترل موقت این انشعابات و محاسبه مصرف آنهاست.
جذب سرمایه‌گذاری در سمت عرضه و تقاضا از دیگر برنامه‌‌‌های پیش‌بینی شده است. در این راستا، افرادی که ظرفیت تولید برق دارند می‌‌‌توانند از طریق تابلوی آزاد و سرمایه‌گذاران دارای نیروگاه تجدیدپذیر از طریق تابلوی سبز، برق مازاد خود را عرضه کنند. همچنین برای فعالان حوزه بهینه‌‌‌سازی مصرف، امکان استفاده از گواهی صرفه‌‌‌جویی فراهم شده است. قیمت‌گذاری برق نیز از موضوعات مهمی است که در برنامه‌‌‌های توانیر مورد توجه قرار گرفته است. در حال حاضر ۷۵درصد از مشترکان خانگی، مصرف برق زیر الگو دارند و قبض‌‌‌های برق کمتر از ۵۰هزار تومان پرداخت می‌کنند. میانگین قیمت دریافتی از همه مشترکان اعم از صنعتی و تجاری حدود ۳۳۰ تومان است، در حالی که قیمت تمام‌شده تولید برق ۷۷۰ تومان است. این یارانه سنگین بر دوش صنعت برق، چالش‌‌‌های مالی این صنعت را تشدید می‌کند.
در مسیر بهبود
برنامه‌‌‌های اعلام شده توسط مدیرعامل توانیر نشان‌‌‌دهنده عزم این شرکت برای حل چالش‌‌‌های صنعت برق است. افزایش ظرفیت تولید از طریق توسعه نیروگاه‌‌‌های حرارتی و تجدیدپذیر، بهینه‌‌‌سازی مصرف با استفاده از فناوری‌‌‌های نوین، هوشمندسازی شبکه و مقابله با مصارف غیرمجاز از محورهای اصلی این برنامه‌‌‌هاست. با این حال، چالش‌‌‌های مالی و مشکل قیمت‌گذاری یارانه‌‌‌ای برق می‌‌‌تواند مانعی جدی در مسیر تحقق این اهداف باشد. موفقیت در اجرای این برنامه‌‌‌ها نیازمند همکاری سایر دستگاه‌‌‌های دولتی، به‌ویژه در زمینه تامین منابع مالی و همراهی مردم در مدیریت مصرف است. امید می‌رود با اجرای موفق این برنامه‌‌‌ها، چالش ناترازی تولید و مصرف برق که در سال‌های اخیر به مشکلی جدی تبدیل شده، تا حد قابل‌توجهی رفع شود.
